به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، تجارت بدون دلار یکی از دغدغه های اصلی مبادلات جهانی به ویژه منطقه خاورمیانه محسوب می شود. همیشه کشورها به دنبال افزایش اعتبارات ارزی بوده و در این مسیر راه های متفاوتی مانند قدرتمند کردن بانکِ مادر را در دستور کار قرار داده اند.

تجارت جهانی نوعی زورآزمایی پولی است که به زبان ساده تر هر کس تراول با ارزش تری داشته باشد، پیروز میدان است. در این صحنه گاهی ارزش های پولی بر محور طلا می چرخد و گاهی ریسک های نقدینگی و ثبات بازار پشتوانه اصلی پول ملی می شوند.

کانال مبادلات کالا که در دنیای امروز با محوریت دلار تبادل می شود، به اهرم قدرتی برای آمریکایی ها مبدل گشته که بتوانند به راحتی هر کشوری را تحت فشار قرار دهند.

برای بررسی آنکه آیا تجارت بدون دلار یک واقعیت است یا آرزو،گفتگویی داشته ایم با محمد رضا سبزعلیپور رییس مرکز تجارت جهانی ایران که به شرح ذیل است.

آیا زمینه و بستر لازم برای حذف دلار در معاملات تجاری کشورمان وجود دارد؟

معتقدم هم اکنون زمینه حذف دلار در معاملات تجاری برای ایران وجود ندارد. هرچند این موضوع تصمیم برخی از مسوولان است، اما حرف زدن با عمل کردن بسیار متفاوت است. حذف دلار موضوع مهمی است که کشورهای قدرتمند بسیاری در دنیا از جمله روسیه مدتها است، تصمیم بر اجرای آن دارند ولی در عمل هنوز موفق نبوده اند.

برای حذف دلار از معاملات ؛در ابتدا ،آن کشور  باید دارنده پول قدرتمند، اقتصاد قوی و شرکای اقتصادی بسیار خوبی باشد تا بتواند در زمینه مبادلات اقتصادی بدون دلار به نتیجه مهمی دست یابد.صرف اینکه تنها با یک کشور مثلا ترکیه به توافق رسیده و در مبادلات خود لیر_ریال را جابه جا کنیم کافی نیست. باید گروهی مانند سازمان اکو ،اما فعال تشکیل دهیم.

از تاسیس اِکو که در ابتدا سنتو نام داشت ۵۰ سال می گذرد. اگرچه این سازمان با محوریت ایران، پاکستان و  ترکیه به راه افتاد و اکنون نزدیک به ۱۰ الی ۱۵ کشور دنیا  از جمله همسایگان ما عضو آن هستند اما تاکنون هیچ فعالیت و اقدام مثمری نداشته ، به طوریکه حتی بانک این سازمان با وجود راه اندازی و انتصاب مدیرعاملش هیچ فعالیت پولی و بانکی انجام نداده است .

ایران نیز  هنوز به عنوان یکی از کشورهای عضو این سازمان  با دیگر اعضای این گروه موفق به انجام هیچ گونه مبادله بدون دلار نشده است.

بنابراین ایران  برای حذف دلار از معاملات تجاری، باید با گردهم آوردن گروهی هم چون اِکو،  پول واحدی بین اعضا در نظر بگیرد. یعنی همان کاری که اتحادیه اروپا انجام داده و لازمه  تحقق این امر نیز مقبولیت این واحد پولی بین یکایک اعضا و تمایل آنها برای معامله بدون دلار است.

برای تحقق این تصمیم ایران باید با تمامی کشورهایی که در حال معامله تجاری با آنهاست به توافق برسد تا  آنها همگام با ایران به حذف دلار اهتمام ورزند. اما به نظر می رسد این موضوع در بسیاری از موارد مورد مقبول  کشورهای طرف معامله با ایران نباشد.

روز به روز با کاهش ارزش پول ملی و ضعف اقتصادمان بر ارزش دلار در  جامعه افزوده می شود و وقتی موضوعی در جامعه با ارزش تر شود، امکان محو آن از صحنه اقتصادی به راحتی میسر نخواهد شد. به عبارتی وقتی ضعیف باشی دیگر نمی توانی با یک کشور قدرتمند دنیا که تمامی معاملات و محاسبات جهان با پول ملی آن انجام می شود، مقابله کنی. دلار سرگروه تمامی ارزهای شناخته شده جهان است. پوند نیز اگر چه ارز معتبر بوده و قدمت کشور آن یعنی انگلیس بیشتر از آمریکا است ولی بسیاری مایل به معامله با پوند نیستند.

 هم اکنون با چند کشور جهان قادر به انعقاد پیمان های دو یا چند جانبه هستیم؟

باوجود تصمیم چندساله کشورمان مبنی بر عضویت در سازمان همکاری کشورهای آسیانه میانه (شانگهای) سردمداران این مجموعه بین المللی هنوز با درخواست ایران  موافقت نکرده اند و ما  همچنان به عنوان ناظر دربرنامه های این سازمان حضور داریم.

ایجاد پیمان های دو جانبه و چند جانبه زمانی زمینه ساز حذف دلار از تجارت جهانی خواهد بود که بتوانیم با چندین کشور قدرتمند مثل ترکیه، روسیه  و مناطقی که در هماهنگی با ما قرار دارند، توافقاتی را به امضا برسانیم.

هرچند اقتصاد یک رکن اساسی است اما یک سمت این موضوع آلوده به مسائل سیاسی است ، بنابراین انعقاد چنین تفاهم نامه هایی به این زودی محقق نخواهد شد.

این موضوع همانند تک نرخی شدن ارز است که باوجود صحبت های مکرر انجام شده از سوی مسوولان هنوز این اتفاق نیفتاده است . دولت روز به روز در حال گران کردن دلار بوده و بازار هم در این موضوع نسبت به دولت پیش قدم شده و بر قیمت های این ارز افزوده است.

علاوه بر این باید با کشورهایی چون هند، کره و به ویژه آنهایی که در حال فروش نفت به آنها هستیم به انعقاد پیمان های دو جانبه بپردازیم و بعد از آن در همین راستا به  تعیین  یک واحد پولی مشخص و یا  مبنا قرار دادن پول طرفین در معاملات تجاری اهتمام ورزیم.

به عبارتی برای حذف کلی دلار یا باید تمامی معاملات خود را با انعقاد پیمان های چند جانبه به سمت حذف این ارز پیش ببریم و یا اینکه اگر می خواهیم تنها با چند کشور به این مهم دست یابیم ، باید به آن جایگاهی از قدرت اقتصادی برسیم که ما تعیین کننده انتخاب واحد پولی در معاملات باشیم. در حالیکه اقتصاد ما به حدی وابسته به درآمدهای نفتی است که اگر حتی دو روز به علت حذف دلار در معاملات خود از خام فروشی دست برداریم ،درآمدمان به حداقل خواهد رسید و کشورهای غیرقابل مطرحی مثل برزیل دیگر در انجام معاملات با ما قادر به تعیین و تکلیف نخواهند بود.

با این شرایط تصور می کنم، حذف دلار از صحنه مبادلات اقتصادی ایران به این راحتی ممکن نبوده و حداقل در این چند سال آینده این موضوع شدنی نیست.

چه کشورهای در تجارت جهانی خود  از دلار استفاده نمی کنند؟

اتحادیه اروپا، کشورهای عضو سازمان اوپک و خاور دور با پول ملی خود در حال انجام معاملات تجاری هستند که بعد از انجام معامله پول طرفین در خزانه انباشته شده و سپس جابه جا می شود. همچنین کشورهای آمریکای مرکزی در پیمان نفتا از پول ملی خود استفاده می‌کند.

فرانک به عنوان پول سوییس از دیگر ارزهای جهانی معتبر است که هر کشوری در معاملات تجاری با آن به راحتی و با اطمینان خاطر ارز این کشور را تحویل گرفته و در جای دیگری به تعویض آن اقدام می کند، این گونه از ارزها به علت پشتوانه قوی همچون طلا می مانند که هر معامله ای بر اساس آن انجام می  شود اما کسی پول کشورهایی چون افغانستان و عراق را قبول ندارد، چرا که بی پشتوانه هستند.

پیدا کردن پول واحد، کار بسیار دشواری است، حتی بسیاری از کشورهای قدرتمند هم هنوز نتوانستند در مبادلات خود به حذف ارز معتبر بین المللی دست یابند.

ما نیز برای حذف دلار باید از پول قدرتمندی برخوردار باشیم که این پشتوانه خوب ، ریشه در اقتصاد خوب و خزانه پر رونق بانک مرکزی دارد. یعنی باید بانک مرکزی پر از ارزهای بین المللی و طلا باشد، نه اینکه باعث شود تا حجم نقدینگی به طور صعودی تا این میزان افزایش یابد.

اکنون حجم نقدینگی در جامعه به  ۱۲ هزار و ۶۴۱ میلیارد تومان رسیده که نسبت به دولت دهم دو برابر افزایش یافته است. اینها یعنی چاپ پول بدون پشتوانه در جامعه و وقتی این پول وارد چرخه شود علاوه بر ایجاد هر نوع مریضی در اقتصاد بر کاهش و بی ارزش شدن پول ملی منجر می شود.

آیا آمریکا توان ابطال پیمان های دو جانبه پولی ایران را خواهد داشت؟

از نظر قانونی و به طور مستقیم آمریکا نمی تواند اقدامی علیه پیمان های دو جانبه ایران با سایر کشورها داشته باشد، این موضوع بعد از امضا قرارداد، نشدنی است.

تحریم‌های آمریکا که مدت زمانی از اعمال آن علیه ایران، کره شمالی و روسیه نمی‌گذرد، می تواند گام خوبی در هم پیمان شدن ایران با کشورهای قدرتمند جهان باشد.

پیمان های چند جانبه بسیار مهم و گره گشا هستند؛ به شرط اینکه کشورهای موثر در قدرت سیاسی و اقتصادی جهان  پای مذاکره آمده ، آن را امضا و در نهایت به اجرا برسانند. اگر در نهایت این توافقات دو یا چند جانبه ، به سرانجامِ سازمان اِکو مبتلا نشود، حرکت مثبتی در حذف دلار از معاملات جهانی خواهد بود.

همچنین می توانیم با احیای سازمان اِکو و تعیین یک پول واحد، بر حجم مبادلات بین کشورهای عضو این سازمان افزوده و بر زمینه سازی حذف دلار تلاش کنیم.

گفتگو : پریسا مهریان

منبع : http://www.yjc.ir/fa/news/6319160