قرارداد آتی یا فیوچر قراردادی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می کنند، مقدار معینی از کالای مشخص را با کیفیت مشخص، قیمت معلوم و در زمان و مکان مشخص معامله کنند. یک قرارداد آتی برای یک درجه، مقدار، ماه تحویل و قیمت معین منعقد می گردد.
رتبه، مقدار، تاریخ تحویل، نحوه ارائه قیمت، میزان سپرده اصلی یا جبرانی برای هرنوع قرارداد همزمان با افتتاح معامله از طریق بورس تعیین و مشخص خواهد شد. در مجموع فقط تعیین قیمت در اختیار طرفین قرارداد آتی گذاشته می شود. داد و ستد این قرارداد تنها در تالار بورس صورت می گیرد. تدوین مقررات و برقراری ضمانت اجرا آن در خصوص چگونگی داد و ستد قراردادهای آتی در زمره اختیارات و مسئولیتهای بورس است.
مزایای قرارداد آتی
مزایای قرارداد آتی برای معامله کنندگان به شرح زیر می باشد:
۱- برای تولید کننده محصول
به وسیله قرارداد آتی تولید کننده می تواند قیمت فروش مورد نظر خود را برای زمان آینده تثبیت کند و در برابر نوسانات مربوط به تغییر قیمت کالا، قیمت مدنظر خود را حفظ نماید و از ریسک مربوط به نوسانات قیمت جلوگیری نماید. تولید کنندگان می توانند از طریق فروش کالا به صورت غیابی، سفارش ساخت محصول را دریافت نمایند.
۲- برای مصرف کننده
مصرف کننده کالا نیز می تواند از طریق این قرارداد از دریافت کالای موردنظر خود در ماه موردنظر با قیمت تثبیت شده اطمینان حاصل نماید. وی می تواند کالای مورد نیاز خود را برای زمان موردنظر با قیمت موردنظر خود تثبیت نماید. مصرف کننده همچنین می تواند در صورت فاصله گرفتن قیمتها از قیمت پیشنهادی، قرارداد خود را در بورس واگذار نماید.
۳- برای بورس بازان
بورس بازان (دلالان) نیز می توانند از نوسانات قیمت قرارداد آتی یا خرید و فروش قرارداد آتی سود کسب کنند. این افراد با خرید و فروش قراردادهای آتی در جهتی که از قیمتها پیش بینی می نماید، می تواند سود کسب نماید. به عنوان مثال در زمانی که قیمتها در حال افزایش می باشد با خرید یک قرارداد آتی به قیمت پایینتر از روند افزایشی قیمت سود کسب می نماید و در زمانی که قیمتها در حال کاهش می باشد می تواند با فروش یک قرارداد آتی از روند کاهشی قیمتها سود کسب کند.
سپرده قرارداد آتی چیست؟
هرکدام از طرفین خریدار و فروشنده به منظور تعهد به خرید یا فروش کالای موردنظر می بایست درصدی از ارزش کالا را به عنوان سپرده یا ودیعه نزد کارگزار در وجه اتاق پایاپای نگه دارند. در صورتی که یک معامله گر اقدام به خرید یا فروش قرارداد آتی نماید، ملزم به واریز سپرده خواهد بود. این سپرده در حکم سپرده حسن انجام کار در خصوص نمایش تعهد خریدار نسبت به پرداخت بهای کالا به هنگام تحویل و تعهد فرشنده نسبت به تحویل کالا در موعد تحویل می باشد.
واریز سپرده هم به عهده خریدار و هم به عهده فروشنده قرارداد آتی خواهد بود. در هر قرارداد آتی، حداقل سطوح سپرده مخصوص به آن که از طریق بورس محل داد و ستد تعیین و ابلاغ می گردد، بین ۵ الی ۱۰ درصد از ارزش هر قرارداد به عنوان سپرده نزد کارگزار در وجه اتاق پایاپای واریز می شود.
به عنوان مثال: اگر قرارداد فیوچر تحویل مس کاتد شرکت ملی مس برای شهریور ۱۳۹۶ برای هرکیلو ۳۵۰۰ تومان باشد و میزان هرقرارداد ۱۰ تن باشد، ارزش این قرارداد ۳۵ میلیون تومان می شود و واریز ۵ درصد از این قرارداد به عنوان سپرده معادل ۱۷۵۰۰۰۰ تومان می باشد، که هرکدام از طرفین قرارداد این مبلغ را واریز می نمایند.
سپرده واریز شده متناسب با افزایش و کاهش سطح قیمتها تغییر می یابد. قرارداد آتی منتشره در جریان هرروز متناسب با قیمت روز از طریق اتاق پایاپای اصلاح حساب می گردند. سود یا زیان هرفرد بصورت روزانه محاسبه می گردد. در صورت کاهش سرمایه مشتری به پایین تر از یک سطح تعیین شده، واریز سپرده جبرانی الزامی خواهد بود. در صورتیکه مشتری نزد کارگزار وکالت داشته باشد، کارگزار می بایست وجه را واریز نماید.
چگونه قرارداد آتی بخریم؟
به منظور خرید یک قرارداد آتی می بایست مراحل زیر را طی نمود:
۱- بورس، شیوه خرید هرقرارداد آتی را برای هرکالا بصورت استاندارد شده تعیین می کند، بطوریکه برای هر قرارداد زمان تحویل، میزان هرکالا، ساید مشخصات ریز مربوط به کالا و میزان سپرده هر قرارداد آتی از طریق بورس تعیین می شود.
۲- خریدار و فروشنده با دردست داشتن مدرک شناسایی و تکمیل فرم درخواست کد و بیانیه ریسک اقدام به اخذ کد معاملاتی می نمایند.
۳- خریدار و فروشنده حساب بانکی در اختیار بورس را افتتاح می نمایند و سپرده قرارداد آتی را در آن واریز می نمایند.
۴- خریدار براساس استانداردهای تعیین شده بورس برای معامله هرفلز به شیوه قرارداد آتی، اقدام به تکمیل فرم درخواست خرید می نماید.
۵- خریدار و فروشنده با توجه به زمان موعد تحویل کالا بر نرخ قیمت رقابت می نمایند. (به عنوان مثال قرارداد تحویل ۱۰ تن مس کاتد شرکت ملی مس با خلوص ۹۹درصد جهت تحویل در ماه شهریور ۱۳۹۶)
۶- پس از توافق خریدار و فروشنده برروی نرخ قیمت برای هر فلز در قرارداد آتی طرفین مبلغی به عنوان سپرده قرارداد آتی (معمولا ۵درصد) به منظور حسن انجام قرارداد در وجه اتاق پایاپای واریز می نمایند.
۷- هزینه کارگزاران و عوارض بورس نیز به همراه سپرده قرارداد آتی به حساب اتاق پایاپای واریز می شود. اتاق پس از کسر سهم بورس، کارمزد کارگزاران را به حساب آنها واریز می نماید. سپرده پرداختی از سوی خریدار به نام وی ثبت می شود.
۸- پس از انعقاد قرارداد آتی بین خریدار و فروشنده، خریدار می تواند قرارداد خود را در تابلو بورس عرضه نماید. در این حالت رقابت بر روی تابلو بورس براساس قیمت فروش پیشنهادی صورت می گیرد. پس از خرید قرارداد آتی توسط خریدار جدید مسئولیت تحویل کالا به خریدار جدید منتقل می شود.
در این مقاله سعی کردیم تا حد امکان شما را با قراردادهای آتی و قوانین ابتدایی آن آشنا کنیم. در مقالات بعدی مطلب را به صورت گسترده تر دنبال خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.
سمیه علی پوری
منبع : http://kanoonebourse.com/1294
