انعقاد پیمان پولی دوجانبه با شرکای تجاری، راهکاری است که به منظور بی‌اثر کردن تحریم‌های مالی توسط کارشناسان اقتصاد و تجارت مطرح می‌شود. به گفته این کارشناسان، استفاده از پیمان‌های پولی باعث می‌شود، دو کشور ارزهای واسط از جمله دلار و یورو را از تجارت کنار بگذارند و با ارزهای ملی خود به مبادله با یکدیگر بپردازند. مدت‌هاست، کشورهایی از جمله روسیه و چین برای کاهش وابستگی خود به نظام بانکی و ارزهای جهانی به سمت انعقاد پیمان‌های پولی حرکت کرده‌اند. بر این اساس، تاکنون بیش از ۵۰ پیمان پولی میان کشورهای مختلف منعقد شده است.
در این میان، روسیه به دلیل تشابه شرایط با ایران از این منظر که در معرض تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته، مثال خوبی برای بررسی است.
بعضا به دلیل دانش کم درخصوص کارکرد پیمان‌های پولی دوجانبه، گفته می‌شود که این پیمان‌ها نمی‌توانند مانع اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد شوند، چرا که در قوانین تحریمی، روابط کارگزاری بانکی ایران با دیگر کشورها ممنوع است و این پیمان‌ها ظرفیت حل این مساله را ندارند.
زمانی آمریکا بانک‌های همکار با ایران را جریمه می‌کند که از روابط کارگزاری میان این بانک‌ها با بانک‌های ایرانی به صورت سیستمی مطلع شود. فرآیند کسب اطلاع سیستمی آمریکا از روابط کارگزاری بانکی ایران با دیگر کشورها نیز از دو طریق است؛ روش اول زمانی است که ایران در مبادلات خود از دلار آمریکا استفاده می‌کند و روش دوم، زمانی که ایران، از سامانه پیام رسان بانکی سوئیفت که تحت نظر آمریکاست، استفاده می‌کند.
استفاده از پیمان پولی دوجانبه و ارزهای ملی در تجارت، بخشی از مشکل را برطرف و اطلاع آمریکا به مبادلات تجاری ایران را محدود می‌کند؛ با وجود این، در صورتی که تمام مبادلات با ارزهای ملی از طریق سوئیفت انجام شود، امکان اطلاع آمریکا از آن وجود دارد و لذا تمام مشکل در این حالت حل نخواهد شد.
بنابراین، مکمل پیمان‌های پولی دوجانبه، استفاده از سامانه‌های پیام رسان جایگزین دیگر کشورها یا سامانه‌های پیام رسان داخلی مانند سپام در روابط بانکی با کشورهاست. از این طریق آمریکا از روش‌های مرسوم قادر به کسب اطلاع از کمیت و کیفیت روابط کارگزاری بانکی ایران با دیگر کشورها نخواهد بود و لذا امکان جریمه آنها را نخواهد داشت.
در این زمینه نیز کشورهای مختلف از جمله چین و روسیه، به سمت راه اندازی سامانه‌های پیام رسان جایگزین سوئیفت حرکت کرده‌اند.
روسیه سال ۲۰۱۴ با همکاری شرکت CyberPlat شروع به طراحی یک سیستم پیام رسان مالی بین‌المللی (SPFS) کرده که قرار است، جایگزینی برای عملیات سوئیفت به منظور انتقال داده‌ها و پیام‌های مالی در سطح بین‌الملل باشد. این کشور، اعضای گروه بریکس را دعوت کرده تا به سیستم جایگزین سوئیفت طراحی شده بپیوندند تا کنترل آمریکا بر نظام مالی بین‌المللی را از بین ببرند.
کشور چین نیز سامانه ملی پرداخت‌های مالی (Cips) را به عنوان سامانه‌ای موازی با سوئیفت برای انجام تراکنش‌های مالی طراحی کرده که گامی بزرگ در جهت افزایش استفاده از ارز ملی چین و حفاظت از خود در برابر سازمان‌های جاسوسی آمریکاست.اخیرا نیز ژاپن اعلام کرده است، در مبادلات مالی خود با چین از این سامانه استفاده خواهد کرد.
استفاده از پیمان‌های پولی دوجانبه و سامانه‌های جایگزین سوئیفت به عنوان مکمل، می‌تواند به طور کامل تحریم‌های مالی را که بر نظام بانکی کشور و روابط کارگزاری بانک‌های ایرانی با دیگر کشورها احاطه پیدا کرده، بی‌اثر کند و راهکاری مهم، اثرگذار و تجربه شده در اقتصاد جهان به حساب می‌آید.
محمد امینی رعیا
جام جم
منبع : http://jamejamonline.ir/online/2973090536617430169
