پیش‌بینی یا پیشگویی؟
بانک جهانی در جدیدترین ارزیابی‌های خود از کاهش بدهی‌های خارجی ایران در سال جاری خبر داد. این رقم از ۱۰.۹ میلیارد دلار به ۹.۳ میلیارد خواهد رسید. هر چند که در مجموع، سال سختی را در انتظار اقتصاد ایران می‌بیند. بانک جهانی نرخ تورم ایران را برای سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ به ترتیب ۲۳.۸ درصد و ۳۱.۲ درصد و برای سال ۲۰۲۰ معادل ۱۹.۶ درصد تخمین زده است.
خروج آمریکا از برجام و اعمال دوباره تحریم‌ها باعث شد که اقتصاد ایران درگیر نوسان‌های زیادی شود. در این بین هم بانک جهانی از شرایط سخت اقتصاد ایران در سال آتی خبر داد. بر اساس پیش‌بینی بانک جهانی، بخش کشاورزی ایران در این سال رشد ۳٫۵ و بخش خدمات رشد ۲٫۹ درصدی را تجربه خواهد کرد اما بخش صنعت با رشد منفی ۷ درصدی مواجه میشود. همچنین با پیش‌بینی رشد منفی ۳٫۷ درصدی و تورم ۳۱٫۲ درصدی برای اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۸ پیش‌بینی کرده است صادرات نفت ایران در سال جاری به ۱٫۵ میلیون بشکه در روز و در سال آینده به ۱ میلیون بشکه در روز برسد. حال این سوال پیش می‌آید که آیا سال آتی همانند پیش‌بینی‌ها سالی سخت برای اقتصاد ایران خواهد بود و یا همانند ۱۳ آبان تنها دارای جو روانی است؟ علی مزیکی، اقتصاددان در این‌باره به «ابتکار» می‌گوید: ما یک پیش‌بینی داریم و یک پیشگویی! این دو با یکدیگر متفاوت است. در این میان عده‌ای تصور می‌کنند که بانک جهانی وضعیت اقتصادی ایران را پیشگویی کرده، اما باید بدانیم که در این رابطه یک پیش‌بینی بر اساس کارهای علمی انجام شده، مسلما خطا هم در آن وجود دارد و ممکن است گاهی اشتباه کنند.
وی می‌افزاید: معمولا نهادهای بین‌المللی یک‌سری مدل‌هایی دارند که از آن برای پیش‌بینی‌ها استفاده می‌کنند. البته در رابطه با پیش‌بینی بانک مرکزی بحث انتظارات هم مطرح است، همانظور که گفتم این یک پیشگویی نیست که ما یقین داشته باشیم اتفاق می‌افتد. این نهادها کارهای پیش‌بینی را سال‌های متمادی انجام می‌دهند پس سعی می‌کنند که نظریه‌های خوب و جامعی را ارائه دهند تا از خودشان سابقه خوبی به جا بگذارند. اما در تاریخ زمان‌هایی بوده که پیش‌بینی صورت گرفته اما محقق نشده است.
مزیکی با اشاره به مشکلات پیش‌رو کشور می‌گوید: ما تا حد زیادی مسائل سیستماتیک داریم و عمده آن این است که نتوانستیم با دنیا ارتباط برقرار کنیم. حل شدن مشکلاتی از این قبیل مسلما امکان‌پذیر است و به بدنه سیاسی و اقتصادی کشور بستگی دارد. از طرفی دیگر می‌توان اقدامات داخلی را هم انجام داد اما نمی‌توان انتظار داشت که به هدف برسیم. به‌طور کلی باید بگویم راهکار مناسب در شرایط فعلی این است که کمی علمی رفتار کنیم. از گذشته تا کنون اینگونه بوده که وقتی کشور به بحران نزدیک میشود سعی می‌کنند که بریز و بپاش‌ها را کم کنند، متاسفانه رفتارها بر اساس کار علمی نبوده است، البته اگر از عده‌ای بپرسیم می‌گویند که شرایط کشور بحرانی است و نمی‌شود علمی رفتار کرد، اما باید بگویم که این تصور درست نیست. کشور ما نیاز دارد که تنش‌ها را با دنیا رفع کند، در آن‌صورت است که یک دیدگاه بلند‌مدتی درمورد آینده ایران به وجود می‌آید.
مرتضی افقه، اقتصاددان نیز درخصوص پیش‌بینی بانک جهانی از سال سختی که در انتظار اقتصاد ایران است، می‌گوید: نیازی به پیش‌بینی بانک جهانی از سختی سال آینده ایران نیست، خودمان با توجه به اطلاعات آماری و شواهدی که داریم نشان می‌دهد که سال سختی در انتظار ایران است. دلیل سختی پیش‌رو این است که بخش اعظمی از درآمدهای نفتی ما به دلیل تحریم کم شده و در بودجه پیشنهادی دولت هم منعکس شده است. بنابراین میزان قابل توجهی از درآمدهای بودجه‌ای دولت کم میشود، در این شرایط طبیعی است که کشور با مشکل مواجه باشد. در این شرایط دولت به دلیل کمبود درآمد نمی‌تواند در اعمال سیاست‌های پولی و مالی‌اش خیلی قدرت مناسبی داشته باشد ، بنابراین درآمد ملی و رشد اقتصادی ما کند میشود و احتمال اینکه رشد منفی داشته باشیم وجود دارد. تمام این شواهد نشان می‌دهد که متاسفانه ما سال سختی را پیش‌رو داریم.
این اقتصاددان از راهکارهایی برای به حداقل رساندن سختی‌ها در سال آینده می‌گوید: راهکاری برای بهبود شرایط و یا به حداقل رساندن سختی در کوتاه‌مدت وجود ندارد. البته من معتقدم که دولت باید تمرکز خود را بر روی رفع موانع تولیدکنندگان واقعی بگذارد. این می‌تواند بهترین راه و یا حتی کوتاه‌ترین راه برای بهبود شرایط باشد، نه تنها برای شرایط پیش آمده بلکه برای تمام دوره‌ها پیش‌روی کشور راهکار مناسبی است. با استفاده از این راه حتی می‌توانیم به سمت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی برویم و همان‌طور که گفتم موانع کسب و کار را برای تولیدکنندگان واقعی نه دلال‌ها را از بین ببریم. بخشی از این موانع اقتصادی و بخش دیگرش غیر اقتصادی است و شناسایی این موانع هم خیلی دشوار نیست. باید تمرکز جدی بر روی رفع موانع بگذارند در غیراین‌صورت من راهی را در کوتاه‌مدت برای کم‌کردن سختی‌ها نمی‌بینم.
