به گزارش پایگاه اطلاع رسانی تامین اجتماعی قم از آنجاییکه فرد در بیمه اختیاری کارفرما ندارد بنابراین مزایای قانون کار به آنها تعلق نمی گیرد به طور مثال بیمه اختیاری مشمول بیمه بیکاری نمیشود به همین دلیل از بحث غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهره‌مند نمیشوند.
بسیاری از افراد به دلایل مختلف نمی توانند بیمه اجباری را ادامه دهند و برای اینکه سوابق این افراد بدون استفاده باقی نماند بنابراین می توانند از بیمه اختیاری و مشاغل آزاد استفاده کنند.
هیچ محدودیتی در دفعات بیمه اختیاری وجود ندارد و افراد می توانند بدون هیچ محدودیتی از لحاظ دفعات، در صورت عدم ادامه بیمه اجباری مبادرت به بیمه اختیاری کنند.
البته در بیمه اختیاری از نظر سنی محدودیت وجود دارد به طوریکه افراد باید دارای حداقل یک ماه سابقه بیمه بوده و زیر ۵٠ سال سن داشته باشند، همچنین زنان خانه دار بالای ۴۵ سال نمی توانند بیمه اختیاری شوند.
از آنجاییکه فرد در بیمه اختیاری کارفرما ندارد بنابراین مزایای قانون کار به آنها تعلق نمی گیرد به طور مثال بیمه اختیاری مشمول بیمه بیکاری نمیشود به همین دلیل از بحث غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهره‌مند نمیشوند.
بیمه اختیاری بیشتر مزایای بیمه‌های اجباری مانند بازنشستگی، از کارافتادگی، درمان و… را شامل میشود.
نرخ بیمه اختیاری و مشاغل آزاد از بیمه اجباری کمتر است.
سه نرخ حق بیمه در بیمه های اختیاری و بیمه زنان خانه دار وجود دارد؛ ١٢ ،١۴ و ١۶ درصد که در هریک از این پرداخت ها دولت دو درصد حق بیمه پرداخت می کند در حالیکه ٣٠ درصد حق بیمه شامل بیمه های اجباری می شود.
بیمه بر اساس قانون تامین اجتماعی به دو دسته عمده تقسیم می شود:
الف: بیمه اجباری: بیمه اجباری شامل تمامی مشمولین قانون کار و کسانی است که در قبال دریافت مزد و حقوق در کارگاه‌ها، کارخانه ها و شرکت‌ها مشغول به کارند.
ب: بیمه های خویش فرما: بیمه خویش فرما به دو دســته تقســیم می شود: ۱. بیمه اختیاری ۲. بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد
بیمه اختیاری برای کسانی است که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند. متقاضی این نوع بیمه، مستقیما با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی خواهان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری میشود و موظف است خود حق بیمه را در زمان تعیین شده پرداخت کند.
درصورت عدم پرداخت حق بیمه در موعد مقرر قرارداد بیمه او باطل میشــود و متقاضی موظف است در چارچوب ضوابط مجددا درخواســت خود را ارائه کند.
البته متقاضی بیمه اختیاری میتواند برای انعقاد بیمه اختیاری با سازمان وکیل بگیرد.در متن وکالت‌نامه باید دقیقا موضــوع وکالت مبنی بر انعقاد قرارداد بیمه اختیاری ذکر شود و قراردادهای وکالتی که به صورت کلی تنظیم شده باشند در این خصوص فاقد اعتبارند.
ســازمان تامین اجتماعی از زمان ثبت تقاضای بیمه اختیاری در دفتر شعبه موظف است حداکثر در مدت دو ماه موضوع را بررسی و استحقاق یا عدم استحقاق را کتبا به متقاضی اعلام کند. در صورت وجود شــرایط سنی و ســابقه انعقاد قرارداد بیمه اختیاری، متقاضی و افراد تحت تکفل برای معاینه پزشکی به پزشک معتمد سازمان معرفی میشوند.
متقاضیانی که هنگام ارائه تقاضا بیشتر از نه ماه از قطع پرداخت حق بیمه آنها نگذشته باشد از انجام معاینات پزشکی معاف هستند. چنانچه بیمه شدگان اختیاری با اشتغال در کارگاه‌های مشمول قانون کار و تامین اجتماعی تحت پوشش بیمه اجباری قرار بگیرند یا مشمول صندوق‌های بیمه ای دیگر شــوند موظف اند آن را کتبا به اطلاع سازمان برسانند تا برای قطع بیمه اختیاری آنان اقدام شود؛ در غیر این صورت حق بیمه های دریافتی پس از کسر هزینه های اداری مربوط مسترد شده و سابقه ایجادشده حذف میشود.
*شرایط بیمه اختیاری
کسانی می توانند بیمه اختیاری شوند که دارای شرایط زیر باشند:
داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه داشتن حداکثر ۵۵ سال سن (مرد و زن) در صورتی که ســن متقاضی در زمان تقاضا بیش از ۵۵ ســال باشد باید، معادل مدت مازاد سنی، ســابقه حق بیمه را بپردازد.
برای مثال، اگر متقاضی بیمه اختیاری ۵۷ساله باشد باید هنگام درخواست دو ســال ســابقه پرداخت حق بیمه را بپردازد و اگر ۶۰ساله باشد داشــتن پنج سال سابقه الزامی است.
متقاضیانی که بیش از ده سال ســابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشند از شرط ســنی معاف اند و با هر سنی می‌توانند بیمه شوند. چنانچه بیمه شده ای یکبار با سازمان قرارداد بیمه اختیاری منعقد کرده باشد تا سه بار حق انعقاد قرارداد بیمه اختیاری را بدون شرط سنی خواهد داشت.
البته دوران انقطاع جزء بیمه و سوابق فرد منظور نخواهد شد. برای کسانی که بیش از سن مقرر سن دارند، سوابق انتقالی از صندوق‌های دیگر برای تامین سابقه مورد نیاز محاسبه نخواهد شد.
چنانچه متقاضی بیمه اختیاری با ارائه مدارک و اسناد غیرقانونی و جعلی مبادرت به انعقاد قرارداد کند، بیمه وی قطع میشود و نمی‌تواند از مزایای سازمان استفاده کند.
*درصد حق بیمه اختیاری
درصد حق بیمه متقاضیان بیمه اختیاری ۲۶ درصد دستمزد و حقوق توافق شده است. بیمه اختیاری بر اساس حق بیمه مذکور تمامی تعهدات بیمه ای را شامل میشود.
بیمه شدگان اختیاری که قبلا با بیمه های ۱۴ ،۱۲ و ۱۸ درصدی مشمول بیمه بوده اند، از تاریخ ۸۶/۱/۱ با بیمه ۲۶ درصدی تطبیق یافتند و در برابر تعهدات مذکور بیمه کامل خواهند بود.
علاوه بر حق بیمه فوق،دولت نیز پرداخت ۳ درصد از حق بیمه را طبق قانون تامین اجتماعی (ماده۲۸ قانون تامین اجتماعی) متعهد شده است. باید توجه داشت که مسئول پرداخت حق بیمه در بیمه های اختیاری خود شخص بیمه شده است.
متقاضیان بیمه اختیاری می‌توانند دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه را خود مشخص کنند، برای این منظور باید آن را بین حداقل و حداکثر دستمزد هر سال تعیین کنند.
بیمه شدگان اختیاری می‌توانند با ارائه درخواست، هر دو سال یکبار، دستمزد مبنای محاسبه حق بیمه ماهانه خود را ۱۰ درصد افزایش دهند.
بیمه شدگان اختیاری موظف اند حق بیمه خود را حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد به شعبه تامین اجتماعی پرداخت کنند، در غیر این صورت قرارداد منعقدشده از اولین روز ماهی که حق بیمه پرداخت نشده لغو میشود و ادامه بیمه موکول به درخواست جدید خواهد بود. اولین پرداخت حق بیمه باید همزمان با انعقاد قرارداد صورت گیرد.
متقاضی بیمه اختیاری باید با مراجعه به شعبه تامین اجتماعی، که سوابق پرداخت حق بیمه در آن متمرکز است، فرم مربوطه را دریافت و تکمیل کند، سپس آن را همراه یک قطعه عکس و رسید اخذشده از شعبه ارائه کند. پس از انجام اقدامات فوق، شعبه موظف است حداکثر ظرف دوماه از تاریخ ثبت درخواست در دفتر شعبه، وضع متقاضی را از نظر استحقاق یا عدم استحقاق او بررسی و نتیجه را اعلام کند.
بررسی شعبه شامل سن، سابقه، معرفی به کمیسیون پزشکی و دریافت نتیجه و سایر مراحل اداری است. چنانچه متقاضی واجد شرایط تشخیص داده شد باید حداکثر در مدت بیست روز از تاریخ اعلام آن برای انعقاد قرارداد به شــعبه مراجعه کند و حداکثر در مدت ده روز پس از انعقاد قــرارداد بیمه اختیاری، حق بیمه را از تاریخ درخواســت به صورت یکجا پرداخت کند.
*تعهدات سازمان در قبال بیمه شدگان اختیاری
بیمه شدگان اختیاری خدمات زیر را دریافت خواهند کرد:
مستمری بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی خدمات درمانی، هزینه کفن و دفن، همانند بیمه شدگان اجباری وسایل کمک پزشکی، همانند بیمه شدگان اجباری کمک هزینه ازدواج، ازکارافتادگی جزئی، غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری،
بیمه بیکاری شامل بیمه شدگان اختیاری نمیشود؛ زیرا این بیمه شدگان دارای کارفرما نیســتند، در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال ندارند و خود مستقیما خواهان ادامه بیمه به طور اختیاری هستند.
*عدم تعلق مزایای قانون کار به بیمه شدگان اختیاری
البته باید گفت که در بیمه اختیاری فرد کارفرما ندارد بنابراین مزایای قانون کار به آنها تعلق نمی گیرد به طور مثال بیمه اختیاری مشمول بیمه بیکاری نمیشود به همین دلیل از بحث غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهره‌مند نمیشوند.
بسیاری از افراد به دلایل مختلف نمی توانند بیمه اجباری را ادامه دهند و برای اینکه سوابق این افراد بدون استفاده باقی نماند بنابراین می توانند از بیمه اختیاری و مشاغل آزاد استفاده کنند.
افراد می توانند بدون هیچ محدودیتی از لحاظ دفعات، در صورت عدم ادامه بیمه اجباری مبادرت به بیمه اختیاری کنند.
البته در بیمه اختیاری از نظر سنی محدودیت وجود دارد به طوری که افراد باید دارای حداقل یک ماه سابقه بیمه بوده و زیر ۵۰ سال سن داشته باشند، همچنین زنان خانه دار بالای ۴۵ سال نمی توانند بیمه اختیاری شوند.
از آنجایی که فرد در بیمه اختیاری کارفرما ندارد بنابراین مزایای قانون کار به آنها تعلق نمی گیرد به طور مثال بیمه اختیاری مشمول بیمه بیکاری نمیشود به همین دلیل از بحث غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهره‌مند نمیشوند.
بیمه اختیاری بیشتر مزایای بیمه‌های اجباری مانند بازنشستگی، از کارافتادگی و درمان را شامل میشود.
سه نرخ حق بیمه در بیمه های اختیاری و بیمه زنان خانه دار وجود دارد؛ ۱۲ ،۱۴ و ۱۶ درصد که در هریک از این پرداخت ها دولت دو درصد حق بیمه پرداخت می کند در حالیکه ۳۰ درصد حق بیمه شامل بیمه های اجباری می شود.
گفتنی است؛ به غیر از موارد ذکر شده شرایط مربوط به برخورداری از خدماتی از قبیل بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی غیرناشی از کار، مستمری بازماندگان و… همانند بیمه شدگان اجباری است.
بیمه اختیاری نوعی از بیمه تامین‌اجتماعی است که متقاضی، حق‌بیمه را خود پرداخت میکند و از تعهدات و خدمات سازمان تامین‌اجتماعی برخوردار میشود.
این نوع بیمه به منظور تداوم پرداخت حق‌بیمه تا رسیدن به شرایط استفاده از خدمات بلندمدت سازمان تامین‌اجتماعی از قبیل بازنشستگی و ازکارافتادگی یا مستمری فوت به وجود آمده و برای انعقاد آن نیاز به ۳۰ روز سابقه قبلی در سازمان تامین‌اجتماعی است.
تفاوت بیمه اختیاری با بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد
این تفاوت علاوه بر نیاز داشــتن به حداقل ۳۰ روز سابقه قبلی برای متقاضیان بیمه اختیاری، به نوع خدماتی که ارائه میشود نیز مربوط میشــود.
در بیمه اختیاری حق‌بیمه ۲۶ درصد مقطوع است که کل خدمات از قبیل مســتمری‌های بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و تعهداتی شامل درمان، هزینه‌های پروتز و اروتز، هزینه کفن‌ودفن را دربرمیگیرد ولی در بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد تعهدات به چند دسته به شرح زیر تقسیم میشود:
بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی با۱۲ درصد:
در این نوع بیمه فقط خدمات مربوط به بازنشستگی ارائه میشود.
بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی با ۱۴ درصد:
در این نوع بیمه خدمات پرداخت مستمری بابت بازنشستگی بیمه‌شده و پرداخت مستمری به بازماندگان در صورت فوت بیمه‌شده اصلی ارائه میشود
بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی ۱۸ درصد:
در این نوع بیمه خدمات پرداخت مستمری بازنشستگی و فوت و همچنین خدمات مربوط به ازکارافتادگی کلی غیرناشــی از کار به این گروه از بیمه‌شدگان ارائه میشود. این بیمه شامل ازکارافتادگی جزئی و نقص عضو نمیشود، چون این موارد فقط به لحاظ حوادث ناشی از کار مطرح میشوند که کار در بیمه‌های خویش‌فرما به دلیل عدم وجود کارفرما و اشــتغال موضوع حوادث ناشی از کار منتفی است.
بازنشستگی، فوت، ازکارافتادگی کلی و درمان، با ۱۸ درصد دستمزد توافق‌شده همراه هزینه درمان به صورت سرانه:
حق‌بیمه درمان در این نوع بیمه با توجه به افراد تحت تکفل به صورت ســرانه ماهانه دریافت میشود. ســرانه درمان هر سال توسط شورای عالی درمان تعیین میشود. در سال ۹۴ سرانه درمان ۲۷۰ هزار ریال تعیین شده بود و هنوز ســرانه درمان سال ۹۵ به تصویب نرسیده است.
بنابراین در بیمه صاحبان حرف و مشــاغل آزاد پرداخت ۱۸ درصد حق‌بیمه و پرداخت ســرانه درمان به ازای هر نفر افراد تحت تکفل برای هرماه موجب اســتفاده کامل از خدمات کامل سازمان به‌جز مواردی که در بیمه اجباری وجود دارد میشود.
خدمات بیمه بیکاری، کمک‌هزینه ازدواج، غرامت دســتمزد ایام بیماری و بارداری، پروتز و اروتز در این نوع بیمه ارائه نمیشود.
تفاوت بیمه اجباری با بیمه اختیاری و حرف و مشاغل آزاد
مهمترین تفاوت بیمه اجباری با بیمه‌های خویش‌فرما، همانگونه که از اسم این نوع بیمه مشخص است، به اجباری بودن آن بازمیگردد.
این خصوصیت برای بیمه‌های اجباری دارای تبعات و نتایج خاصی است، به نحوی که برای احراز آن فقط وجود رابطه کاری و اشتغال فرد در کارگاه کافی است، حتی اگر حق‌بیمه توسط کارفرما پرداخت نشود.
در این صورت چنانچه کارگری در طول اشتغال نیاز به خدمات تامین‌اجتماعی داشته باشد، در چارچوب قانون میتواند پیگیر حقوق کار و بیمه خود شود. در حالی که در بیمه‌های خویش‌فرما، اجباری در پوشش بیمه‌ای نیست و متقاضی با اختیار و در چارچوب نظام بیمه‌ای خود را تحت پوشش بیمه قرار میدهد.
از طرف دیگر بیمه اجباری مورد حمایت قوانین و مقررات و دولت است و فرد میتواند از حمایت سیستم قضایی و اجرایی کشور بهره‌مند شود. در بیمه خویش‌فرما چنین حمایتی وجود نــدارد ولی از آنجا که در قانون تامین‌اجتماعی به‌صراحت بر اجرای آن تاکید شده، در سطحی کمتر مورد حمایت بخش عمومی قرار میگیرد.
در بیمه‌هــای خویش‌فرما نیز دولت پرداخت ۳ درصد حق‌بیمه را متعهد شــده و در صورت بروز اختلاف نیز متقاضی میتواند به دیوان عدالت اداری مراجعه و از ســازمان تامین‌اجتماعی شکایت کند، در صورتی که در قراردادهای خصوصی مرجع شکایت محاکم عمومی است.
پرسش:اگر کسی هیچ‌گونه سابقه بیمه‌ای نداشته باشد، میتواند به مدت یک ماه یا بیشــتر بیمه‌صاحبان حرف ومشــاغل آزاد شود و سپس درخواست بیمه اختیاری کند؟
پاسخ: بله، میتواند بیمه خود را به بیمه اختیاری تبدیل کند.
پرسش:شرایط بیمه اختیاری چیست؟
پاسخ: شرایط بیمه اختیاری عبارت است از:
داشتن ۳۰ روز سابقه پرداخت حق‌بیمه
داشتن حداکثر ۵۰ سال سن. کسانی که بیش از ۵۰ سال سن دارند به ازای هرســال افزایش سن، به یک سال سابقه قبلی نیاز دارند. کسانی که بیش از ۱۰ سال سابقه دارند از شرط سنی مربوط معاف میشوند.
پرسش: بیمه‌شــدگان اختیاری و حرف و مشاغل آزاد از کمک‌هزینه عائله‌مندی برخوردار می‌شــوند یاخیر؟
پاسخ: خیر، در این نوع بیمه رابطه کارگــری و کارفرمایی وجود ندارد، بنابراین کمک هزینه عائله‌مندی که توســط کارفرما پرداخت میشود، موضوعا منتفی است.
پرسش:همه بیمه‌شدگان قانون تامین‌اجتماعی مشمول قانون‌کار نیز میشوند؟
پاسخ: خیــر، طبق قانــون کار کلیه مشــمولین قانون کار مشــمول تامین‌اجتماعی هستند، ولی تمامی مشمولین قانون تامین‌اجتماعی مشمول قانون کار نمیشوند، از قبیل بیمه‌شدگان اختیاری و حرف و مشاغل آزاد و…
پرسش:چنانچه بیمه‌شده اصلی صاحبان حرف و مشاغل آزاد،اختیاری و بیمه رانندگان به خدمت ســربازی اعزام شود، افراد تحت تکفل این‌گونه بیمه‌شدگان به اســتناد مواد ۹۴ و ۹۵ قانــون تامین‌اجتماعی می‌توانند از مزایای درمانی استفاده کنند؟
پاسخ: خیر، استفاده از دفترچه درمان فقط برای خانواده و افراد تحت تکفل بیمه‌شدگانی است که به‌صورت اجباری بیمه شده اند.
پرسش:برای بیمه اختیاری اخذ گواهی سلامت از کمیسیون پزشکی ضروری است؟
پاسخ: درگذشته گواهی کمیسیون پزشــکی الزامی بود که با اصلاحات اخیر در آیین‌نامه بیمه اختیاری تشخیص و گواهی پزشک معتمد سازمان کافی است.
**محمدتلخابی
رییس و کارشناس ارشد روابط عمومی اداره کل تامین اجتماعی استان قم
منبع : https://www.tamin.ir/News/Item/20821/64/20821.html
