تمامی شرکت های تاسیس شده و فعال برای انجام امور خود نیاز به مدیر یا مدیرانی دارند تا بر اجرای این فعالیت ها نظارت کرده و تصمیمات مهمی را برای اداره ی امور شرکت اتخاذ نمایند. نقش مدیران در اداره ی شرکت های تجاری به مراتب نسبت به سایر شرکت ها پررنگ تر است و دلیل این امر نیز توجه ویژه ای است که قانون گذار به آنان داشته و در قانون تجارت برای آنها مسئولیت ها و تکالیفی را تعیین نموده است.
شرکت به چه معناست؟
بطور کلی شرکت در لغت به معنای مشارکت افراد با یکدیگر در اموال و فعالیت ها است. این مشارکت می تواند انواع و اشکال متعدد و گوناگون داشته باشد. در قوانین مشارکت ها بر دو نوع هستند: شرکت مدنی و شرکت تجاری؛ که هرکدام قواعد خاص خود را دارند.
الف) شرکت مدنی: این نوع از شرکت با شرکت در معنای عرفی تفاوت دارد و در واقع همان مشارکت محسوب می شود. این نوع از مشارکت با توافق میان یک یا چند نفر شکل می گیرد و تمامی امور در آن نیز با توافق طرفین انجام می گیرد. بر همین اساس نیز وجود مدیر یا مدیرعامل در این نوع ا ز مشارکت ها لزومی ندارد و در عمل نیز همینطور است.
ب) شرکت تجاری: شرکت در اینجا همان معنای شرکت عرفی را حمل می کند. شرکت در اینجا به معنای مجموعه ای از اموال و افراد است که در راستای هدف معینی با یکدیگر همکاری می کنند. این نوع از شرکت به فعالیت های تجارتی مشغول است و عمدتا با هدف کسب درآمد فعالیت های خود را برنامه ریزی می کند. این شرکت های تجاری مورد توجه قانون گذار بوده و مقررات بسیاری نیز برای ساماندهی فعالیت های آنان وضع شده است.
چه شرکت هایی به عنوان شرکت تجاری شناخته می شوند؟
قانون تجارت در ماده ۲۰ خود شرکت هایی را نام برده است که به موجب قانون این نوع از شرکت ها به عنوان شرکت تجاری شناخته خواهند شد. فعالیت تجاری این شرکت ها می بایست مطابق مواد ۳ و ۴ ب هدف تجارت و در قالب فعالیت های تجارتی مذکور باشد. علاوه بر این موارد قانون گذار برای شرکت های تجاری شخصیت حقوقی در نظر گرفته و وی را به عنوان یک شخص دارای اموال و مسئولیت قلمداد می کند. از این رو شرکت های تجاری تاجر محسوب می شوند و مطابق مقررات قانونی در صورتی که نتوانند بدهی ها و دیون خود را بپردازند باید اعلام ورشکستگی نمایند.
انواع شرکت های تجاری عبارتند از:
- شرکت سهامی( خاص و عام)
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت مختلط غیرسهامی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت تعاونی تولید و مصرف
که هرکدام از این شرکت مقررات خاص خود را داشته و در مواردی نیز مقررات مشترکی بر آنان بار خواهد شد. واژه ی شرکت که در عرف استفاده می شود به همین شرکت های تجاری اطلاق می گردند.
درخواست اعسار چیست؟
در متون حقوقی و قوانین به واژه ی اعسار برمی خوریم. این واژه که از زبان عربی به زبان فارسی وارد شده است در اصطلاح حقوقی به معنای عدم توانایی فرد در بازپرداخت بدهی های خود می باشد. در جایی که اموال شخصی برای پرداخت دیون او کفایت نکند، آن شخص معسر نامیده می شود.
پس از تصویب قانون تجارت و ایجاد نهاد ورشکستگی، قاعده ای بوجود آمد که اشخاصی که براساس قانون تاجر تلقی می شوند تنها می توانند اعلام ورشکستگی کرده و درخواست اعسار از آنان پذیرفته نمی شود. درخواست اعسار تنها متعلق به افراد غیرتاجر می باشد.
هرگاه فرد غیرتاجری نتواند دیون خود را بپردازد و براساس حکم دادگاه نیز محکوم به پرداخت دیون شده باشد، می تواند درخواست اعسار خود را به همراه مدارک و مستندات لازم به دادگاه تقدیم نماید تا بررسی شده و در صورت پذیرش این درخواست، اقدام مقتضی مانند تقسیط پرداخت دیون وی صورت گیرد.
مدیرعامل شرکت چگونه انتخاب می شود؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید توجه نمود که منظور از شرکت در این عبارت همان شرکت های تجاری مذکور در قانون تجارت است.
در هر شرکتی برای اداره ی بهتر امور، موسسان آن شرکت که غالبا سهامداران آن شرکت شناخته می شوند هیئت مدیره ای را تعیین می نمایند. این هیئت مدیره نیز برای اداره ی امور اجرایی شرکت از طریق رای گیری فردی را به عنوان مدیرعامل انتخاب می کنند. حدنصاب رای گیری برای انتخاب مدیرعامل در شرکت های مختلف براساس قوانین موجود متفاوت است برای مثال در شرکت های سهامی عام حدنصاب اکثریت آراء حاضران ملاک عمل است در حالی که در شرکت با مسئولیت محدود این حدنصاب دارندگان حداقل نصف سرمایه شرکت است.
مدیرعامل شخصی حقیقی(فرد عادی نه شرکت و مجموعه) است که براساس انتخاب هیئت مدیره به این مقام منصوب می شود و ممکن است از میان شرکاء شرکت و سهامداران یا غیر از آنها باشد. به عبارت بهتر مدیرعامل می تواند شخصی غیر از شرکاء شرکت بوده و برای انجام وظیفه در این منصب حق الزحمه متناسب دریافت کند یا ممکن است از میان شرکاء شرکت باشد و علاوه بر سود سهام خویش، حق الزحمه فعالیت خود را نیز بگیرد.
آیا مدیرعامل شرکت می تواند درخواست اعسار کند؟
پاسخ این سوال به این نکته برمی گردد که آیا مدیرعامل یک شرکت تاجر تلقی می شود یا خیر. برای پاسخ به این سوال یادآوری این نکته لازم است که شرکت های تجاری شخصیت حقوقی دارند و این شرکت ها هستند که مستقلا تاجر تلقی می شوند و درخواست اعسار از شرکت های تجاری پذیرفته نمی شود.
ولیکن در این خصوص که آیا شرکاء، سهامداران و مدیران این شرکت ها نیز تاجر تلقی می شوند یا خیر می بایست چنین اظهارنظر کرد بطور کلی صرف مدیر عاملی یک شرکت تجاری یا سهامدار بودن در یک شرکت تجاری باعث تاجر تلقی شدن افراد نمی شود. برای مثال اگر شخصی به عنوان مدیرعامل یک شرکت تجاری منصوب شود و در کنار این شغل نیز به تجارت در زمینه های دیگر اشتغال نداشته باشد، این فرد تاجر شناخته نمی شود ؛گرچه در یک شرکت تجاری مشغول به فعالیت است. این شخص تنها کارمند موظف آن شرکت تجاری بوده و می تواند درخواست اعسار نماید. در مقابل اگر مدیرعامل یک شرکت تجاری در کنار این مقام و شغل خود، به تجارت دیگری نیز مشغول باشد و مطابق قانون تاجر تلقی شود، درخواست اعسار از وی پذیرفته نمی شود و باید اعلام ورشکستگی کند اگرچه دیون او به فعالیت های تجاری اش نیز مرتبط نباشد.
النهایه درخواست اعسار از مدیرعامل یک شرکت چنانچه او به تجارت اشتغال نداشته باشد، اعم از اینکه مرتبط با فعالیت های شرکت بوده یا خیر، پذیرفته می شود.
آیا برای ارائه ی درخواست اعسار نیاز به وکیل یا مشاور حقوقی داریم؟
درخواست اعسار باید در دادگاه به اثبات برسد. برای اثبات این ادعا نیازمند اسناد و مدارکی هستیم، همچنین شهادت شهود نیز می تواند به اثبات این درخواست کمک نماید. با این حال چنانچه مدعی اعسار نتواند عدم توانایی خود برای پرداخت دیون را اثبات کند، براساس مقررات قانون اعسار به پرداخت دوبرابر هزینه ها محکوم شده و تخفیفات قانونی نیز برای وی قابلیت اعمال نخواهد داشت. همین مجازات قانونی مقرر شده می تواند لزوم مراجعه به مشاور حقوقی یا استفاده از توانایی وکلای متخصص را مشخص نماید. با یاری گرفتن از وکلای باتجربه اثبات اعسار بسیار ساده تر و سریعتر محقق شده و ریسک این درخواست را کاهش می دهد.
سولماز رضوی
