مشکلات کارگران ناشی از ضعف قوانین است؛ قوانینی که اصول مشخص و شفافی را برای رسیدگی به مشکلات کارگران درنظر نگرفته است. قراردادهای سفیدامضا تنها یکی از هزاران مشکلی است که کارگران با آن مواجه هستند. کارگرانی که به دلایل متعددی تن به امضای این دست از قراردادها می دهند باید خود را برای رویارویی با شرایط نامناسبی که در پیش روی آنها قرار می گیرد آماده کنند. وضعیتی که علاوه بر تبعات اقتصادی پس از اخراج از کار، آسیب های اجتماعی را نیز به دنبال دارد. براساس آمار و اطلاعاتی که از سوی برخی از نمایندگان مجلس عنوان می‌شود ۵۰درصد قراردادهای کار، سفیدامضا هستند و از هر ۱۰ پرونده در زمینه اختلافات کارفرما و کارگری ، چهارمورد از این اختلافات بر سر قراردادهای سفیدامضاست. با توجه به حجم قراردادهای سفید امضا و مشکلات ناشی از این قراردادها برای جامعه کارگری نگاه مسئولان باید بیش از پیش به سمت و سوی حل و فصل اختلافاتی بچرخد که امنیت اقتصادی، روحی و روانی کارگران و خانواده‌های آنها را نشانه گرفته است.
امضای قرارداد سفید و نبستن قرارداد با کارگران امنیت شغلی آنها را در بازار کار تهدید می‌کند . تاکنون نه قانون جامع و کاملی برای رویارویی با این مشکل تصویب شده و نه به طور مشخص نحوه برخورد با کارفرمایانی که از این خلا قانونی به نفع خود استفاده می‌کنند معین شده است.در حالی که طبق قراردادهای کاری باید مشخصات فردی کارگر،کارفرما، نوع کار، مبنای مزد، ساعات کار، محل انجام کار، تاریخ عقد قرارداد و مدت اعتبار قرارداد عنوان شود؛ اما برخی از کارفرمایان در قراردادهای خود با کارگران جای این مشخصات را خالی گذاشته و در صورت پیش آمدن هر اختلاف یا اتفاقی ازاین قراردادهای سفیدامضا به نفع خود استفاده می‌کنند. «قرارداد سفیدامضا، در واقع قراردادی یکطرفه است که کارگر مجبور به امضای برگه‌ای می‌شود تا کارفرما محتوای آن را به دلخواه خود مشخص می‌کند؛ درخواست بیمه نشدن، دادن اختیار کامل تعیین شرایط کار و اخراج به کارفرما از سوی نیروی کار از مهم ترین مواردی است که با امضای برگه‌هایی در قالب قراردادهای سفید اتفاق می‌افتد.» این را عضو هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به اصفهان زیبا می‌گوید. اینگونه که ناهید تاج الدین توضیح می‌دهد، متاسفانه امروز۵۰ درصد قراردادهای کار سفیدامضا هستند و براساس آمارها از هر ۱۰ پرونده‌ای که در زمینه اختلافات کارگری و کارفرمایی تشکیل می‌شود، دست کم چهار مورد مربوط به قراردادهای سفید امضاست که متاسفانه این موضوع؛ یعنی قراردادهای سفیدامضا هم بیشتر به بانوان کارگر تحمیل می شود .به گفته تاج الدین ، براساس اعلام معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی آیین‌نامه تعیین «حداکثر مدت موقت» برای کارهای با ماهیت غیرمستمر در راستای اجرای تبصره یک ماده ۷ قانون تهیه شده است که این مسئله تا حدودی می تواند مشکلات موجود را رفع کند؛ زیرا غالب قراردادهای موقت در حال حاضر کمتر از شش ماه و حداکثر یک ماه و سه ماهه هستند که امنیت شغلی کارگران و انگیزه کار را از آنها می‌گیرد.
ضرورت ایجاد نظام یکپارچه برای دسترسی به اطلاعات کارگران
اینطور که تاج الدین می‌گوید، قراردادهای سفید امضا در بستر قراردادهای موقت کار شکل می‌گیرد و محدود کردن مدت موقت می تواند بستر پیدایش قراردادهای سفیدامضارا محدود کند. از طرفی برخی سازکارها مانند جلوگیری از پرداخت دستی حقوق کارگران و پرداخت حقوق آنها صرفا از طریق واریز به شماره حساب مشخص می‌تواند در مورد برخی از مشکلات قرارداد سفید امضا راه‌گشا باشد و منجر به قابل رهگیری‌کردن و شفافیت در این زمینه می شود؛ اما مسئله قراردادهای سفیدامضا تنها به پرداخت حقوق محدود نمی شود، بلکه ممکن است در یک قرارداد سفیدامضا برخی از بندها اضافه شود که تعهدات زیادی را برای کارگران ایجاد کرده است؛ بنابراین به نظر می رسد نیاز به ایجاد نظام یکپارچه برای دسترسی به اطلاعات کارگران و نحوه قراردادهای آنان احساس می شود.نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی بیان می‌کند: فارغ از تمامی این موارد به اعتقاد بنده قراردادهای سفیدامضا را به این دلیل مذموم می دانیم که امنیت شغلی کارگران را تهدید می‌کند؛ امنیت شغلی زمانی معنا پیدا می‌کند که شغلی وجود داشته باشد. متاسفانه در بسیاری از موارد کارگران باوجود دریافتی پایین و عدم تامین امنیت شغلی امضای این قراردادها را به بیکاری ترجیح می‌دهند؛ بنابراین باید دانست در کدام بستر حرف از اصلاح قوانین و سازکارها زده می شود؛ ضمن اینکه به اعتقاد بنده قفل‌کردن امنیت شغلی کارگران به کارفرمایان کار اشتباهی است.
مولفه‌هایی که امنیت شغلی را تضمین می‌کنند
نکته ای که عضو هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس روی آن تاکید می‌کند، این است که امنیت شغلی نیاز به سازکار حمایتی در کنار سازکار نظارتی دارد. اشتغال پایدار کارگران می تواند زمینه امنیت شغلی آنها را فراهم کند و اشتغال پایدار نیازمند توانمند سازی کارگران است . نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی می گوید: امنیت شغلی کارگران را باید به مراتب ایجابی تر دید. در حال حاضر از طریق نظارت بر کارفرمایان امنیت شغلی کارگران تامین می شود، در حالی که امنیت شغلی کارگران نیاز به حمایت از فضای کسب و کار دارد؛ زیرا اگر فضای کسب و کار مساعد شود و کارگر حق انتخاب در مقوله اشتغال داشته باشد، به طور قطع شاهد یک امنیت شغلی پایدار و البته ایجابی برای کارگر خواهیم بود. ضمن اینکه در حال حاضر ۷۳ نیروی کار در ایران از فقدان یا ضعف مهارت رنج می برند. کارگری که مهارت ندارد امنیت شغلی نیز نخواهد داشت و در این شرایط باید فضای کسب و کار بهبود پیدا کرده و کارگران و نیروی کار توانمند شوند؛ زیرا هر دو منجر به امنیت شغلی کارگران خواهد شد .
بهبـود فضای کسـب و کـار برای تامین منافع دو طرف
به اعتقاد تاج الدین، امنیت شغلی کارگران در یک فضای پلیسی به دست نخواهد آمد و صرفا نیازمند نظارت نیست، بلکه بیشتر نیازمند حمایت از فضای کسب و کار است و حمایت از فضای کسب و کار هم منافع کارگر و هم منافع کارفرما را تامین می‌کند. در قانون نیز آمده است: «جرم سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضا موضوع ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی است که تحت عنوان فصل بیست و چهارم ، خیانت در امانت است و هر شخصی از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده سوء استفاده کندبه یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.»وی عنوان می‌کند: براساس ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ ( تعزیرات)، هرشخصی از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده و یا به هر طریق به دست آورده است سوء استفاده کند، قابل تعقیب کیفری و مجازات خواهد بود؛بنابراین از مصادیق سفید امضای مذکور در ماده یاد شده، قرارداد یا برگه تسویه حساب که به صورت کامل یا جزئی سفید امضاست و در اختیار کارفرما قرار گرفته، نیز می تواند باشد و هرگاه کارفرما از سفیدامضای مذکور برخلاف توافقی که با کارگر داشته است سوء استفاده کرده و مطالبی را برخلاف توافق و به ضرر کارگر در آن درج کند، در صورت تحقق سایر شرایط مذکور در ماده ۶۷۳ قانون صدرالذکر و از جمله احراز رکن معنوی بزه، مطابق قانون، قابل مجازات کیفری خواهد بود.
وعده رسیدگی به مشکلات کارگران پس از تعطیلات مجلس
پیگیری رفع مشکلات کارگران در خصوص قراردادهای سفیدامضا و تبعاتی که پس از امضای این قراردادها گریبان‌گیر کارگران می شود، وعده ای است که روح الله بابایی صالح، یکی دیگر از اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به اصفهان زیبا می دهد تا پس از تعطیلات مجلس این موضوع به صورت جدی مطرح و برای حل و فصل کردن آن قوانین مشخصی وضع شود. به گفته بابایی صالح، تاکنون اقدام جدی برای رفع چنین مشکلاتی انجام نشده است؛ اما یکی از مباحثی که از ابتدای مهر ماه سال جاری از سوی این کمیسیون دنبال می شود رسیدگی به مشکلات کار کارگران است. عضو هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی عنوان می کند: متاسفانه برخی از کارفرمایان قراردادهای سفیدامضا با کارگران منعقد می‌کنند و کارگران نیز یا به دلیل نداشتن آگاهی یا به دلیل شرایط زندگی خود تن به امضای چنین قرارادهایی می دهند؛ براین اساس کارفرما هر زمانی که تمایل داشت می تواند اقدام به اخراج کارگران کند که این امر منجر به بروز آسیب های اقتصادی، تبعات روحی و روانی و همچنین آسیب‌های اجتماعی برای کارگران خواهد شد.
رسیدگی به قراردادهای سفیدامضا در دستور کار مجلس
به گفته این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، در قانون کار هیچ اشاره ای به قراردادهای سفیدامضا نشده است و برای رفع این مشکل کارگران، باید قانون مشخصی در مجلس تصویب شود تا تکلیف قراردادهای سفید امضا مشخص شود و به مشکلات این دست از قراردادها برای کارگران خاتمه داده شود؛ البته کمیسیون اجتماعی مجلس پیگیر این موضوع است و قرار است بعد از تعطیلات به طور جدی از سوی کمیسیون دنبال شود. بابایی صالح راهکار لازم برای مشکل نبستن قرارداد برخی از کارفرمایان با کارگران خود را اینگونه توضیح می دهد: در شرایطی برخی از کارفرمایان نیز قرارداد با کارگران امضا نمی‌کنند که برای جلوگیری از چنین اقدامی باید شرایطی به وجود آید تا در زمان اعطای مجوز فعالیت کارفرما ملزم شود تا فقط در قبال تعهد برای انعقاد قرارداد با کارگران مجوز فعالیت خود و همچنین سایر امتیازات را کسب کند در این صورت حقوق کارگران نیز حفظ خواهد شد.
معضلی که در واحدهای کوچک پررنگ تر است
اما در این میان پرسشی که مطرح می شود این است که نقش قراردادهای سفیدامضا بیشتر در کدام دسته از واحدهای اقتصادی پررنگ‌تر است و با نگاهی کلی این مشکل از سوی کارگران کدام ارگان ها یا سازمان اقتصادی بیشتر مورد شکایت قرار گرفته است؟ این پرسشی است که رئیس انجمن صنفی کارفرمایان استان اصفهان در پاسخگویی به آن، روی واحدهای کوچک اقتصادی انگشت می‌گذارد و به اعتقاد وی، قراردادهای سفید امضا بیشتر به واحدهای اقتصادی با جمعیتی کمتر از ۱۰ نفر کارگر اختصاص پیدا کرده و کمتر دیده می شوند واحدهای بزرگی که برای این موضوع شکایت و گلایه ای مطرح کرده باشند. به اعتقاد رئیس انجمن صنفی کارفرمایان استان اصفهان، نبستن قرارداد و امضانکردن قراردادهای سفیدامضا از جمله مسائلی است که تنها کارگران واحدهای کوچک با آن درگیر هستند. در مواقعی کارگران واحدهایی با کمتر از ۱۰ نفر نیروی کار تن به امضای قرارداد سفید می دهند. عبدالوهاب سهل آبادی در گفت و گو با اصفهان زیبا می گوید، امروزه اطلاعات جامعه کارگری به اندازه ای است که قرارداد سفید امضا نمی‌کنند و برای شروع فعالیت خود به طور حتم از کارفرما بستن قرارداد درخواست می‌کنند؛ اما از اینکه در برخی مواقع حقی از کارگران تضییع شده است و به آنها ظلم شده نیز نباید غافل شد.سهل آبادی می افزاید: قراردادهای سفید امضا در مشاغلی که از بالای ۱۰ نفر نیروی کار برخوردار هستند وجود ندارد و در مواقعی چنین اقدامی از سوی کارفرمایانی که در مشاغلی با کمتر از ۱۰ کارگر فعالیت می‌کنند دیده می شود. به گفته وی، در کل نبستن قرارداد با کارگران از لحاظ اخلاقی، انسانی و اسلامی درست نیست و درصورتی که کارگران با این موارد روبه رو شوند باید به اداره کار و امور اجتماعی مراجعه کنند تا درصورت گزارش به کانون کارفرمایان، به این مشکل رسیدگی شود؛ زیرا انجام چنین اقدامی از سوی کارفرما ظلم به کارگر و خانواده او است. رئیس انجمن صنفی کارفرمایان استان راه اندازی سامانه ثبت قراردادهای کاری را مثبت ارزیابی کرده و به گفته وی، با عملیاتی شدن این اقدام میزان تخلفات کارفرمایان نیز کاهش پیدا می کند.
مینا ایزدی
منبع : http://www.isfahanziba.ir/content
