مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که می تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، «آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون» است که مهمترین اثر این آشنایی و آگاهی را می توان در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی دانست؛ بنابراین، امروز تلاش داریم تا موضوع «جرم زورآزمایی خیابانی» را بررسی کنیم.
هر رفتاری که باعث هراس شهروندان یا تهدید امنیت عمومی شود، از نظر قانونگذار جرم بوده و با آن با شدیدترین شکل ممکن برخورد می‌شود؛ حتی تا جایی که در برخی جرایم، اگر رفتار مرتکب به حد محاربه برسد، مجازات سنگین محاربه را هم بر آن بار کرده است تا نظم و امنیت عمومی حفظ شده و کسی فکر به خطر انداختن، امنیت مردم، به سرش نیفتد.
گاهی اتفاق می‌افتد که شخص یا اشخاصی با توسل به زور، تهدید و اسلحه در راه‌ها و شوارع با سر و صدا و ایجاد مزاحمت، آمد و شد دیگران را دچار اختلال کرده یا حتی موجب ایجاد هراس و تهدید شهروندان می‌شوند؛ این رفتارها، جزو مواردی است که قانونگذار مجازات سنگینی برای آن در نظر گرفته است.
اصولا زورآزمایی و قدرت‌نمایی در معابر و خیابان‌ها، جرم‌انگاری شده و در قانون مجازات اسلامی حداقل در سه ماده در این مورد احکامی آمده است؛ برای نمونه، در ماده ۶۱۷ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ مطرح شده است که هرکس به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرت‌نمایی کند یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود، در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از شش ماه تا دو سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
ماده ۶۱۸ این قانون بیان می‌کند، هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی شود یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
همچنین در ماده ۶۱۹ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ آمده است، هر کس در اماکن‌عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند به حبس از دو تا ۶ماه و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
هرگونه قدرت‌نمایی با توسل به سلاح سرد و گرم قابل مجازات خواهد بود
شخص متهم به صرف ارتکاب اعمالی مانند قدرت‌نمایی و ایجاد جار و جنجال و بروز حرکات غیرمتعارف، قابل مجازات است. این مواد اغلب مقید به هیچ نتیجه خاصی نیستند و در اصطلاح «جرم مطلق» خوانده می‌شوند. به عنوان مثال کسی که با توسل به چاقو قدرت‌نمایی کرده یا با ایجاد سر و صدای غیرمتعارف، باعث سلب آسایش دیگران می‌شود، لازم نیست که مالی را برده یا ضرر خاصی به آبرو و اعتبار دیگران بزند، بلکه تا همین مرحله نیز به حیطه حقوق شهروندی تجاوز کرده است. بنابراین جرم تهدید اشخاص با جرم کسی که سلاح خود را وسیله تهدید قرار می‌دهد، بسیار تفاوت دارد.
اگر متهم بدون استفاده از سلاح با دیگری گلاویز شده یا قدرت‌نمایی و تهدید کند با این ماده منطبق نمی‌شود، اما اگر همین شخص بدون سلاح با ایجاد سر و صدا و حرکات غیرمتعارف اقدام به تهدید مردم کند، با ماده ۶۱۸ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی منطبق می‌شود، به شرطی که حداقل یک تن از مردم به آن تهدیدها توجه کرده و به عبارت دیگر در او موثر واقع شود یا اینکه اصولاً مردمی در آن حوالی باشند. علی‌القاعده نمی‌توان به طور مثال در شهر مردگان و خالی از سکنه، مرتکب این اعمال را با ماده اخیر‌الذکر محکوم و مجازات کرد.
بر اساس بخش دوم از همین ماده نیز، این گونه حرکات غیرمتعارف باید موجب اخلال در نظم، آسایش و آرامش عمومی شود یا اینکه مردم را از کسب و کار بازدارد. ماده قانونی دیگر یعنی ماده ۶۱۹ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، نیز که بزه‌دیده خاص یعنی اطفال و زنان دارد که آن هم از ارزش‌های اخلاقی و مذهبی حاکم بر جوامعی مانند کشورمان نشأت می‌گیرد و شامل ایجاد مزاحمت برای مردان نیست.
هرگونه قدرت‌نمایی به معنی نشان دادن نیرو و توانایی خود در ملاعام و شوارع در صورتی که با توسل به سلاح سرد و گرم بوده باشد، با ماده ۶۱۷ کتاب تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ قابل محکومیت و تبعا مجازات خواهد بود.
مرز مابین جرم محاربه و قدرت‌نمایی
با توجه به اصل لزوم تفسیر قوانین جزایی به نفع متهم، به صراحت می‌توان گفت، سلاح باید ظاهر بوده یا وجود آن نزد مرتکب محرز و مسلم بوده باشد تا در صورت دیدن هرگونه قدرت‌نمایی و زورآزمایی، بتوان با استناد به این ماده مجازات کرد، از این روی، حتما باید سلاح در برابر دیدگان بزه‌دیده قرار داشته یا اینکه شخص فوق‌الذکر به وجود اسلحه در نزد متهم علم کافی داشته باشد؛ بنابراین، منظور از سلاح ظاهر صرف‌نظر از دیده شدن در بقیه موارد بدین معناست که به طور متعارف حصول علم یقینی مبنی بر به همراه داشتن دایمی سلاح نزد بزهکار غیر قابل تصور باشد.
درباره اینکه مرز مابین جرم محاربه و قدرت‌نمایی با استفاده از اسلحه کجاست، باید گفت، در این جا قاضی دادگاه کیفری باید به تعریف جرم محاربه که در فصل هشتم از کتاب حدود قانون مجازات اسلامی آمده است توجه کند. همان‌گونه که از فراز دوم ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مستفاد می‌شود، چنانچه فردی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند تن دیگر اسلحه کشیده و عمل وی نیز جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح می‌کشد ولی در اثر پیری و ناتوانی موجب سلب امنیت نمی‌شود، محارب نیست و باید به ماده ۶۱۷ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ توجه شود.
