ماده ۳۳۵ قانون تجارت می‌گوید ” دلال کسی است که در مقابل اجرت، واسطه انجام معاملاتی شده یا برای کسی که می‌خواهد طرف معامله پیدا کند، طرف پیدا می‌کند”.
دلال به معنی دلالت‌دهنده و ریشه آن دال است و دلال کسی است که در قبال دریافت اجرت واسطه انجام معامله می‌شود. به عبارتی دیگر دلال کسی است که انجام معامله را تسهیل(آسان) می‌کند یا اینکه دلال کسی است که معامله با وساطت و راهنمایی او منعقد می‌شود.
به گزارش ایسنا، منطقه مرکزی، تعریفی که در شرایط کنونی از دلالی و واسطه‌گری در جامعه می‌شود به مراتب متفاوت‌تر از آن چیزی است که در قانون بدان اشاره شده است و همگان از دلالی به عنوان یک شغل کاذب و بدون زحمت یاد می‌کنند که دستمایه تولیدکنندگان بویژه کشاورزان را به جیب زده و علاوه بر آسیب رساندن به جیب تولیدکننده، فضای بازار را نیز مسموم می‌کند.
امروزه دلال‌ها در بازار متلاطم تغییر قیمت‌ها نقش تاثیرگذاری دارند و با سوء‌استفاده از نیاز بازار دست به کارهایی نظیر احتکار و انبار کردن محصولات می‌زنند.
البته برخی دلال‌ها امروزه به هیچ چیز رحم نمی‌کنند. اگر یک روز صفحه نیازمندی‌های یکی از روزنامه‌های سراسری را ورق بزنید خواهید دید که واژه دلالی در چه چیزهایی که بکار برده نمی‌شود. دلالی فروش کلیه، دلالی برای درمان بیمار از طریق وقت گرفتن برای ویزیت نزد پزشک متخصص گرفته تا بستری در بیمارستان، دلالی برای تامین نیازهای اساسی و اصلی مردم، دلالی خرید وام بانکی و خرید و فروش فیش حج و … موجب شده است تا از تعریف واقعی دلالی و واسطه‌گری فاصله بگیریم.
کارشناسان معتقدند که خلاء نظارت کافی بر تولید و عرضه محصولات موجب بروز پدیده‌ای به نام دلالی می‌شود، دلالانی که به صورت قارچ‌گونه در جامعه رشد کرده و حاصل دسترنج تولیدکنندگان را به جیب می‌زنند و به عبارتی با جیب مردم بازی می‌کنند.
در همین رابطه یک دکترای اقتصاد در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه اساس یک اقتصاد سالم بر سه رکن تولید، توزیع و مصرف استوار است، گفت: فرآیند توزیع سالم تضمین کننده اقتصاد سالم است و اقتصاد سالم مفهومی است که منافع تولیدکننده و مصرف‌کننده را تضمین کند.
دکتر علی یونسی در توضیح تامین منافع تولیدکننده و تضمین اقتصاد سالم اظهار کرد: این بدان معناست که نه هزینه‌های تولید افزایش پیدا کند، نه قیمت برای مصرف کننده نامتعادل باشد.
وی گفت: وقتی فرآیند توزیع در اقتصاد سالم شفاف و واضح باشد و فرآیند تولید و عرضه مشخص شود، در هر جای این فرآیند خللی ایجاد شود می‌توان به خوبی متوجه این خلل و مانع از ایجاد آن شده یا آن را برطرف کرد.
وی ادامه داد: چنانچه اقتصاد در یک کشوری بیمار باشد، نتیجه عدم شفافیت در توزیع است و اقتصاد چنین کشوری گرفتار واسطه‌گری و دلال‌ها خواهد شد.
این اقتصاددان حسن انجام وظایف تولیدکننده و مصرف‌کننده را مورد تاکید قرار داد و افزود: اگر تولید و عرضه‌کننده و مصرف‌کننده وظایف خود را به خوبی انجام ندهند شاهد تقویت فضای واسطه‌گری و پنهان کاری می‌شویم که آسیب جدی را به اقتصاد وارد خواهد ساهت.
وی به طور مثال به عملکرد سیستم توزیع بانکی اشاره کرد و گفت: اگر سیستم بانکی که واسطه مالی بین پول اضافی و سرمایه‌گذاری است بخواهد تن به عملیات واسطه‌گری داده و خودش دلال‌گونه عمل کرده و به جای تزریق پول به حوزه سرمایه‌گذاری در کشور که توسعه اقتصادی را در پی دارد نقدینیگ در اختیارش را به هر طریقی که صلاح می‌داند هزینه کند، شاهد بروز گرفتاری‌های زیادی در اقتصاد خواهیم بود.
یونسی به گرفتاری‌های واسطه‌گری بین تولید و توزیع از صدر اسلام تاکنون اشاره کرد و با اشاره به تاکیدات دین مبین اسلام مبنی بر نهی واسطه‌گری و دلالی گفت: مکتب مبین اسلام همواره واسطه‌گری و دلالی را نهی کرده و در این دین از این معضل به عنوان یک پدیده نامناسب یاد شده است.
وی ادامه داد: در صدر اسلام بازرگانانی اقدام به خرید کالاهایی از نقاط مختلف می‌کردند و کالا را در قالب کاروان تجاری به شهرهای دیگر توسط چهارپایان حمل می کردند تا به فروش برسانند و سودی به جیب بزنند.
وی گفت: گروهی سوداگر در شهر مقصد این کاروان‌های تجاری با کسب اطلاع از حضور بازرگانان و تجار برای فروش اجناس متنوع در شهرشان، مترصد حضور آنان می‌شدند و با پیمودن مسیری و فاصله گرفتن از شهر در مقابل کاروان‌های تجاری قرار می‌گرفتند و با رصد نیاز مردم شهر و کالاهایی که بیشتر مورد استفاده مردم قرار می‌گرفت و با سوء‌استفاده از ناآگاهی فروشندگان از بازار شهر و قیمت اجناس تمامی کالاها را قبل از ورود کاروان تجاری به شهر خریداری می‌کردند و خودشان اقدام به فروش به همشهریان می‌کردند و با اینکار سود هنگفتی هم بدست می‌آوردند.
این دکترای اقتصاد در ادامه گفت: شکل دیگری که تاریخ در خصوص واسطه‌گری از آن یاد می‌کند مثال کشاورزی است که تولیدات روزانه خود مانند میوه و لبنیات و … را برای عرضه به میدان میوه و تره‌بار راهی شهر می‌کرد و دلالان و واسطه‌گران در مبادی ورودی میادین میوه و تره‌بار مستقر می‌شدند و محصول تولید کشاورز را به قیمتی کمتر از آنچه در نظر داشت در میدان به فروش برساند، خریداری کرده و خودشان راسا اقدام به فروش می‌کردند.
وی با اشاره مجدد به تاکید اسلام بر نهی واسطه‌گری و دلالی گفت: پیامبر اکرم(ص) در این باره فرموده‌اند “لاتلقوا التسلع حتی یهبط لی السوق. به استقبال کالا نروید، بگذارید در بازار وارد شود” یعنی کالا را در انحصار خود قرار ندهید .
وی به توصیه‌ای از پیامبر اکرم(ص) به ابن عباس که در کتاب وسایل الشیعه ذکر شده است نیز اشاره کرد و گفت: در این روایت نیز پیامبر اکرم(ص) به استقبال کاروان تجاری رفتن را نهی کرده و فرموده‌اند که نباید شهرنشین‌ها متصدی واسطه‌گری فروش محصولات روستائیان باشند.
یونسی با تاکید بر اینکه از بدو اسلام موضوع دلالی و واسطه‌گری رواج داشته و جزو مکاسب پرسود به شمار می‌رفته است، افزود: اسلام واسطه‌گری را نهی کرده و تاکید دارد که کالای تجاری و درآمد عملا نباید دست به دست هم شود چرا که انحراف در مسیر تجارت ایجاد می‌کند، لذا حاکم اسلامی می‌تواند جلوی مواردی که مصالح اقتصادی جامعه را تهدید می‌کند بایستد و از ترویج این کار جلوگیری کند.
وی در ادامه به ذکر دلایلی پرداخت که در نهی شغل واسطه‌گری و دلالی ذکر شده است و گفت: نخستین دلیلی که موجب نهی این کار شده است، این است که دلالی زمینه‌ساز احتکار کالا می‌شود.
وی گفت: واسطه‌گران مترصد فرصتی هستند که برای کسب درآمد بیشتر کالاهایی که نوعا مصرف بالایی دارد را به قیمت پائین خریداری و در انبار ذخیره کنند و به محض اینکه بازار از وجود این کالا تهی شد یا عرضه آن با محدودیت مواجه شد با قیمت‌های نجومی کالاهایی را که در انبار نگهداری و احتکار کرده‌اند را به بازار مصرف عرضه کنند که این اقدام بسیار آسیب‌زا بوده و بازار نامتعادل ایجاد می‌کند، در چنین شرایطی قیمت‌ها تثبیت نمی‌شوند.
این اقتصاددان در ادامه سخت شدن مبادلات را از دیگر دلایل نهی از دلالی عنوان کرد و گفت: اگر میزان حضور تولیدکننده به صورت مستقیم در بازار مصرف تقویت شده و به بازار دسترسی خوبی داشته باشد، هم می‌توان کالاها را با قیمت مناسب عرضه کرد و هم تولیدکننده انگیزه بیشتری برای سرمایه‌گذاری و تولید پیدا می‌کند.
وی نتیجه عرضه محصولات به قیمت مناسب و متعادل را در گرو حذف واسطه‌گری و دلالی دانست و افزود: اگر واسطه‌گری و دلالی در چرخه تولید تا مصرف حذف شود مبادلات تجاری تسهیل یافته و هم رضایت تولیدکننده و هم رضایت مصرف‌کننده تامین خواهد شد.
وی ایجاد و تقویت تعاونی‌های روستایی را برای مدیریت کالای تولید شده در روستاها بویژه در حوزه کشاورزی و دامی بسیار تاثیرگذار دانست که توانسته است دخالت واسطه‌ها را در حوزه عرضه تولیدات کشاورزی به حداقل برساند.
یونسی محرومیت تولیدکننده از سود مشروع را از دیگر دلایل نهی واسطه‌گری دانست و گفت: برخی دلال‌ها با استفاده از عدم آگاهی فروشندگان از قیمت بازار، کالای تولیدی را به قیمتی از تولیدکننده خرید می‌کنند که تولیدکننده را از سود اصلی کالای تولیدی خود محروم می‌کند.
وی گفت: دلالان در این شگرد خود به بهانه خرید نقدی کالای تولیدی از تولیدکننده به نوعی او را فریب داده و محصول را با قیمتی به مراتب بالاتر از قیمت واقعی در بازار عرضه کرده و سود هنگفتی را به جیب می‌زنند.
وی افزایش قیمت را از دیگر دلایل نهی از واسطه‌گری دانست و افزود: وقتی یک کالای تولیدی دست به دست چرخید و چندین واسطه در مسیر تولید تا عرضه در آن مداخله کردند قطعا شاهد افزایش قیمت محصول خواهیم بود چرا که هر واسطه‌گر یا دلال می‌خواهد درآمدی از آن کسب کند و چندین قیمت برای آن در نظر گرفته می‌شود که این موضوع نیز بسیار آسیب‌زاست.
این دکترای اقتصاد در ادامه به نقش حاکمان در جلوگیری از فعالیت واسطه‌گران و دلالان اشاره کرد و گفت: حاکمان اسلامی باید مانع از این کار شوند و جلوی این کار که از نظر اسلام نیز نهی شده است را بگیرند، مسئولان صنوف نیز باید دقت لازم را بعمل آورده و با اینگونه اقدامات مقابله کنند.
وی بیان کرد: واسطه‌گران از بی‌اطلاعی و سوء‌مدیریت منفعت زیادی می‌برند و اگر اقدامی موثر برای جلوگیری از فعالیت دلالان صورت نگیرد، روح دلالی در جامعه گسترش یافته و موجب بروز آسیب‌های فراوانی خواهد شد.
به گزارش ایسنا، گرچه پرداختن به موضوع دلالی و واسطه‌گری یکی از سوژه‌های تکراری گزارش‌های خبری و در عین حال اخباری است که هر روز به نقل از مسئول یا تولیدکننده و … منتشر می‌شود، اما همین گزارش های ادامه دار نشانگر آسیب هایی است که این پدیده به تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و در نهایت اقتصاد کشور وارد کرده و می‌کند، موضوعی که غفلت از آن به هیچوجه جایز نیست.
پدیده دلالی و واسطه‌گری همواره باقی است و هیچگاه نمی‌توان آن را از بازار حذف کرد، این مهم حتی در صورت تشدید نظارت‌ها نیز قابل حذف نبوده و به صورت زیرپوستی یا به طور مخفیانه در سطح بازار فعال خواهد بود، اما با گسترش نظارت‌ها و تاکید بر رعایت قانون می‌توان از تبعات سنگین آن در اقتصاد کشور کاست.
امروزه شاهد نفوذ دلالان و شبکه‌های دلالی در لایه‌های مختلف اجتماع هستیم که در کنار معضلی به نام قاچاق کالا، اقتصاد کشور را نشانه گرفته و تبعات منفی بسیاری را از خود برجای می‌گذارند.
به نظر می‌رسد ایجاد پایگاه جامع اطلاع‌رسانی در خصوص اعلام روزانه قیمت کالا در بازار نخستین گام در مدیریت قیمت و حذف قابل توجه دلالان باشد. امروزه که فضای اطلاع‌رسانی از طریق مجازی برای مردم بیش از گذشته فراهم شده است، می‌طلبد تا با نقش هدایتگری دولت در این عرصه یک اقدام جدی صورت گیرد و مردم با آگاهی از قیمت‌ها از طریق اطلاع‌رسانی مراجع ذیربط تن به قیمت‌های کذایی و تسلیم شدن در برابر فضای ایجاد شده از سوی دلالان ندهند.
یکی دیگر از عوامل رشد قارچ‌گونه دلالان و واسطه‌ها نظارت مقطعی مراجع متولی است. تشدید نظارت‌ها در روزهای پایانی سال و ایامی نظیر ماه مبارک رمضان کار خوبی است، اما استمرار ندارد در حالی که باید این شیوه در تمامی ایام سال مداومت داشته باشد.
منبع : http://www.isna.ir/news/96032916514
