چگونه سوئیفت را دور بزنیم؟

به گزارش خبرنگار اقتصاد بین‌الملل خبرگزاری فارس، در ابتدای دهه ۱۳۹۰ و آغاز اعمال تحریم های بانکی علیه ایران، عدم دسترسی به سوئیفت عامل منزوی شدن نظام بانکی ایران معرفی شد چرا که شناخت کافی نسبت به ماهیت سوئیفت و نحوه عملکرد آن در کشور وجود نداشت.

در مذاکرات پیش از برجام نیز اتصال به این سیستم یکی از مواردی بود که طرف ایرانی تأکید شدیدی بر آن داشت که این مسئله ناشی از عدم وجود آگاهی نسبت به ساختار و کارکرد سوئیفت بود.

پس از خروج آمریکا از برجام نیز مذاکره کنندگان ایرانی که برای زنده نگهداشتن توافق هسته‌ای، برای مذاکره با دیگر طرف‌های حاضر در توافق به تکاپو افتاده بودند قطع اتصال نظام بانکی ایران به سوئیفت را خط قرمز ایران عنوان کرده و گفته‌اند در صورتی که دسترسی به سوئیفت از سوی اروپایی‌ها برای ایران قطع شود ایران از توافق هسته‌ای خارج خواهد شد.

البته این نگاه دولتمردان بازهم ناشی از عدم آگاهی آنها نسبت به ماهیت واقعی سوئیفت است و اینکه اتصال و یا عدم اتصال به این سیستم نه مشکلی را از مشکلات ایران حل می‌کند و نه به آنها خواهد افزود.

به نظر می‌رسد دولتمردان نمی‌دانند که عملکرد واقعی سوئیفت چیست و یا اینکه ایران چگونه می‌تواند مشکل عدم اتصال به این سیستم را برطرف کند.

در حالی دولتمردان اصرار دارند که با تاکید بر پایبندی ایران در برجام دسترسی نظام بانکی ایران به سوئیفت را باز نگه دارند که ایران می‌تواند بسیار ساده‌تر از آنچه تصور می‌شد مشکل عدم اتصال به سوئیفت را حل کند.

* سوئیفت چیست؟

سوئیفت یا “جامعه مخابراتی مالی بین بانکی جهانی” فراگیرترین پیام رسان الکترونیکی مالی در جهان است که شرایط نقل و انتقال روزانه بیش از ۶ تریلیون دلار حجم مالی بین بانک‌ها در جهان را تسهیل می‌کند.

مجموعه سوئیفت در سال ۱۹۷۳ در بروکسل بلژیک تاسیس شد و توانست با گذشت ۵ سال فعالیت با اتصال ۲۳۹ بانک از ۱۵ کشور کار خود را گسترش دهد.

نخستین پیام که از طریق این سیستم بین بانک‌ها جابجا شد در سال ۱۹۷۷ بود و نخستین اتصال این سیستم به آمریکا در سال ۱۹۷۹ انجام شد. استفاده از این سیستم پیام رسان بین بانکی در دهه ۱۹۹۰ بین بانک‌های بین‌المللی بسیار گسترش یافت.

نکته‌ای که در ایران از آن غافل هستیم این است که سوئیفت فقط یک سیستم پیام رسان شبیه به چیزی مثل  تلگرام، سروش، آی‌گپ و بله است و هیچ ربطی به نقل و انتقال فیزیکی یا الکترونیکی پول بین بانک‌ها ندارد.

در حال حاضر حدود ۱۵ هزار بانک در ۲۰۰ کشور جهان به سوئیفت متصل هستند.

به گزارش  FIN PLAID  اگرچه سوئیفت زمینه ارتباطی برای نقل و انتقال پول بین بانک‌ها را فراهم می‌کند که هیچ ربطی به نقل و انتقال پول بین بانک‌ها ندارد. در حقیقت هیچ پولی از طریق سوئیفت جابجا نشده و سوئیفت هیچ عملکرد پولی یا بانکی به غیر از ارسال پیام‌های مالی ندارد.

به عبارت ساده‌تر تصور کنید وقتی یک نفر در یک سیستم پیام رسان مانند تلگرام یا سروش به فرد دیگری پیام داده و از وی درخواست می‌کند که مبلغ معینی را به صورت کارت به کارت برای وی واریز کند و فرد مورد نظر نیز پس از دریافت پیام به ATM مراجعه کرده و پول را جابجا می کند،  سوئیفت نیز نقش تلگرام یا سروش را برای سیستم بانکی ایفا کرده و بانک‌ها تنها پیام‌های خود را از طریق این سیستم برای یکدیگر ارسال می‌کند و همانطور که شخص برای جایجایی پول پس از دریافت پیام در سروش یا تلگرام باید به خودپرداز مراجعه کند بانک‌ها نیز پس از دریافت پیام برای نقل و انتقال پول از طریق دیگری اقدام می کنند.

پس سوئیفت به طور پایه تنها یک سیستم پیام رسان  بانک به بانک است و بانک‌ها در بستر سوئیفت با استفاده از زبان برنامه‌نویسی شده  FIN با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و اطلاعات را به اشتراک می‌‌گذارند.

نکته حائز اهمیت در ارسال دستور پرداخت از بانکی به بانک دیگر این است که در پیام بانک مبدا باید تمام جزئیات این نقل و انتقال پولی از قبیل نام دارنده حساب مبدا، صاحب حساب مقصد، منشا پول، دلیل انتقال پول و دیگر موارد بالاجبار گنجانده شود.

* پیش از شکل گرفتن سوئیفت بانک‌ها چه می‌کردند؟

تا پیش از تشکیل سوئیفت بانک‌ها از سیستم TELEX برای رد و بدل کردن پیام‌های مالی استفاده می‌کردند که این سیستم در ابتدا در جنگ جهانی دوم و برای رد و بدل کردن اطلاعات نظامی در ارتش‌های درگیر شکل گرفت و به سرعت استفاده از آن در سیستم بانکی بین‌المللی آغاز شد و گسترش یافت.

البته مشکل اصلی تلکس این بود که بسیار قدیمی شده بود و کند عمل می‌کرد و در قالب آن مشکل چارچوب‌های استانداری نیز وجود داشت و البته خیلی هم امن نبود.

به گزارش اینوستو پدیا، سوئیفت به هر موسسه مالی یک کد  ۸تا ۱۱ کاراکتری تخصیص می‌دهد که به آن BIC یا کد شناسه بانکی گفته می‌شود.

به عنوان مثال کد اختصاصی سوئیفت به یونی کردیت بانک ایتالیا UNCRITMM است. چهار کاراکتر اول UNCR شناسه مؤسسه، IT شناسه کشور و  MM کد شهر یا محل مؤسسه است.

برای درک بهتر عملکرد سوئیفت به یک عملکرد واقعی آن می‌پردازیم.

تصور کنید که یک نفر در نیویورک می‌خواهد به حساب شخصی در یونی کردیت بانک ایتالیا پولی واریز کند. وی به بانکی در نیویورک مراجعه کرده و با واریز وجه به حساب بانک نیویورک با ارائه کد سوئیفت بانک مقصد از بانک می‌خواهد تا مبلغ را به حساب شخص مورد نظر در ایتالیا واریز کند.

بانک نیویورک از طریق سوئیفت به بانک یونی کردیت ایتالیا پیام داده و در پیام خود دریافت پول از شخص مورد نظر برای واریز به حساب بانک ایتالیا را اعلام کرده و از این بانک می‌خواهد حساب مشتری مقصد را شارژ کند. بانک یونی کردیت نیز پس از دریافت این پیام اقدام به واریز وجه به حساب مشتری مقصد می‌کند.

در گزارش اینوستو پدیا باز هم تاکید شده که باید توجه کنیم که سوئیفت تنها یک سیستم پیام رسان است و هیچ ربطی به نقل و انتقال واقعی پول و مدیریت حساب مشتریان ندارد.

* سیستم‌های پیام رسان‌های مشابه سوئیفت در نظام‌ بانکی بین‌المللی

اگرچه سوئیفت توانست طی سال‌های کمی پس از تشکیل، حوزه فعالیت خود را گسترش دهد اما در حال حاضر سیستم‌های پیام رسان جدیدی نظیر Fedwire, Ripple, و CHIPS در جهان وجود دارند که عملکردی کاملا مشابه سوئیفت دارند و در غیاب سوئیفت می‌توان از آنها برای رد و بدل کردن پیام بین بانک‌ها استفاده کرد.

البته بانک‌ها به جز در زمینه نقل و انتقال پول پیام‌های دیگری نظیر نقل و انتقال سهام، اوراق و دارایی را نیز از طریق سوئیفت رد و بدل می‌کنند.

به عبارتی دیگر ۵۰ درصد از پیام‌هایی که در بستر سوئیفت رد و بدل می‌شوند مربوط به نقل و انتقال پول و حدود ۴۳ درصد آنها  نیز مربوط به نقل و انتقال اوراق و سهام است و مابقی نیز به نقل و انتقال خزانه‌ای و دارایی مربوط می‌شود.

* چه کسانی از سوئیفت استفاده می‌کنند

بانک‌ها، کارگزاران بازارهای سهام، دلالان سهام و اوراق دارایی، شرکت‌های مدیریت دارایی، اتاق‌های پایاپای بانک‌ها،سپرده پذیران، شرکت‌های خدمات دهنده امور دارایی،‌ کارگزاران ارزی و مبادله کنندگان بورسی از جمله شرکت‌ها، مؤسسات و اشخاصی هستند که از خدمات سوئیفت استفاده می‌کنند.

* منبع درآمد سوئیفت کجاست؟

سوئیفت خدمات خود را به صورت رایگان به اعضای خود ارائه نمی‌دهد. بانک‌ها و شرکت‌هایی که می‌خواهند از خدمات سوئیفت بهره ببرند باید شهریه سالانه پرداخت کرده که البته میزان آن بر اساس میزان استفاده آنها متفاوت است.

البته انتقال هر پیام در سوئیفت بسته به نوع و طول آن قیمت متفاوتی دارند و درصدی از حجم پول که در بستر آن پیام مربوط به نقل و انتقال رد و بدل می‌شود نیز سوئیفت دریافت می‌کند.

سوئیفت همچنین از ارائه مشاوره و خدمات دیگر نیز کسب درآمد می‌کند.

دیگر کشورها چه می کنند؟

کشورهایی نظیر روسیه و چین پس از تهدید غرب به بستن دسترسی آنها به سوئیفت، اقدام به راه اندازی سیستم‌های پیام رسان مشابه کرده و هم اکنون چین توانسته است در قدم‌های نخست نظام پرداخت یوآن را راه اندازی کرده و روسیه نیز نظام پرداخت روبل را که در قالب آن سیستم پیام رسان روبل پایه نیز وجود دارد شکل داده است.

اخیرا  سبربنک روسیه  از آمادگی خود برای قطع اتصال به سوئیفت به پشتوانه استفاده از نظام پرداخت روبل پایه در این کشور خبر داده است.

نتیجه گیری

بنابراین همانگونه که گفته شد سوئیفت تنها یک سیستم پیام رسان بین بانکی است و همانگونه که وقتی تلگرام در ایران مسدود شد کاربران به سمت پیام‌رسان‌های دیگر نظیر سروش، آی‌گپ و واتساپ رفتند نظام بانکی ایران می‌توانست و می‌تواند در صورت مسدود شدن دسترسی به سوئیفت از سیستم‌های پیام رسان Fedwire, Ripple, ,و CHIPS استفاده کنند.

اگرچه این پیام‌رسان‌ها فراگیری سوئیفت را ندارند اما بانک‌های ایرانی می‌توانند با بانک‌های  خارجی که قصد مراوده تجاری با آنها را دارند از این پیام رسان‌ها استفاده کنند.

در نتیجه اصرار دولت و کشیدن خط قرمز برای قطع شدن دسترسی ایران به سوئیفت بیهوده بوده و این مسئله گشایش مالی برای ایران به همراه نخواهد داشت.

در موضوع تبادل مالی با غرب مشکلی اینجاست که وقتی یک بانک ایرانی پیام را در قالب سوئیفت به یک بانک خارجی ارسال می کند بانک مقصد پس از دریافت پیام شما، به آن عمل نمی کند،که مشکل اصلی در تحریم‌های گذشته هم همین بود که بانک‌های بزرگ اروپایی تمایلی برای همکاری با ایران نداشتند.

پس اتصال به سوئیفت در این زمینه کمکی به ایران نکرد.

نکته بسیار حائز اهمیت از نظر امنیتی برای ایران این است که تا قبل از اعمال تحریم‌ها علیه کشورمان و قطع شدن سوئیفت حتی شعب بانک‌ها در داخل کشور از طریق سوئیفت پیام‌های مالی را به یکدیگر ارسال می‌کردند که این بدان معنا بود که کشورهای اروپایی و آمریکایی به طور کامل به اطلاعات نقل و انتقال مشتریان بانک‌ها در ایران نیز دسترسی داشتند که در گزارشات بعدی به تفصیل به این مسئله خواهیم پرداخت.

سجاد زمانی علیشاه

منبع : https://www.farsnews.com/news/13970309001048