به گزارش خبرنگار بنکر (Banker)، این موضوع به چه معناست؟
در سراسر تحلیل (بجز بند آخر) فرض بر یک استدلال کهن و ساده اقتصاد پولی است. یعنی مکانیزم خلق پول را به صورت ذخائر پیشینی در نظر بگیریم (ابتدا پایه پولی یا پول مخلوق بانک مرکزی منتشر شود و سپس بانکها از طریق ضریب فزاینده خلق سپرده کنند).
در حالت ذکر شده دو الگوی خلق پول متفاوت ممکن است رخ دهد :
۱. حالت اول که در کتب اقتصاد کلان تدریس میگردد همان بانکداری ذخائر جزیی است.
مثلا تصور کنید بانکهای گوناگونی در اقتصاد وجود دارد و نرخ ذخیره قانونی ۱۰ درصد است.
مجددا تصور کنید بانک مرکزی بابت خرید اوراق دولتی از فرد A در عملیات بازار باز، در ابتدا ۱۰۰ واحد پایه پولی منتشر کند و این پول موجب ایجاد ۱۰۰ واحد سپرده برای فرد A در بانک اول شود.
بانک اول ۱۰ واحد ذخیره قانونی از ذخائر کسر نموده و ۹۰ واحد آن را به فرد B وام میدهد. فرد B هم پول خود را به بانک دوم میبرد. بانک دوم مجدد ۹ واحد ذخیره قانونی کسر کرده و ۸۱ واحد آن را به فرد دیگری وام میدهد. این روند تا جایی ادامه می یابد که به ازای ۱۰۰ واحد پایه پولی، ۱۰۰۰ واحد سپرده از طریق واسطه گری های مالی “پی در پی” بانکها رخ میدهد و با “صرف مدت زمان”، زنجیره خلق پول تکمیل شود.
توجه کنید به واژه “مدت زمان”، زیرا هر اعطای تسهیلاتی از طریق بانکها بدلیل اعتبارسنجی، اعطای مصوبات و … زمان میبرد. البته شرط “تمایل” بانکها در اعطای وام را باید در نظر گفت.
بررسی یکی از محققان فدرال رزور به نام “هین” نشان داد برای آنکه یک میلیون دلار واحد پایه پولی در آمریکا از طریق ضریب فزاینده به خلق کامل نقدینگی منجر شود، در دهه ۸۰ ، ۹۰ ،۲۰۰۰ و دهه اخیر به ترتیب ۱۲۱ ، ۱۰۱، ۵۳ و ۲۸ روز طول خواهد کشید.
۲. حالت دوم به طرز عجیبی در دو دهه اخیر رخ داده و “مدت زمان” تکمیل زنجیره خلق پول را کاهش داده است.
علت آن است که بانکها نه به شکل تدریجی بلکه بصورت “یکباره” و بر اساس فرصتی که ضریب فزاینده به آنها میدهد خلق پول می نمایند.
فرآیند این موضوع به چه صورت است؟
در مثال قبل، از آنجایی که ضریب فزاینده ۱۰ است (حد بالای امکان خلق پول)، بانک الف میتوانند به محض دریافت ۱۰۰ واحد پایه پولی ، “یکباره” تا ۱۰۰۰ واحد خلق سپرده کند بدون اینکه در انتظار سپرده‌گذاری قبلی باشد و دیگر از چرخش “پی در پی” و توالی ذخائر میان بانکها تا اتمام آن، خبری نیست.
برای نمونه بنابر تحقیقات “هین” معمولا در دهه اخیر بانکها در آمریکا به دلیل کاهش ضریب فزاینده و نظارت فدرال رزرو ، از “نیمی” فرصت حداکثری که ضریب فزاینده به آنها میدهد برای خلق پول بهره میبرند (مثلا در مورد مثال، ۱۰۰ واحد پایه پولی، دفعتا و یکباره در بانک اول به خلق ۵۰۰ واحد سپرده منجر شود)
اینکه این موضوع در اقتصاد کشور مورد ارزیابی قرار گرفته یا خیر برای نویسنده مشخص نیست. اما میتوان گفت :
۱. فرآیندهای وام دهی از آن جهت که به نفع بخش بزرگ و ثروتمند جامعه است، قاعدتا دوره زمانی کوتاه تری میبرد و امکان خلق یکباره را افزایش میدهد.
۲. روزانه حجم بالایی از سپرده و ذخائر به بانکها وارد میشود و جهت اعطای تسهیلات، بانک ها به “کل” ظرفیت وام دهی موجود خود توجه دارند تا آنکه “تک تک” بخواهند سپرده ها و ذخائر مربوط به آن را رصد نموده و اقدام به خلق پول کنند.
به همین جهت و نگاه کلی به “سبدی از منابع”، براحتی میتوانند یکباره خلق پول نمایند.
۳. دلیل سوم و تقریبا قاطع هم آن است که بدلیل قدرت خلق پول از هیچ، حتی ضرورت ندارد به‌صورت پیشینی نسبت لازم برای ذخایر را رعایت کنند، آنها میتوانند ابتدا وام‌دهی یا خلق سپرده از هیچ را گسترش داده و بعد از آن ذخائر لازم را از طریق خط اعتباری بانک مرکزی، برداشت از بانک مرکزی یا مراجعه به بازار بین‌بانکی (همراه با عملیات بازار باز) تأمین کنند. این به معنای آن است که کل فرآیند زنجیره خلق پول “صفر روز” زمان خواهد برد.
عباس دادجوی توکلی
منبع : http://banker.ir/news/246856
