“پیمان پولی دوجانبه” به زبان ساده:

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بروز بحران مالی سال ۲۰۰۸ جهان که از بازار مسکن آمریکا آغاز شد شرایطی را به وجود آورد تا کشورهای مختلف رویکرد جدیدی در ساختار تجارت بین‌المللی را در پیش بگیرند. این کشورها که تا پیش از سال ۲۰۰۸ میلادی از ارزهای رایجی مانند یورو و دلار برای مبادلات خود استفاده می‌کردند “پیمان پولی دو یا چند جانبه”  را با توجه به مزیت‌های فراوان آن در دستور کار قرار دادند.

در این رویکرد جدید، تجارت با استفاده از پول‌های به اصطلاح محلی کشورها انجام می‌شود. یعنی به جای استفاده از یک پول واسط مانند دلار و یورو، از پول کشورهای مبدأ و مقصد تجارت استفاده می‌شود و دیگر دلار واسط تجاری نیست.

به عنوان مثال کشورهای ایران و چین را در نظر بگیرید؛ این دو کشور با هدف تسهیل تجارت می‌خواهند ارز واسط یعنی دلار را حذف کرده و از پیمان پولی دوجانبه استفاده کنند. برای این‌ کار بانک مرکزی دو کشور وارد مذاکره با یکدیگر شده و قرارداد پیمان پولی دوجانبه امضا می‌کنند. بر این اساس در صورت موافقت بانک مرکزی کشورها،‌ ابتدا چینی‌ها یک حساب ریالی نزد بانک مرکزی ایران افتتاح می‌کند. ریال درون این حساب متعلق به این کشور است و در مقابل ایران نیز یک حساب به یوان نزد بانک مرکزی چین افتتاح می‌کند. مبالغ درون این حساب به یوان و متعلق به ایران است.

دو بانک مرکزی نسبت ریال به یوان را برای یکدیگر تضمین می‌کنند که در این دوره مالی، ارزها را به قیمت توافق شده خریداری خواهند کرد. بانک مرکزی ایران، مبلغ توافق شده‌ای را به حساب ریالی واریز و بانک مرکزی چین نیز همین روال را طی می‌کند. آنگاه دو بانک تجاری در دو کشور به‌عنوان عامل انتخاب می شوند.

پس از این اقدامات تاجر ایرانی می‌خواهد از چین کالا وارد کند که برای این‌ کار به تاجر چینی سفارش خرید می‌دهد. تاجر چینی نیز پیش فاکتور را به یوان برای تاجر ایرانی ارسال می‌کند. تاجر ایرانی ریال در اختیار دارد، اما باید به تاجر چینی یوان پرداخت کند،‌ برای این کار  مبلغ قرارداد را به بانک تجاری ایرانی واریز کرده و این بانک مبلغ مورد نظر را به حساب ریالی نزد بانک مرکزی واریز می‌کند.

بانک مرکزی ایران به چین اطلاع می‌دهد مبلغ قرارداد به ریال، واریز شده است. بانک مرکزی چین  نیز معادل مبلغ قرارداد را به یوان به بانک تجاری چین می‌دهد تا به حساب تاجر کشورش واریز کند. در ادامه با تایید دریافت مبلغ قرارداد توسط بانک تجاری چینی، کالا به ایران ارسال می‌شود و در اختیار تاجر ایرانی قرار می‌گیرد. مشابه همین قرآیند نیز در مورد صادرات کالا از ایران به چین اتفاق می‌افتد. در پایان دوره، بانک‌های مرکزی می‌خواهند حساب ریال و یوان را تسویه کنند که این تسویه می‌تواند از طریق طلا یا دیگر دارایی‌های ارزشمند صورت گیرد.

چنانچه اجرای این راهکار با کشورهای دیگری نیز توسعه یابد، تسویه حساب‌ها در پایان دوره با سهولت بیشتری انجام می‌شود. به‌عنوان مثال ایران به چین بدهکار است، چین نیز به کشور ثالتی مانند عراق و عراق نیز به ایران بدهکار. در این صورت با پیمان سه جانبه پولی سه کشور وارد فرآیند تسویه سه جانبه می‌شوند و بدهی ایران به  چین تسویه می‌شود.

یا به عنوان مثال صادرات ایران به روسیه، ۴۰ واحد و واردات ایران از روسیه، ۹۰ واحد است. وقتی پیمان پولی دو جانبه وجود ندارد، ایران برای واردات خود از روسیه، به میزان ۹۰ واحد به دلار نیاز دارد و روسیه هم برای واردات خود از ایران به ۴۰ واحد دلار نیاز دارد. بنابراین در مجموع ۱۳۰ واحد دلار نیاز است تا تجارت دو کشور انجام پذیرد.

اما زمانیکه این دو کشور با هم پیمان پولی دوجانبه داشته باشند، می‌توانند به میزان ۴۰ واحد از تجارت فی‌مابین را با ارز ملی خود انجام دهند. با این کار عدد باقیمانده‌ای که با پیمان پولی دوجانبه تسویه نمی‌شود، ۵۰ واحد (صادرات روسیه) است که روسیه در پایان دوره پیمان پولی، ۵۰ واحد از ایران طلب خواهد داشت در این حالت ۴۰ واحد از ۹۰ واحد تجارت، به وسیله پیمان پولی دو جانبه انجام می‌پذیرد. در واقع پیمان پولی دوجانبه مخصوص این میزان مشترک تجارت در دو کشور است و باقیمانده تجارت دو طرف با روش‌های دیگر (مثل دلار و…) تسویه می‌‌شود. باقیمانده تجارت دو طرف نیز تا حد زیادی به وسیله پیمان‌های پولی چند جانبه می‌تواند تسویه خواهد شد.

منبع : https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/04/27/1778622