هنگام عقد نکاح مرد تعهد می‌کند مبلغی یا چیزی که ارزش اجتماعی دارد یا مالی که قابلیت تملک دارد را به عنوان مهریه زن، در صورت درخواست زن، به او پرداخت کند. مهریه عندالمطالبه است، یعنی پس از عقد، زن مالک آن است و هرگاه زن آن را مطالبه کند مرد ملزم به پرداخت آن می‌شود. مقدار مهریه معمولا با توافق طرفین تعیین می‌شود و در اسناد عقد ثبت می‌شود. مهریه در شرع به عنوان عاملی بازدارنده برای مرد تلقی می‌شود که به تحکیم زندگی کمک می‌کند. در سال‌های اخیر مهریه مشکلات زیادی را به وجود آورده است. برای حل این مشکلات، پرداخت مهریه از حالت عندالمطالبه به حالت عندالاستطاعه تغییر پیدا کرده است. مهریه عندالاستطاعه بدین معنی است که در صورت تمکن مالی، مرد ملزم به پرداخت مهریه است. در حال حاضر مهریه تا ۱۱۰ سکه بهارآزادی عندالمطالبه و بیشتر از آن، عندالاستطاعه است.
چه چیزهایی را می‌توان به عنوان مهریه تعیین کرد؟
به طور کلی برای تعیین مهریه محدودیتی وجود ندارد. پول یا هرچیز دیگری که بتوان برای آن ارزش اجتماعی یا مالی قائل شد می‌تواند به عنوان مهریه تعیین شود. اما باید توجه داشت که مستثنیات مهریه را که همان مستثنیات دین هستند نمی‌توان به عنوان مهریه تعیین کرد.
مستثنیات مهریه کدام است؟
مطالبه مهریه نباید باعث شود مرد دچار عسر و حرج شود و از زندگی در شأن خود باز بماند. به همین دلیل قانون‌گذار مواردی را که در صورت مطالبه آنها زندگی مرد دچار مشکل می‌شود را از مهریه مستثنی کرده و اجازه توقیف آنان برای مهریه را نمی‌دهد.
مستثنیات مهر (مستثنیات دین) عبارتند از:
- منزل مسکونی که عرفا در شأن زوج در حالت اعسار او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری زوج و افراد تحت تکفل وی لازم است.
- ابزار و کتب علمی و تحقیقاتی برای افراد اهل علم.
- آذوقه موجود به قدر نیاز زوج و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفا آذوقه ذخیره می شود.
- وسایل و ابزار مورد نیاز کار که برای امرار معاش ضروری لازم است.
- تلفن مورد نیاز مدیون.
- مبلغی که در ضمن اجاره به موجر پرداخت می شود در صورتی که پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج شود و عین ملک مورد اجاره مورد نیاز مدیون باشد و بالاتر از شأن او نباشد.
راه های مطالبه مهریه چیست؟
برای گرفتن مهریه از دو روش می‌توان اقدام نمود:
- مراجع قضایی و دادگاه‌های دادگستری
- از طریق اجرای ثبت
الف) مراجع قضایی و دادگاه‌های دادگستری:
زن یا وکیلش با در دست داشتن مدارک مورد نیاز مثل شناسنامه و کارت ملی (زن) و سند ازدواج به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه می‌کند. بعد از ثبت درخواست در دفترخدمات قضایی، مدارک برای تعیین شعبه و زمان رسیدگی به پرونده به دادگاه ارسال می‌شود. زن یا وکیلش باید در زمان رسیدگی به پرونده در دادگاه مورد نظر حضور پیدا کند. زن باید توانایی مالی مرد برای پرداخت مهریه را به دادگاه اثبات کرده و اموال شوهرش را معرفی کند. زن برای جلوگیری از انتقال اموال و عدم پرداخت مهریه توسط مرد قرار تامین خواسته می‌دهد. این قرار امنیت اموال مرد را تامین می‌کند و اجازه نمی‌دهد مرد خودش را در حالت اعسار قرار داده و از پرداخت مهریه فرار کند.
ب) اجرای ثبت:
زن یا وکیلش با در دست داشتن مدارک شناسایی و سند ازدواج، به دفتری که عقد در آن صورت گرفته مراجعه کرده و درخواست مهریه را تقدیم سر دفتر می‌کند. سردفتر با تکمیل مدارک، آنها را به اجرای ثبت می‌فرستد. پس از صدور اجراییه، سردفتر برای جلوگیری وصول چندباره‌ی مهریه، در سند ازدواج قید می‌کند که برای مهریه روی این سند (به میزان طلب زن) اجرائیه صادر شده است و سپس مرد را مطلع می‌کند. مرد ۱۰ روز فرصت دارد یا مهریه را پرداخت کند، یا شیوه پرداخت آن را مشخص کند. در غیر این صورت زن می‌تواند از طریق اجرای ثبت اسناد درخواست تامین خواسته داده و به میزان مهریه خود از اموال مرد توقیف کند. این اموال در نهایت فروخته شده و مهریه زن پرداخت می‌شود.
دادگاه صالح برای اقامه دعوی مهریه کدام است؟
به طور کلی زن می‌تواند در دادگاه محل زندگی خود یا شوهرش اقامه دعوی کند، اما برای اموال غیرمنقول که ملک هم در این دسته است؛ باید در دادگاه حوزه مال غیرمنقول اقامه دعوی کرد. به طور مثال اگر زن ساکن تهران، مرد ساکن شیراز و ملک در اردبیل باشد، برای اقامه دعوی باید به دادگاه حوزه اردبیل مراجعه کرد. در صورتی که زن و شوهر ساکن ایران نباشند دادگاه خانواده تهران صالح است.
در چه صورتی اموال مرد برای مهریه توقیف می‌شود؟
مهریه بدهی و دین مرد نسبت به زن تلقی می‌شود. طبق قانون فردی که به فرد دیگری بدهکار باشد باید بدهی او را پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت بدهی با میل و رغبت توسط شخص بدهکار(مرد)، دادگاه و شخص طلبکار(زن) نسبت به شناسایی اموال او اقدام کرده و در صورت وجود اموال، برای توقیف آنها اقدام می‌نماید. همه اموال جز مستثنیات دین قابل توقیف برای مهریه هستند. اموالی که توقیف می‌شوند غیرقابل انتقال به دیگری و در صورت درخواست زن غیر قابل استفاده می‌گردند.
اگر مرد مالی برای توقیف نداشته باشد؟
طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی”هرکسی محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود چه به صورت استرداد عین یا قیمت یامثل آن یا ضرر و زیان ناشی از جرم یا دیه و آن را پرداخت نکند،دادگاه او را ملزم به پرداخت می کند.چنانچه مالی از او در دسترس باشد آن را ضبط و به میزان محکومیت از مال ضبط شده استیفا می کند و در غیر این صورت بنا به تقاضای محکوم به، ممتنع را در صورتی که معسر نباشد تا زمان ادای دین حبس خواهد کرد”
بنابراین اگر مرد مهریه را پرداخت نکند و مالی هم برای توقیف نداشته باشد، در صورت درخواست زن بازداشت می‌شود. بازداشت زمانی صورت می‌گیرد که درخواست اعسار مرد توسط دادگاه پذیرفته نشود.
آیا ملک قابل توقیف است؟
ملک در صورتی که جزو مستثنیات دین نباشد برای مهریه قابل توقیف است. اگر توقیف ملک، شرایط زندگی را برای مرد سخت نکند، می‌توان آن را برای مهریه توقیف کرد.
منزلی که در شأن مرد و افراد تحت تکلف وی باشد و مغازه یا ملکی که برای امرارمعاش وی و افراد تحت تکلفش ضروری است، املاک مستثنیات دین محسوب می‌شوند.
اموال غیرمنقول مثل ملک چگونه توقیف می‌شوند؟
اگر ملک ثبت شده باشد پس از توقیف آن برای مهریه باید به اداره ثبت محلی که مال در آن واقع است اطلاع داده شود. اگر ملک دارای سابقه ثبتی نباشد در صورتی توقیف آن مجاز است که مرد در آن تصرف مالکانه داشته باشد و یا توسط کارشناس مالک آن ملک شناخته شود. اگر ملک دارای عوایدی باشد، به طوری که عواید یک سال آن برای پرداخت مهریه کافی باشد، در صورت رضایت زن، خود ملک توقیف نمی‌شود و عواید آن برای پرداخت مهریه توقیف می‌شود.
آیا ملک قولنامه ای قابل توقیف است؟
طبق قانون ثبت اسناد و املاک، دولت تنها در صورت‌های زیر شخص را مالک یک ملک می‌شناسد:
- ملک به نام او ثبت شده باشد
- ملک از طریق مالک رسمی آن به او به ارث رسیده باشد.
- ملک به وی منتقل شده باشد و این انتقال در دفتر املاک ثبت شده باشد.
بنابراین تنها با معرفی ملک قولنامه‌ای به عنوان اموال شوهر، نمی‌توان ادعا کرد که مرد مالک آن است و با توجه به عدم اثبات مالکیت به دادگاه، امکان توقیف ملک وجود ندارد. اما ممکن است با استفاده از قانون اجرای احکام مدنی توقیف ملک ممکن شود. طبق این قانون اگر شخصی که سند ملک به اسم اوست، به مالکیت مرد اقرار کند و رضایت خود را نسبت به توقیف ملک اعلام کند، ممکن است دادگاه رای به توقیف ملک مورد نظر بدهد.
منبع : https://dadsun.ir
