فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد ، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت می کند.
هر یک از خریدار و فروشنده می توانند در مقابل مبلغی معین ، اختیار یا تعهد خود را به شخص ثالثی واگذار کنند که وی جایگزین آنها خواهد بود.
۲٫ قرارداد اختیار معامله چه تفاوت و تشابهی با قرارداد آتی دارد ؟
قراردادهای آتی و اختیار معاملات ، با توجه به اینکه هر دو نوعی اهرم برای سفته بازان ایجاد می کنند، ابزارهای مشابهی به شمار می روند. تفاوت مهمی که بین این دو ابزار وجود دارد، این است که در قراردادهای آتی زبان بالقوه سفته باز در مقایسه با سود احتمالی آن بیشتر است .
اما در اختیار معامله بدون توجه به اینکه میزان کاهش قیمت دارایی پایه چقدر است ، ضرر خریدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختی برای خرید اختیار می باشد. ثانیاً در قرارداد آتی طرفین متعهد به اجرای قرارداد هستند اما در قرارداد اختیار معامله ، یک طرف متعهد و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرای قرارداد است.
۳٫ مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست ؟
۱٫ اهرم مالی
قراردادهای اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری – قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار (دریافت شده توسط فروشنده ) چند برابر باشد.
برای روشن شدن موضوع مثالی را مطرح می کنیم ؛
فرض کنید سرمایه گذار با پرداخت ۵۰۰۰ ریال اختیار خرید ۱۰ هزار سهم شرکت ایران خودرو با قیمت توافقی ۳۳۰۰ ریال با سررسید شش ماهه خریداری می کند .
در این صورت خریدار اختیار با اعمال اختیار خود مبلغ ۷۰۰۰۰۰۰=(۱۰۰۰۰*(۳۳۰۰-۴۰۰۰) ریال سود در مقابل پرداخت ۵۰۰۰ ریال دریافت می کند و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ ۵۰۰۰ ریال متحمل زیان ۷۰۰۰۰۰۰ ریالی می شود.
۲٫ کاهش ریسک
با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه ، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش می یابد و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود . در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد .
۳٫ کسب درآمد
سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام ، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند.
فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد ، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است.
۴٫ کسب سود از نوسان قیمت سهم
با استفاده از اختیار معامله ، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه ، از نوسان قیمت آن منتفع شود.
۵٫ استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی
معامله قرارداد های اختیار معامله به سرمایه گذار امکان می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم ، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید ، تصمیم مناسب را بگیرد.
۶٫ متنوع سازی سبد سرمایه گذاری
وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه ، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.
۴٫ منظور از موقعیت باز در یک قرارداد اختیار معامله چیست ؟
خالص موقعیت های مشتری در هر نماد معاملاتی است که می تواند خرید یا فروش باشد . موقعیت باز خرید ، نشان دهنده تداوم امکان استفاده از اختیار موضوع قرارداد اختیار معامله و موقعیت بازفروش نشان دهنده تداوم تعهد موضوع قرارداد اختیار معامله است .
۵٫ انواع اختیار معامله از لحاظ حق اختیار کدام هستند ؟
به طور کلی دو نوع قرارداد اختیار معامله وجود دارد :
۱- قرارداد اختیار خرید ، این قرارداد به دارنده آن ، این حق را می دهد تا دارایی را در تاریخ معینی و با قیمت مشخصی خریداری کند.
۲- قرارداد اختیار فروش ، این قرارداد به دارنده آن ، حق فروش یک دارایی در تاریخ معین و با قیمت مشخص را می دهد.
۶٫ انواع قرارداد اختیار معامله از نظر وضعیت سود یا زیان کدامند ؟
۱- قرارداد اختیار معامله بی تفاوت : قرارداد اختیار معامله ای است که قیمت اعمال آن با قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی برابر است ؛
۲- قرارداد اختیار معامله در زیان : در مورد قرارداد اختیار معامله فروش ، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید ، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است ، گفته می شود.
۳- قرارداد اختیار معامله در سود : در مورد قرارداد اختیار معامله فروش ، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی بیشتر است و در مورد قرارداد اختیار معامله خرید ، به هر قرارداد اختیار معامله که قیمت اعمال آن از قیمت پایانی سهم پایه در بازار نقدی کمتر است گفته می شود؛
۷٫ منظور از ارزش ذاتی و زمانی قرارداد اختیار معامله چیست ؟
ارزش ذاتی به مقداری که با آن قیمت آتی توافق شده اختیار خرید در سود است گفته می شود . در حقیقت ارزش ذاتی بخشی از قیمت اختیار خرید است که با گذشت زمان بی ارزش نمی شود.
اختیار خرید های در زیان به علت اینکه ارزش واقعی ندارند ارزش ذاتی برایشان تعریف نمی شود . ارزش ذاتی وابسته به زمان باقیمانده تا سررسید نمی باشد و حداقل ارزش اختیار خرید است .
معادله زیر برای محاسبه ارزش ذاتی و زمانی اختیار خرید مورد استفاده قرار می گیرد:
ارزش زمانی اختیار خرید – مبلغ اختیار خرید = ارزش ذاتی
راهبرد عبارت است از خرید یا فروش هم زمان چند اختیار معامله با هم یا به همراه سهم پایه موضوع قرارداد جهت پوشش ریسک، سودآوری بیشتر و یا متنوع کردن سبد سرمایه گذاری.
مثال: راهبرد متقارن استرادل
از انواع مختلف راهبردها در معاملات اختیار معامله، می توان به راهبردهای ترکیبی متقارن اشاره کرد که شامل ترکیب های مختلف هر دو قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش صادره بر یک سهام خاص است.
البته این راهبرد دارای ریسک بالایی می باشد . چناچه قیمت سهام در تاریخ انقضاء،نزدیک قیمت توافقی باشد، منجر به سودآوری قابل توجهی می شود.
اما چنانچه این دو قیمت با هم تفاوت زیادی داشته باشند، مقدار زیان نامحدود خواهد بود.
۱۰٫ اختیار معامله سهام چیست؟
این اختیار معامله روی سهام بسته می شود و به خریدار امکان خرید و یا فروش تعدادی معین سهم را در زمان معین و به قیمت مشخش می دهد.
۱۱٫قرارداد اختیار معامله اروپایی چیست؟
قرارداد اختیار معامله ای است که فقط در تاریخ سر رسید امکان اعمال آن توسط دارنده اختیار وجود دارد.
۱۲٫ قرارداد اختیار معامله آمریکایی چیست؟
قرارداد اختیار معامله ای است که در هر روز از دوره معاملامتی تا تاریخ سررسید و در خود سررسید قابل اعمال است.
۱۳٫منظور از موقعیت های هم جهت در یک قرارداد اختیار معامله چیست؟
موقعیت های باز فروش اختیار معامله خرید و موقعیت های باز خرید قرارداد اختیار معامله فروش یا موقعیت های باز خرید قرارداد اختیار معامله خرید و موقعیت های باز فروش قرارداد اختیار معامله فروش در اختیار معامله است.
۱۴٫منظور از گروه اختیار معامله و کلاس اختیار معامله چیست؟
۱) گروه اختیار معامله: همه قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش مبتنی بر یک سهم پایه است؛
۲) کلاس اختیار معامله به توان ۴: مجموعه قراردادهای اختیار معامله یک گروه اختیار معامله ای که از یک نوع (خرید یا فروش) هستند؛
۱۵٫ مشخصات یک قرارداد معامله کدامند؟
۱-سهم پایه: یکی از سهام پذیرفته شده در بورس تهران است.
۲-نماد معاملاتی: نماد قرارداد اختیار معامله سهام در بورس تهران به صورت زیر تعریف می شود:
حرف ض+ حداکثر ۴ حرف اول نماد سهم پایه در بازار نقد + عددی سه رقمی به عنوان شمارنده به عنوان مثال نماد قرارداد اختیار معامله شرکت ایران خودرو به صورت :ض + خود+۰۰۱ تعریف می شود.
۴-قیمت اعمال: قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش سهم پایه است.
۵- نحوه درج قرارداد اختیار معامله ؛ قراردادهای اختیار معامله اولین روز معاملاتی یک زیر گروه هم ماه،نحوه تعیین قیمت ای اعمال بر اساس فاصله قیمت اعمال و شرایط درج قراردادهای اختیار معامله جدید است که در مشخصات قرارداد اعلام می شود.
۶- سبک اعمال و زمان بندی فرایند اعمال:یکی از روش های مختلف اعمال است که تعیین کننده مواعد زمانی مجاز اعمال می باشد و می تواند بصورت امریکایی یا اروپایی تعریف شود؛
۸- وجه تضمین؛ وجهی است که برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود؛
۹- وجه تضمین اضافی: میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت های باز و بر اساس ضوابط تضمین تعیین می شود؛
۱۰- وجه تضمین اولیه: وجه تضمینی اولیه که برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز فروش، متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید وفروش) و براساس ضوابط وجه تضمین، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود؛
۱۱- وجه تضمین جبرانی: وجه تضمینی که پس از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود؛
۱۲- وجه تضمین لازم: وجه تضمینی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید و فروش) و بر اساس ضوابط وجه تضمین، تعیین می شود. اگر وجه تضمین پرداخت از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد؛
۱۳- کارمزد معامله: کارمزدی که در قبال انجام معامله قرارداد اختیار معامله از مشتری
گرفته می شود؛
۱۴- کارمزد اعمال: کارمزدی که از طریق قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت می شود؛
نکته : در دوره سه ماهه اول آغاز معاملات قراردادهی اختیار معامله، کارمزد این ارکان برابر صفر در نظر گرفته شده است.
۱۵- زمان سررسید: تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله تمام می شود.
۱۶- دوره معاملاتی: فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله است.
۱۷- خسارت: مبلغی است که به عنوان وجه التزام بابت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت های باز متناسب با موقعیت های ایشان براساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد گرفته می شود.
۱۸- سقف سفارش: حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش است؛
اگر مشتری سهم پایه قرارداد را در سبد دارایی خود داشته باشد، در این صورت با اتخاذ موقعیت خرید اختیار فروش می تواند سهم خود را در مقابل نوسانات قیمتی پوشش دهد و اگر مشتری افزایش قیمت سهام را پیش بینی کند می تواند با خرید اختیار خرید و اعمال آن در سررسید به کسب سود بپردازد.
همچنین با پیش بینی کاهش قیمت سهم پایه در آینده می تواند اقدام به فروش اختیار خرید نماید و با پیش بینی افزایش قیمت سهم پایه می تواند نسبت به فروش اختیار فروش اقدام کند.
اگر در سررسید قیمت هر سهم ایران خودرو کمتر یا مساوی با قیمت توافقی باشد عملا خریدار اختیار خود را اجرا نمی کند و خالص زبان خریدار مساوی با مبلغ پرداخت شده بابت خرید اختیار است.
فرض کنید سررسید قیمت هر سهم ایران خودرو ۳۳۰۰ ریال باشد در این صورت خالص سود خریدار اختیار ریال خواهد بود.
۱۷- نحوه خروج از بازار اختیار معامله چگونه است؟
خریدار یا دارنده اختیار می تواند با فروش قرارداد خریداری شده و فروشنده قرارداد نیز با موقعیت معکوس (خرید همان قرارداد) در بازار طی دوره معاملاتی ، از بازار قرارداد اختیار معامله خارج شوند.
همچنین با انتظار قرارداد اختیار معامله در سر رسید موقعیت باز مشتری بسته می شود.
در مرحله اول، دارندگان موقعیت بازخرید براساس نوع تسویه اعلامی خود به صورت زیر مرتب می شوند:
۱-صرفا نقدی
۲- اول نقدی بعد فیزیکی
۳-صرفا فیزیکی
سپس دارندگان موقعیت بازفروش براساس نوع تسویه اعلامی خود به صورت زیر مرتب می شوند:
۱- اول نقدی بعد فیزیکی
۲- صرفا فیزیکی
در مرحله دوم طرفین معامله متناسب با نوع تسویه مقابل یکدیگر قرار می گیرند که شامل سه بخش است:
در خصوص دارندگان موقعیت باز خریدی که نوع تسویه خود را اول نقدی بعد فیزیکی اعلام کرده اند، ممکن است پس از فرایند تخصیص و مشخص شدن طرفین معامله، امکان انجام تسویه نقدی برای آنها وجود نداشته باشد، چنانچه این گروه همچنان تمایل به تسویه فیزیکی داشته باشند، باید سهم پایه موضوع قرارداد را برای قراردادهای اختیار معامله فروش و ارزش اعمال را برای قراردادهای اختیار معامله خرید، در حساب خود تامین کنند.
۲- روش تصادفی: یکی از روشهای تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت بازفروش تخصیص می یابد.
۳- روش ردگیری موقعیت: یکی از روشهای تخصیص است که براساس آن سابقه معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می یابد.
۴- روش زمانی: یکی از روشهای تخصیص است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می یابد.
دارندگان موقعیت بازخرید اختیار خرید علاوه بر پرداخت وجه تضمین و کارمزد معامله و کارمزد اعمال در صورتی که طرف مقابل قرارداد خود را اعمال نماید بایستی مالیات فروش سهم پایه به مشتری طرف مقابل را نیز پرداخت کند.
افزایش سرمایه ناشر سهم پایه به تعدیل قیمت اعمال، اندازه قراردادهای اختیار معامله و سقف موقعیت های یک گروه اختیار معامله منجر می شود.
