آیا صاحب استارتاپ یا کسب‌وکاری نوپا هستید یا قصد دارید چنین کسب‌وکار جدیدی راه بیندازید؟ برای شروع کار یا گسترش آن به چه میزان سرمایه نیازمندید؟ آیا می‌دانید در کشور انگلستان راهی برای جذب سرمایه، خارج از روش سنتی آن وجود دارد که «سرمایه گذاری فرشته» نامیده می‌شود؟ اگر مشتاقید در این رابطه بیشتر بدانید، لطفا در ادامه‌ی مطلب با ما همراه باشید.
سرمایه گذاران معمولا به‌امید رسیدن به سود، در کسب‌وکار شما سرمایه گذاری می‌کنند (به‌صورت خرید سهام)؛ برای همین نه‌تنها کسب‌وکار شما را با افزایش سرمایه حمایت می‌کنند، بلکه تجربه و دانش خود را نیز در راستای کسب موفقیت در اختیار شرکت شما قرار می‌دهند.
آنها می‌توانند به‌تنهایی سرمایه گذاری کنند یا در قالب سندیکا (گروهی از فرشته‌ها) این کار را انجام بدهند. هر سرمایه گذار فرشته به حوزه‌ی خاصی از کسب و کار علاقه‌مند است. این افراد معمولا مبالغی بین ۴۰ میلیون تا ۲ میلیارد تومان سرمایه گذاری می‌کنند. همچنین به‌واسطه‌ی سندیکاها این مبالغ تا ۸ میلیارد تومان نیز می‌رسد.
سرمایه گذاران فرشته به‌دنبال رسیدن به اهداف سرمایه گذاریِ خود در پروسه‌ای ۳ تا ۸ ساله‌اند. درنتیجه از همان ابتدا موقعیت کسب‌وکار شما را می‌سنجند تا ببینند شرکت‌تان می‌تواند به اهدافش برسد یا نه.
محل دادوستد سرمایه گذاری فرشته
سرمایه گذاری فرشته مهمترین منبع سرمایه گذاری در استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپاست که به‌دنبال فروش سهام برای توسعه‌ی کسب‌وکارشان هستند. ازآنجاکه بسیاری از سرمایه گذاران فرشته به‌صورت شخصی سرمایه گذاری می‌کنند، محاسبه‌ی مبلغ دقیق سرمایه گذاری تااندازه‌ای دشوار است. باوجوداین، تخمین زده می‌شود که سرمایه گذاران فرشته در کسب‌وکار بریتانیا، در هر فصل (دوره‌ی سه‌ماهه) حدود ۱٫۵میلیارد پوند سرمایه گذاری می‌کنند. این میزان بیش از سه برابر مبلغی است که سالانه برای سرمایه گذاری در شرکت‌های نوپا در دسترس قرار دارد. باوجود اینکه تخمین زده می‌شود ۱۸هزار فرشته‌ی سرمایه گذار در بریتانیا وجود دارد، برای سرمایه گذاری در کسب‌وکارهای شخصیِ بالقوه رو‌به‌رشد، به تعداد بیشتری از افراد نیاز است.
سازوکار خاصی برای سرمایه گذاری فرشته وجود دارد. این سازوکار هم به سود سرمایه گذاران فرشته است و هم به سود صاحبان کسب‌وکار. پیش از اینکه شرکتی نقشه‌ی کسب‌وکار خود را به یک سرمایه گذار فرشته اعلام کند، صاحبان کسب‌وکار باید مطمئن شوند که سرمایه گذاران از مجوزهای لازم برای سرمایه گذاری یا از تجربه و مهارت کافی برای آن برخوردارند. مسئولیت صدور این مجوزها در انگلستان بر عهده‌ی FCA است و زیر نظر FSMA صورت میگیرد.
تفاوت سرمایه گذاری فرشته با سرمایه گذاری خطرپذیر چیست؟
سرمایه گذاری فرشته با سرمایه گذاری ریسکی (VC) متفاوت است. این تفاوت به این دلیل است که در روش (VC) سرمایه گذاری در کسب‌وکارها از طریق مبالغ مدیریت شده‌ای صورت میگیرد که منشأ محرمانه یا عمومی دارند. مدیر سرمایه‌دار خطرپذیر، پول را به‌نمایندگی از صندوقی سرمایه گذاری می‌کند که سودآوری و بازگشت آن سرمایه در آینده تضمین شده باشد. به‌دلیل هزینه‌های هنگفت اجرا و نیاز به تحقیقات گسترده برای اطمینان از بازگشت سرمایه، اعتبارات VC بسیار محافظه‌کارانه بوده و لذا سرمایه گذاری‌های کمتری در مراحل اولیه‌ی تأسیس کسب‌وکارها انجام می‌شود. به همین دلیل سرمایه گذاران فرشته هر روز بیش‌ازپیش در حوزه‌ی کسب‌وکارهای تازه تأسیس اهمیت می‌یابند. فرشتگان سرمایه‌ی لازم برای رونق کسب‌وکارهای تازه تأسیس را در اختیار آنها قرار می‌دهند، آن‌هم در شرایطی که روش VC از عهده‌ی این کار برنمی‌آید.
شرکت YPlan که در حوزه‌ی تولید نرم‌افزارهای موبایل فعالیت می‌کند، از طریق سرمایه گذاری فرشته به این موفقیت دست یافته است.
برخلاف روش سنتی سرمایه گذاری، سرمایه گذاران فرشته به‌صورت شخصی تصمیم به سرمایه گذاری می‌گیرند. در این فرایند، آنها مستقیما با صاحبان کسب‌وکارهای تازه تأسیس ملاقات می‌کنند و معمولا در مسیر توسعه‌ی شرکت، گام‌به‌گام با آنها پیش می‌روند. فرشتگان همچنین بی‌واسطه از فرایندهای دادوستدِ شرکت و پروسه‌ی سرمایه گذاری آگاه می‌شوند. ضمنا افراد یادشده در امضای اسناد مالی و روند قانونی آن حق امضا دارند. این فرایند یا به‌صورت شخصی انجام می‌شود یا توسط سندیکا. سپس سرمایه گذاران فرشته قرارداد خود را به‌صورت فعال با عضویت در هیئت مدیره‌ی شرکت یا به‌صورت حامی آن پیگیری می‌کنند. همچنین ممکن است این روند به‌صورت انفعالی و از طریق گروهی به‌رهبری یکی از سرمایه گذاران فرشته و به‌صورت نیابتی انجام شود.
فرشتگان کسب‌وکار نه‌تنها در میزان سرمایه گذاریِ انجام‌شده، بلکه در چگونگی رویکرد خود نیز با سرمایه گذاران سنتی متفاوت‌اند. از سرمایه گذاری فرشته به‌عنوان «سرمایه‌ی صبور» نیز یاد می‌کنند؛ چراکه فرشتگان دغدغه‌ی کمتری بابت بازگشت سریع سرمایه‌ی خود دارند و آماده‌اند کسب و کار موردنظر را در مسیر رسیدن به رشد و موفقیت در بازه‌ی زمانی طولانی‌تری حمایت کنند.
فرشتگان غالبا به‌صورت فردی و باتوجه‌به حوزه‌ی فعالیت شرکت و میزان نیاز آن، مبلغی بین ۴۰ میلیون تا ۲ میلیارد تومان در یک کسب‌وکار سرمایه گذاری می‌کنند. لکن ممکن است این میزان باتوجه‌به مقدار سرمایه‌ی فرد سرمایه گذار و موقعیت خاص آن کسب‌وکار تغییر کند. فرشتگان در اغلب موارد در قالب سندیکا سرمایه گذاری می‌کنند. این کار به آنها اجازه می‌دهد از خرد جمعی بهره ببرند و قدرت مالی بیشتری برای سرمایه گذاری پیدا کنند. این یعنی آنها با تجمیع سرمایه‌هایشان، امکان سرمایه گذاری‌های بیش از ۶ میلیارد تومان را نیز برای خود فراهم می‌کنند.
معمولا چه میزان سهم باید در ازای سرمایه گذاری پیشنهاد شود؟
براساس ضوابط و مقررات EIS/SEIS فرشتگان نمی‌توانند بیش از ۳۰درصد سهام کسب‌وکاری را به خودشان اختصاص بدهند. البته اکثر فرشتگان می‌دانند که باید درصد زیادی از سهام را برای مؤسسان باقی بگذارند تا برای رشد کسب و کارشان، انگیزه‌ی کافی داشته باشند. باوجوداین مسلم است که صاحبان کسب‌وکار باید با مشوق‌های خود، انگیزه‌های سرمایه گذار را افزایش بدهند. اکثر فرشتگان این موضوع را درک می‌کنند و به آن احترام می‌گذارند. آنها متوجه این نکته هستند که صاحبان کسب‌وکار نیاز دارند بخشی از سهام را برای جذب سرمایه گذاری‌های آتی حفظ کنند. گفتنی است جذب ۲ یا ۳ سرمایه گذار فرشته در راستای جذب سرمایه‌های بیشتر برای یک کسب‌وکار، امری عادی است.
کسب‌وکار باید در چه شرایطی باشد تا بتواند امنیت سرمایه گذاری را تضمین کند؟
- کسب‌وکارهایی که هنوز به مرحله‌ی فروش محصول یا خدمات‌شان نرسیده‌اند، آنهایی که هنوز به سوددهی نرسیده‌اند و حتی آنهایی که به سوددهی رسیده‌اند، همگی می‌توانند پذیرای سرمایه گذاری فرشته باشند.
- برای کسب‌وکارهایی که هنوز به درآمدزایی نرسیده‌اند، تصویری کلی نیاز است: جذب علاقه‌ی مشتری یا نشان‌دادن این نکته که محصولات به‌خوبی عمل می‌کنند و قادرند تصویر مطلوبی از کسب‌وکار ترسیم کنند.
- برداشتن گام‌هایی در راستای دفاع از دستاوردهای شرکت ضروری است، مثلا با استفاده از قوانین کپی‌رایت و محافظت از اعتبار برند. اگر ایده‌هایی به ذهن صاحب کسب‌وکار رسیده که قابلیت پتنت شدن و گرفتن حق اختراع دارد، وی برای جلب اعتماد سرمایه گذار فرشته باید به طی‌کردن مراحل قانونی ثبت اختراع پایبند باشد.
- بدیهی است شرکت‌هایی که درآمدزایی دارند یا از آن بالاتر، به سوددهی رسیده‌اند، بخت بیشتری برای تأمین امنیت سرمایه گذاری فرشته و ترسیم تصویری از بازدهی سود شرکت برای سرمایه گذاران دارند.
- کسب و کارهایی که هنوز به درآمدزایی نرسیده‌اند معمولا ریسک بسیار زیادی برای سرمایه گذاری دارند. صاحبان این شرکت‌ها مجبورند عملی‌بودن چشم اندازشان را ثابت کنند. راه دیگرِ جذب سرمایه گذاری برای چنین شرکت‌هایی این است که ایده‌هایی محافظت‌شده داشته باشند، مانند خصوصیتی مرتبط و درعین‌حال ناب و بدیع. شرکت‌های دانش‌بنیانی که مثلا در حوزه‌ی داروهای جدید و انرژی‌های پاک فعالیت می‌کنند، معمولا هنگام جست‌وجو برای جذب سرمایه گذاری فرشته، جزو کسب‌وکارهایی هستند که هنوز به درآمدزایی نرسیده‌اند.
- کسب‌وکارهایی که در فاز اول یعنی در مرحله‌ی ایده پردازی هستند معمولا با سرمایه گذاران فرشته سروکار ندارند. سرمایه گذاران این کسب‌وکارها اغلب از اعضای خانواده و دوستان هستند!
- اگر شما در مرحله‌ی ایده پردازی قرار دارید، نیازمند سکوی پرتابید. بهتر است ابتدا به دوستان و آشنایان خود رجوع کنید یا در پی کسب کمک هزینه باشید.
تیم مدیریت
به‌هنگام تصمیم گیری برای سرمایه گذاری، افرادی که درگیر کسب‌وکاری هستند، مهمترین درجه‌ی اهمیت را برای سرمایه گذاران فرشته دارند. به‌عنوان‌مثال تجربه، مهارت‌ها و چگونگی برخورد آنان با مسائل ازجمله‌ی این موارد به شمار می‌آید. بعد از اینها نوبت به ارزیابی خودِ کسب‌وکار و جنبه‌های محوری نقشه‌ی راه می‌رسد.
کسب‌وکار
هیچ کسب‌وکاری نیست که موفق به برآوردن تمام موارد زیر شود، باوجوداین، عملی‌کردن ۵ مورد از آنها هم نقطه‌ی شروع خوبی خواهد بود:
نکاتی که شانس افزایش سرمایه گذاری فرشتگان را افزایش می‌دهد:
۱. حل‌کردن مشکل: آیا محصول، فناوری یا خدمات عرضه‌شده، چالش خاصی را در بازار هدف گرفته است؟ به چه نیازی باید پاسخ داده شود؟
۲. زیروروکردن: آیا برهم‌زدن روال موجودِ بازار ممکن است یا هدف، پیداکردن بازار مصرف جدید است؟
۳. حفاظت‌شده: آیا محصول یا فناوری تولیدشده، نوآوری منحصربه‌فردی است؟ آیا امکان پتنت شدن، مشمول کپی‌رایت شدن یا قابلیت برند شدن را دارد؟ آیا مالکیت معنوی آن را می‌شود تضمین کرد؟
۴. رقابتی‌بودن: آیا می‌توان بازار مصرف آن را حفظ کرد؟ چه رقبایی برای این پروژه وجود دارند؟ این محصول چگونه با آنها مقایسه خواهد شد و وجه تمایز یا برتری آن نسبت‌به رقبا چیست؟ آیا می‌توان ازمزیت «اولین‌بودن» در عرضه‌ی آن محصول یا خدمت بهره برد؟
۵. عایدی: کسب‌وکار موردنظر از چه راهی درآمد کسب می‌کند؟ آیا جریان‌های شناخته‌شده و مشخصی برای این موضوع وجود دارد؟ آیا رسیدن به حاشیه‌ی سودِ خوب، محتمل است؟
۶. مقیاس‌پذیری: آیا نقشه‌ی کسب‌وکاری وجود دارد که از نظر مقیاسی انعطاف‌پذیر باشد؟ آیا رسیدن به «رشد انفجاری» امکان‌پذیر است؟
۷. مدل ثابت شده: چه انواعی از صحت‌سنجی در بازار وجود دارد؟ آیا بدون مطالعه دست به فروش می‌زنید یا اینکه پیش‌تر درباره‌ی امکان و میزان فروش به مشتریان بالقوه تحقیق کرده‌اید؟ آیا امکان نمایش نتایج تحقیقات یا نظرسنجی‌های انجام‌شده وجود دارد؟
۸. بازار فروش: اندازه‌ی بازار فروش چقدر است؟ آیا می‌شود سهم بازار را مشابه با واقعیت تخمین زد؟
۹. فرصت معافیت‌های مالیاتی: آیا فرصت معافیت از مالیات برای کسب‌وکار وجود دارد؟ برای مثال شرکت‌های دانش‌بنیان معمولا چند سال معافیت مالیاتی خواهند داشت (مورد بعدی را ببینید).
۱۰. خروج: استراتژی شما برای خروج از کسب‌وکارتان چیست؟ آیا اصلا تمایلی به خروج از کسب و کارتان دارید؟
۱۱. و نهایتا: آیا برای واگذاری سهام در برابر جذب سرمایه، و پذیرفتن عضو جدید در هیئت مدیره، آمادگی دارید؟
برگرفته از: ukbusinessangelsassociation.org
