ثروت چیست؟

ثروت از مفاهیم عامی است که در حوزه‌های موضوعی مختلف استفاده می‌شود. بطور خاص ثروت، از مفاهیم اقتصاد ی است که به فراخور نوع نگاه و جایگاه مورد استفاده قرار گرفته، تعاریف متفاوتی از آن شده‌است. ثروت را می‌توان شاخص تعیین جایگاه اقتصادی هر فرد دانست که کیفیت و کمیت آن در تقسیم بندی طبقات اقتصادی تعیین کننده‌است «دسته‌ای از ظرفیت‌های تولیدی است که مورد بهره برداری قرار می‌گیرند» این تعریف آدام اسمیت نظریه پرداز اقتصاد بازار از این مفهوم است.«مجموعهٔ گنج‌ها و ذخایر طلا و گوهر و تاج و تخت» تعریفی قدیمی و ساده از این مفهوم است. در پی انقلاب صنعتی، اجزایی چون «تولید» و «ارزش افزوده » نقشی اساسی در معنای این مفهوم پیدا کرده‌اند.

تعریف ثروت

به طورکلی ثروت (Wealth) ،به کلیه مواد و اشیایی اطلاق می شود که نیازهای بشر را رفع می نمایند. این ثروتها یا طبیعی هستند و مستقیم یا غیر مستقیم مورد استفاده واقع می شوند و یا تولید می گردند ؛ یعنی به دست بشر، تغییر شکل یافته، مورد استفاده قرار می گیرند. در اقتصاد، مفهوم دیگری به نام «دارایی (Assets)هم وجود دارد. دارایی به دو دسته «واقعی» و «غیر واقعی» تقسیم می شود. داراییهای واقعی، عبارت اند از: ماشین آلات، زمینها و ساختمانهای تحت مالکیت شرکتها و همچنین شامل کالاهای مصرفی با دوام، مانند: ماشین لباسشویی، دستگاههای صوتی – تصویری و خانه های مسکونی که در مالکیت خانوارها قرار دارند. این داراییها دارای بازدهی اند و با یکدیگر تفاوت دارند. خانه های شخصی افراد در واقع، نوعی بازدهی برای صاحبان آنها هستند و در آنها زندگی می کنند و هیچ گونه اجاره ای نمی پردازند. همین طور، صاحبان دستگاههای صوتی – تصویری بدون پرداخت اجاره از آنها بهره می برند. داراییهایی از این دست را دارایی واقعی می نامند. در بعضی از کشورهای صنعتی ارزش دارایی واقعی هر فرد، حدود سی هزار دلار است. نوع دیگر دارایی «دارایی مالی» است که شامل پول، سهام ،اوراق قرضه و یا اوراق مشارکت می شود. همچنین نوع دیگری از دارایی تحت عنوان سرمایه انسانی نیز وجود دارد که ناشی از جمعیت انسانی در اقتصاد می باشد. مجموع داراییهای واقعی ،مالی و انسانی را «ثروت» می گویند که هریک ازاین دارایی ها ایجاد کننده مطلوبیت هستند.^[۱] ازآنجایی که هر یک از اجزای تشکیل دهنده ثروت،درجه مطلوبیت و رضایت متفاوتی را داراست لازم است بازدهی هریک ازآنها تبیین شود:

بازدهی اجزای ثروت

بازدهی به معنای افزایش ارزش یا قیمت در طول زمان می باشد.البته به تشابه میتوان بازدهی منفی را هم برای ثروت در نظر گرفت که به معنای کاهش ارزش داراییها در طول زمان است .

بازدهی داراییهای مالی:

پول:

پول به عنوان یکی از اصلی ترین اجزای دارایی های مالی فرد،دارای بازده حقیقی منفی است زیرا با وجود تورم،عموما ارزش پول باگذشت زمان رو به کاهش دارد.اما از آنجایی که موجب تسهیل مبادلات روزمره می شودودارنده آن مطلوبیتی از این امر می برد پس پول دارای بازده ذهنی مثبت میباشد.

اوراق قرضه:

یک درآمد ثابت و دائمی که به دارنده آن تعلق می گیرد.این بازدهی تا زمان انقضاء مدت اوراق و بازپرداخت اصل آن همه ساله دریافت میشود.

سهام:

افراد با خرید سهام شرکت ها در سود و زیان آنها شریک می شوند.علاوه بر آن از تغییر قیمت سهام در بازار بورس نیز سود یا زیان کسب می کنند.

بازدهی داراییهای واقعی:

بازدهی این نوع از داراییها همان خدمات ناشی از آنهاست که نصیب صاحبان آن داراییها میشود.

بازدهی ثروت انسانی:

شامل کسب مهارت،دانش و تجربیات افراد در طول زندگی است .چنانچه نسبت ثروت انسانی به ثروت فیزیکی(دارایی های مالی و واقعی)بیشتر باشد بازدهی آن مثبت و در غیر اینصورت منفی خواهد بود.^[۲]

البته مسلم است که مسائل فوق هنگامیکه در چارچوب نظام اقتصادی جوامع قرار بگیرد دستخوش تغییرات و تعدیل هایی خواهد شد.

تولید ثروت

با توجه به تعریف ارائه شده از ثروت،هرعملی که منجر به افزایش انواع مختلف دارایی و افزایش سطح رضایت آدمی شود به تولید ثروت می انجامد.البته این عمل الزامات و ابزاری دارد که در سه گروه کلی جای میگیرد:

-مواهب طبیعی مانند زمین،و کلیه اشیاومواد موجود در طبیعت که خداوند آنها را خلق نموده و انسان با تغییر و تحول در آن اقدام به رفع نیازهای خود و افزودن بر ثروت های طبیعی می نماید.

–کار انسان و بهره بردن از قوای فکری و فیزیکی که منجر به تولید ثروت های واقعی و انسانی می گردد.

–سرمایه که میتوان آن را ثروتی دانست که برای تولید ثروت جدید مورد استفاده قرار میگیرد.به عبارت دیگر منظور از سرمایه ابزارهای متعددی که در انجام کار از آنها استفاده می شود که انواع مختلفی از قبیل ساختمان ها،ماشین آلات ،خط لوله ها، برج ها و دکل ها را در بر میگیرد.^[۳]

البته نظر نظام ها و مکاتب مختلف اقتصادی در رابطه با منشاء ثروت متفاوت است وهریک بربعضی از این عوامل تاکید بیشتری دارند. برای مثال در نظام سرمایه داری اعتقاد بر این است که مهم ترین عامل مولد ثروت سرمایه است و انباشت ثروت برای افزودن بر موجودی سرمایه را توصیه می کند. در مقابل سوسیالیست ها با دیدگاه کاملا منتقدانه بیان داشته اند که منشاءثروت نیروی کار و قوای انسانی است و مناسبات سرمایه داری را بر ضد مصالح عمومی افراد جامعه می دانند.^[۴] اقتصاد دانان مسلمان نیز سعی کرده اند با توجه به آموزه های اقتصادی دین مبین اسلام یک شیوه اصلاح و تعدیل شده را بیان کنند که عبارت است از :دادن سهم مشخص و مؤثر به هریک از این سه جزء به منظور افزایش ثروت موجود در جامعه.

توزیع ثروت

قطعا فهم این موضوع که ثروت در اختیار چه کسی است و باآن چه میکند بسیار مهم است .چرا که بنا به گفته گابریل زید نویسنده مکزیکی «ثروت در معنای اخص آن انباشت امکانات است» پس نحوه تمرکز ثروت تاثیر به سزایی درشکل گیری مناسبات اقتصادی جوامع خواهد داشت. مطابق اصول نظام سرمایه داری مالکیت ثروت در انحصار دارنده آن است.در واقع انواع مختلف دارایی ها حتی مواهب طبیعی مانند جنگل ها و معادن قابلیت خصوصی شدن دارندمگر اینکه ضرورت اجتماعی ایجاب کند که دولت ها این حق را محدود نمایند.برعکس در اقتصاد سوسیالیستی انواع ثروت ها حتی لوازم و دارایی های شخصی افراد در تملک دولت است و الگوی مالکیت عمومی است هرچند در مواردی خاص بخشی از آن به خود افراد واگذار می شود.در نظام اقتصادی اسلام هر سه نوع مالکیت وجود دارد. بخشی از مشترکات عامه مانند معادن،درختان، زمین های بایر و… توسط دولت اداره می شود اما درآمدش متعلق به همه مردم است.در واقع مالکیت دولتی است اما منافعش عمومی است.همچنین دارایی ها فرد و ثروتی که ناشی از کار و تلاش و یا حتی از ارث خانوادگی وی باشددر تملک انحصاری خود اوست و هیچ کس حق بهره برداری از آنها را نداردپس مسلم است که مالکیت خصوصی در اسلام مطرح و معتبر است.^[۵]

مصرف ثروت

قاعدتاً همه ثروت ها به مصرف می رسند.اما طریقه و نتایج مصرف درموقعیت های مختلف، متفاوت است. مصارف ثروت به اعتبار نتیجه و اثر به چند گروه تقسیم می شوند:

-مصارف تولیدی و صنعتی:

در بعضی موارد، پس از استفاده از ثروت معادل آن یاحتی مازاد برآن ثروت جدیدی تولید می شود.به عبارت دیگر نه تنها هزینه ناشی از مصرف ثروت جبران میشود بلکه نفعی نیز حاصل می شود.این نوع مصرف ثروت را مصرف تولیدی می نامند. برای مثال کشاورزان،کارگران معادن، تجار و صاحبان صنایع هرچند دائماًسرمایه ها و عوامل تولیدی فراوان را به کار برده و مصرف می نمایند اما به طور مستمر به تولید کالاها و خدمات مبادرت دارند و در واقع ثروت بیشتر وبا مطلوبیت بالاتر ایجاد میکنند.بنابراین مصارف صنعتی و تولیدی نه تنها ضرری به حیات نظام اقتصادی وارد نمی کند بلکه لازمه متمول شدن جامعه است و برای ایجاد و نگاه داری و تبدیل و تکمیل آلات و ادوات و ساختن ابزار لازم برای رفع نیازهای بشر لازم و ضروری می باشد.

-مصارف غیر تولیدی:

منظور از این نوع مصارف،این نیست که الزاما ناپسند و مضر هستند بلکه اثری که دارند قابل توجه است.زیرا ثروت را به مصرف می رسانند و برطرف می کنند بدون اینکه فوراًثروت جدید یا حتی معادل را جایگزین نماید.مصارف روزانه و مایحتاج عمومی مردم از این قبیل است.^[۶] نوع خاصی از این مصارف که اقتصاد را دچار مشکل می کندکنز و انباشته کردن ثروت و به ویژه پول است.برخی از افراد به جای اینکه ثروت شان را در چرخه تولید و صنعت وارد کنند تا هم به رشد اقتصادی منجر شود و هم سود حاصل از سرمایه شان را کسب کنند،ترجیح می دهند که مستقیما باقرض دادن و سپس بهره گرفتن به کسب ثروت اقدام کنند صرف نظر از اینکه پول و سرمایه شان در چه راهی مصروف گشته است.هرچند این روش از ریسک و خطر کم تری برخوردار است اما از این روی که منجر به رکود و عقب افتادگی صنایع میشود و در بلند مدت اقتصاد را با کمبود منابع تولیدی مواجه می سازد مصرف مضر و بی فایده تلقی می گردد.^[۷]

پانویس ها

 

• دورنبوش، فیشر. اقتصاد کلان. انتشارات تیز هوش تابان، ص ۲۰۹٫
• رحمانی، تیمور. اقتصاد کلان. انتشارات برادران، ۱۳۸۸ صص ۲۳۵و ۲۳۶٫
• استنفورد، جیم. اقتصاد به زبان خودمانی. انتشارات پژواک، ۱۳۹۱ ص ۳۹٫
• دادگر، یدالله. تاریخ عقاید اقتصادی. انتشارات سمت، ۱۳۹۲٫
• ایروانی، جواد. آشنایی با اقتصاد اسلامی. انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۹۱ صص ۱۲۸ و ۱۲۹٫
• فروغی، محمد علی. اصول علم ثروت ملل. انتشارات فروزان، ۱۳۷۷ صص ۳۵۴و ۳۵۵٫

 

منابع

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ثروت در ویکی‌گفتاورد موجود است.

-ایروانی،جواد(۱۳۹۱) :آشنایی با اقتصاد اسلامی، انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد

-جیم استنفورد، ترجمه مریم بیرمی(۱۳۹۱) :اقتصاد به زبان خودمانی، انتشارات پژواک، تهران

-دادگر، یدالله(۱۳۹۲): تاریخ عقاید اقتصادی، انتشارات سمت، تهران

-دیوید س، لندز، ترجمه ناصر موفقیان(۱۳۸۴): ثروت و فقر ملل، انتشارات مؤسسه پژوهش های تامین اجتماعی،تهران

-رحمانی، تیمور(۱۳۸۸): اقتصاد کلان، انتشارات برادران، تهران
-فروغی،محمد علی(۱۳۷۷): اصول علم ثروت ملل، انتشارات فروزان، تهران

https://fa.wikipedia.org