شوربختانه ایران در همه دهه های اخیر درتوسعه صادرات کامیابی به دست نیاورده است و در صادرات کالاهای سنتی مثل فرش و پسته و کشمش واز سو در صادرات میعانات گازی و پتروشیمی درجا می زند. در دنیای امروز کالای صنعتی که برند ایران داشته باشد و در سرزمین های دیگر مشهور باشد بسیار اندک است . یکی از دلیل اینکه توسعه صادرات به طورواقعی ژرف و پردامنه نمی شود سیاست ارزی دستوری و تثبیت نرخ ارز است. از طرف دیگر بزرگترین صادرکنندگان ایران همان کسانی هستند که به طور سنتی کار می کنند و بازارهای تازه را نمی شناسند . هیچ کشوری در دنیا بازارش را به کشور دیگر تعا رف نمی کند و به اندازه یک سانتی مترهم جا باز نمی کند و برای هردلار صادرات بیشتر باید نبرد نفس گیری در قیمت و مرغوبیت را پشت سربگذاریم و این چیزی است که در ایران به دلایل گوناگون خریدار ندارد .
سهم۵۲درصدی پتروشیمی و میعانات گازی
ایرانیان در هرکاری دنبال آسانترین وبهقول مشهور زودبازده ترین وکمدردسرترین کارها هستند و بردباری و توانایی سودبردن حتی در میان مدت را نیز ندارند. در صادرات نیز این راهبرد ایرانی اثر بخش بوده است. تبدیل نفت و گاز به فراورده های پتروشیمی و میعانات گازی با کمترین میزان فرآوری و صادرات آن به بازارهای آسان در دستور کاراست. آمار گمرک نشان می دهد ۵۲ در صد از ارزش کل صادرات ۴ماه نخست امسال را صادرات همین دوقلم کالا تشکیل داده اند.آمار صادرات قطعی به تفکیک میعانات گازی، پتروشیمی و سایر کالاها حکایت از آن دارد که صادرکنندگان توانسته‌اند در بخش پتروشیمی، ۹ میلیون و ۵۵۵ هزار تن از این کالا را که ارزشی معادل ۴ میلیارد و ۶۸۹ میلیون دلار داشته، در طول ۴ ماه منتهی به تیر امسال به بازارهای جهانی صادر کنند. سهم وزنی کالاهای پتروشیمی از کل صادرات در مدت زمان مذکور ۳۹/ ۲۵ درصد و سهم ارزشی آن ۸۴/ ۳۴ درصد است. میزان صادرات این کالا در مدت زمان مشابه سال گذشته، به لحاظ وزنی ۹ میلیون و ۹۱۹ هزار تن با سهم ۳۳/ ۲۳ درصدی از کل میزان صادرات و به لحاظ ارزشی، ۴ میلیارد و ۸۷۰ میلیون دلار با سهم ۷۳/ ۳۲ درصدی بوده است. بنابراین صادرات این کالا در ۴ ماه منتهی به تیرماه سال جاری در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ ارزشی افت ۷۲/ ۳ درصدی و به لحاظ وزنی افت ۶۷/ ۳ درصدی را تجربه کرده است.همچنین در ۴ ماه منتهی به تیر سال جاری، ۵ میلیون و ۹۰۳ هزار تن میعانات گازی به ارزش ۲ میلیارد و ۳۱۵ میلیون دلار صادر شده که دارای سهم وزنی ۶۸/ ۱۵ درصد و سهم ارزشی ۲۰/ ۱۷ درصد از کل صادرات است. صادرات این کالا در مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی ۶میلیون و ۶۸ هزار تن و به لحاظ ارزشی ۲ میلیارد و ۴۱۶ میلیون دلار بوده که توانسته از کل صادرات در آن مدت، سهم وزنی ۲۷/ ۱۴ و سهم ارزشی ۲۴/ ۱۶ را از آن خود کند. بنابراین در این بخش نیز صادرات میعانات گازی با افت وزنی ۷۲/ ۲ درصدی و افت ارزشی ۱۷/ ۴ درصدی مواجه بوده‌اند.در سایر کالاها هم شاهد افت ارزشی و وزنی صادرات نسبت به مدت زمان سال گذشته هستیم. صادرات سایر کالاها در ۴ ماه منتهی به تیر سال جاری، به لحاظ وزنی ۲۲ میلیون و ۱۷۹ هزار تن و به لحاظ ارزشی ۶ میلیارد و ۴۵۴ میلیون دلار بوده است. سهم وزنی این دست کالاها از کل صادرات در مدت زمان نام برده شده، ۹۳/ ۵۸ درصد و سهم ارزشی آنها، ۹۶/ ۴۷ درصد است. اما مقایسه حجم صادرات در این بخش با مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می‌دهد، در ۴ ماه منتهی به تیرماه ۹۵، ۲۶ میلیون و ۵۳۶ هزار تن کالا به ارزش ۷ میلیارد و ۵۹۳ میلیون دلار به بازارهای بین‌المللی صادر شده و توانسته سهم وزنی ۴۰/ ۶۲ درصدی و سهم ارزشی ۰۳/ ۵۱ درصدی را از آن خود کند. بنابراین صادرات در سایر کالاها نیز با افت وزنی ۴۲/ ۱۶ درصدی و افت ارزشی ۹۹/ ۱۴ درصدی مواجه بوده است.آمار و ارقام صادرات کالا نشان می‌دهد در سه بخش مذکور(پتروشیمی، میعانات گازی و سایر کالاها) نه تنها به لحاظ ارزشی افت داشته‌ایم بلکه به لحاظ وزنی نیز شاهد کاهش میزان صادرات بوده‌ایم. این موضوع نشان می‌دهد که خریداران کالاهای ایرانی در دنیا کاهش یافته‌اند.
اقلام عمده صادرات طی ۴ ماه منتهی به تیرماه سال‌جاری شامل «میعانات گازی» به ارزش ۲ میلیارد و ۳۱۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۲۰/ ۱۷ درصد، «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین» به ارزش ۵۱۲ میلیون دلار و سهم ارزشی ۸۱/ ۳ درصد، «پلی‌اتیلن گرید فیلم با چگالی کمتر از ۹۴درصد به جز نوع پودری» به ارزش ۴۸۵ میلیون دلار و سهم ارزشی ۶۰/ ۳ درصد، «پروپان مایع شده» به ارزش ۴۴۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۳۲/ ۳ درصد و «متانول» به ارزش ۴۲۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۷/ ۳ درصد بوده است.عمده صادرات کشور در چهار ماه منتهی به تیرماه سال ۹۶ به کشورهای چین، عراق، امارات، کره‌جنوبی و هند است.
رقابت برنج و ذرت با اتومبیل و قطعات
آمارهای گمرک نشان می دهد محصولت کشاورزی مثل برنج، ذرت و دانه سویا همچنان در صدر واردات کالاها در ۴ماه اول امسال هستند   و رقابتی فشرده را تجربه می کنند.اقلام عمده وارداتی طی ۴ ماه منتهی به تیرماه سال‌جاری شامل «برنج» به ارزش ۶۰۳ میلیون دلار و سهم ارزشی ۸۱/ ۳ درصد، «ذرت دامی» به ارزش ۴۸۴ میلیون دلار و سهم ارزشی ۰۶/ ۳ درصد، «وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ سی‌سی تا ۲۰۰۰ سی‌سی به جز آمبولانس و هیبریدی» به ارزش ۴۲۶ میلیون دلار و سهم ارزشی ۶۹/ ۲ درصد، «لوبیای سویا» به ارزش ۳۳۸ میلیون دلار و سهم ارزشی ۱۳/ ۲ درصد و «قطعات منفصله برای تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی‌سی با ساخت داخل ۱۴درصد تا کمتر از ۳۰ درصد به استثنای لاستیک» به ارزش ۳۱۱ میلیون دلار و سهم ارزشی ۹۶/ ۱ درصد بوده است. همچنین کشورهای عمده طرف معامله ایران نیز به ترتیب عبارتند از: چین، امارات، کره‌جنوبی، ترکیه و هند.میزان واردات از چین نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته با رشد ۸۳/ ۱۸ درصدی به لحاظ ارزشی و افت ۳۴/ ۶ درصدی به لحاظ وزنی روبه‌رو بوده است، به عبارتی تجار ایرانی یک میلیون و ۲۹۴ هزار تن کالای چینی را به ارزش ۳ میلیارد و ۴۹۵ میلیون دلار وارد کرده‌اند. چین سهم ارزشی معادل ۱۰/ ۲۲ درصدی را از واردات به خود اختصاص داده است.یک میلیون و ۵۶۱ هزار تن کالای اماراتی نیز به ارزش ۲ میلیارد و ۹۹۲ میلیون دلار در ۴ ماه منتهی به تیرماه سال جاری به بازارهای ایران وارد شده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، به لحاظ ارزشی رشد ۲۴/ ۴۲ درصدی و به لحاظ وزنی نیز رشد ۸۹/ ۳ درصدی را ثبت کرده است. کره‌جنوبی نیز توانسته در مدت زمان مورد بررسی ۴۴۲هزار تن کالای تولیدی خود را که ارزشی معادل یک میلیارد و ۷۴ میلیون دلار دارد، به بازار ایران وارد کند. مقایسه آمار مدت زمان مشابه سال گذشته درخصوص تجارت با این کشور نشان می‌دهد که به لحاظ وزنی با رشد ۳۱/ ۴ درصدی و به لحاظ ارزشی با رشد ۱۵ درصدی روبه‌رو هستیم. ترکیه ۵۸۹ هزار تن کالا را به ارزش ۹۵۸ میلیون دلار و هند ۷۷۵ هزار تن کالا را به ارزش ۸۹۱ میلیون دلار به ایران وارد کرده‌اند. واردات از ترکیه به لحاظ وزنی و به لحاظ ارزشی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته، رشد داشته است. اما در واردات از هند به لحاظ وزنی شاهد افت واردات هستیم در حالی که به لحاظ ارزشی، واردات از این کشور رشد داشته است. همچنین متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی ۱۳۹۹دلار بوده که نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل خود، حدود ۲۱/ ۹ درصد در ارزش دلاری افزایش داشته است.
تجارت کوچک وترازمنفی
آمارهای در دسترس نشان می دهد سهم ایران در تجارتجهانی بدون تجارت نفت ۲۴صدم درصد است و این نشان می دهد ایران چه سهم اندکی از تجارت جهانی دارد . ارزش تجارت خارجی ایران بدون نفت در ۴ماه نخست امسال کمتر از ۳۰ میلیارد دلار است که درمقایسه باکشورهایی مثل کره جنوبی و حتی مالزی در اندازه پایینی قراردارد.آمارهای منتشر شده از سوی گمرک ایران نشان می‌دهد میزان واردات در ۴ ماه منتهی به تیر سال ۹۶ به لحاظ وزنی معادل ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تن است و به لحاظ ارزشی توانسته ۱۵ میلیارد و ۸۱۳ میلیون دلار را رقم بزند. این در حالی است که میزان واردات در مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی ۹ میلیون و ۹۵۸ هزار تن و به لحاظ ارزشی ۱۲ میلیارد و ۷۵۶ میلیون دلار بوده است. در نتیجه، در این بخش از تجارت خارجی با افزایش ۴۸/ ۱۳ درصدی به لحاظ وزنی و افزایش ۹۷/ ۲۳ درصدی به لحاظ ارزشی مواجه بوده‌ایم.بخش دیگر تجارت خارجی که شامل صادرات بوده نیز حاکی از آن است که در ۴ ماه منتهی به تیر ۹۶ میزان صادرات، رقمی معادل ۳۷ میلیون و ۶۳۷ هزار تن را به لحاظ وزنی و ۱۳ میلیارد و ۴۵۹ میلیون دلار را به لحاظ ارزشی تجربه کرده است. این در حالی است که میزان صادرات در مدت زمان مشابه سال گذشته به لحاظ وزنی ۴۲ میلیون و ۵۲۳ هزار تن و به لحاظ ارزشی، ۱۴ میلیارد و ۸۷۹ میلیون دلار در کارنامه صادراتی ۴ ماه منتهی به تیرماه سال گذشته ثبت کرده است. بر این اساس، میزان صادرات به لحاظ وزنی افت ۴۹/ ۱۱ درصدی و به لحاظ ارزشی افت ۵۴/ ۹ درصدی را نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. تحلیلگران اعتقاد دارند که روند تجارت در چند سال اخیر حاکی از بدتر شدن وضعیت تجارت خارجی است. اگر به آمارهای ۴ ماه منتهی به تیرماه سال‌های ۹۴،‌ ۹۵ و ۹۶ نگاهی بیندازیم و تراز تجاری این سال‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم، پی به وخامت حال تجارت می‌بریم. تراز تجاری در سال ۹۴ که هنوز سند برجام امضا نشده بود، منفی ۳۸۷ میلیون دلار بوده است. در سال ۹۵ با امضای برجام، جو روانی این رفع محدودیت‌ها تاثیر مثبت خود را در تجارت خارجی نیز نشان داد و تراز تجاری ایران در ۴ ماه منتهی به تیر ۱۳۹۵، مثبت ۲ میلیارد و ۱۲۳ میلیون دلار بود. اما در طول سه سال اخیر، تنها در سال ۹۵ تراز تجاری ایران مثبت بوده و امسال نیز به تراز تجاری منفی بازگشتیم و این بار فاصله واردات و صادرات حتی بیشتر از سال ۹۴ است. تراز تجاری سال ۹۶ معادل ۲ میلیارد و ۳۵۴ میلیون دلار به نفع واردات رقم خورده که نشان از فاصله گرفتن قابل توجه واردات از صادرات دارد. البته شاید بخشی از دلایل تراز منفی ایجاد شده در سال جاری را بتوان به انتخابات و ماه رمضان مربوط دانست. اما آنچه مشخص است، روند مناسبی در تجارت خارجی کشور طی نمی‌شود.

منبع : http://www.saat24.com/news/281060