مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که می تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، «آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون» است که مهمترین اثر این آشنایی و آگاهی را می توان در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی دانست؛ بنابراین، امروز تلاش داریم تا موضوع «خسارت تأخیر تادیه» را بررسی کنیم.
در پایان رسیدگی به برخی شکایات، بخشی از حکم این است که یک طرف باید خسارتی را که به دیگری وارد کرده است، جبران کند؛ اما کم نیستند مواردی که فرد محکوم به پرداخت خسارت زیر بار نمی‌رود و دیر اقدام به پرداخت آن می‌کند. قانونگذار در این مورد برای جلوگیری از بروز مشکل و خسارت بیشتر زیان‌دیده، «خسارت تأخیر تادیه» را مطرح کرده است.
شرایط مطالبه خسارت تأخیر تأدیه چیست؟
خسارت تأخیر تأدیه در دعاویی قابل مطالبه است که موضوع اختلاف، دین (بدهی) و آن هم از نوع وجه رایج ایران باشد و همچنین سررسید مشخصی در پرداخت آن پیش بینی شده باشد.
یعنی موضوع تعهد پرداخت وجه نقد از سوی خوانده به خواهانده باشد و در غیر این صورت، مانند تعهد به تحویل کالا و انجام خدمات و حتی پرداخت وجه نقد غیر رایج در ایران، موضوع خسارت تأخیر تأدیه نخواهد بود.
اگر مدیون در سررسید پرداخت خسارت به دلایلی خسارت را پرداخت نکرد و تأخیر ایجاد شد، باید ثابت کند که به دلیل ناتوانی مالی (اعسار) و مواردی از این قبیل، تأخیر داشته است.
ملاک محاسبه تاریخ خسارت تأخیر تأدیه چه زمانی است؟
اگر طرفین در خصوص مبدأ زمانی محاسبه خسارت توافقی شفاهی یا کتبی داشته باشند بر اساس جواز ماده ۱۰ قانون مدنی، ماده ۲۳۰ این قانون و انتهای ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی، توافق آنها محترم خواهد بود و دادگاه به میزان و شرایط آن حکم صادر می‌کند.
در مورد مطالبات پولی، بیشتر مورد قبول و تمایل دادگاه‌ها تاریخ صدور حکم است و در خصوص اوراق تجاری، مهریه و اسناد موضوع آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی رویه صدور احکام بر مبنای تاریخ سررسید بدهی است.
خسارت تأخیر تأدیه سفته و برات از چه زمانی محاسبه میشود؟
مطابق ماده ۳۰۴ و ۳۰۹ قانون تجارت، خسارت تأخیر تأدیه به مبلغ اصلی برات یا سفته که به واسطه عدم تادیه اعتراض شده است از روز اعتراض محسوب میشود و از عبارت (روز اعتراض) تاریخ ثبت واخواستنامه در دفتر دادگاه استفاده می شود نه تاریخ ابلاغ واخواست و ماده ۷۲۱قانون آئین دادرسی مدنی ناظر به دعاوی مستند به برات و سفته واخواست شده نیست.
تعهد صادرکننده اسناد تجاری در مقابل دارنده آن به چه معنایی میباشد؟
به رابطه حقوقی که به موجب آن شخص در برابر دیگری ملزم به رعایت امری شود در اصطلاح «تعهد» گفته میشود. «دین» در ساده ترین تعریف «تعهدی است بر عهده شخص به نفع دیگری». در نگاهی کلی‌تر به طور معمول دین اعم از تعهد است اما در معنای خاص رایج در روزگار ما دین جنبه منفی تعهد مالی یعنی «بدهی» است.
اگر دین با تأخیر پرداخت شود، می توان از فرد خسارت گرفت؟
اگر دین در موعد مقرر ادا شود که در عمل بحثی نخواهد بود اما اگر دین با تأخیر ادا شود آن وقت است که به مدیون خسارت وارد میشود.
امکان مطالبه قانونی خسارتی با عنوان خسارت تأخیر تأدیه دین ـ که در حقیقت جبران کاهش ارزش پول است ـ در عمل فراهم شده است.
در دعاوی که موضوع آن دین و از نوع وجه رایج بوده و با مطالبه داین، مدیون در عین توانایی مالی از پرداخت امتناع کرده در صورت تغییر فاحش قیمت سالانه از زمان سررسید تا هنگام پرداخت و پس از مطالبه طلبکار، دادگاه با رعایت تناسب شاخص سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، محاسبه و مورد حکم قرار خواهد داد، مگر اینکه طرفین به نحو دیگری مصالحه نمایند.
اگر مهریه وجه نقد در سال های پیش تعیین شده باشد در زمان حال چگونه محاسبه می شود؟
چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین میشود، محاسبه و پرداخت خواهد شد، مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.
مثلا چنانچه مهریه زن در سال ۱۳۵۰ معادل ۲۰۰ هزار تومان وجه نقد تعیین شده باشد اگر زن در سال ۱۳۹۵ قصد مطالبه مهریه خود را داشته باشد، بر اساس شاخص بانک مرکزی معادل ۳۲۵ میلیون خواهد شد.
اگر مهریه شما به صورت وجه نقد در سال های گذشته بود و قصد تبدیل آن به نرخ روز را داشتید می توانید به صفحه محاسبه مهریه مراجعه و برای محاسبه مهریه اقدام کنید.
در حال حاضر خسارت تأخیر تأدیه چک از چه زمانی قابل مطالبه است؟
نظریه های متفاوتی بیان شده است. گروهی بر این باورند که خسارت تأخیر تأدیه چک از زمان تاریخ سررسید چک است، چون در زمان سررسید صادرکننده باید بدهی را پرداخت می کرده است.
گروه دیگری معتقدند، خسارت تأخیر تأدیه چک از زمان برگشت خوردن چک قابل مطالبه میباشد، زیرا دارنده اعتراض خود را با برگشت زدن چک اعلام کرده است.
در آخر گروهی هستند که معتقدند از زمانی دارنده چک می تواند خسارت تأخیر تأدیه را مطالبه کند که علاوه بر برگشت زدن چک، دادخواست مطالبه وجه نیز بدهد که در حال حاضر با توجه به رویه قضایی قابل اجراست.
چکی که در سال ۱۳۹۰ و به مبلغ ۲۰ میلیون صادر شده، وصول نشود چه مقدار خسارت به آن تعلق می گیرد؟
در صورتی که در زمان سررسید چک که همان سال ۱۳۹۰ بوده است، دارنده چک را برگشت زده و برای مطالبه وجه چک اقدام کرده باشد، میزان خسارت تأخیر تأدیه حدودا در این مدت سی میلیون تومان خواهد بود که با جمع مبلغ اصلی، معادل ۵۰ میلیون تومان از صادرکننده چک قابل مطالبه است.
