قرار تحقیق محلی چیست و نحوه تحقیقات به چه صورت می باشد ؟

قرار تحقیق محلی چیست ؟

به موجب قانون، یکی از ادله اثبات دعوا تحقیق محلی است که به آن تحقیقات محلی نیز گفته می شود. تحقیق محلی در واقع استناد به اطلاعاتی است که اهل محل در خصوص یک موضوع خاص مربوط به دعوا ارائه می کنند. این اطلاعات ممکن است در علم قاضی نسبت به موضوع و سرنوشت کلی دعوا نقش تعیین کننده ای داشته باشند.

به همین دلیل در قانون آیین دادرسی مدنی ، قراری تحت عنوان قرار تحیق محلی پیش بینی شده است. در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوال بپردازیم که قرار تحقیقات محلی چیست ؟ بنابراین ، ابتدا به توضیح تحقیق محلی و سپس قرار تحقیق محلی و اجرای قرار تحقیق محلی خواهیم پرداخت .

تحقیق محلی چیست ؟

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، تحقیق محلی عبارت است از کسب اطلاعات و آگاهی هایی که اهل محل راجع به موضوع خاصی دارند . به عنوان مثال ، در مواردی که دلیلی مبنی بر وقوع عقد اجاره میان دو شخص ندارد ، قاضی می تواند به محل مورد نظر رفته و نظرات اهل محل راجع به موضوع مورد نظر را بررسی کند .

به همین دلیل ، در برخی از دعاوی ، نقش تحقیق محلی به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا بسیار پر رنگ است. البته ، گفتنی است که اطلاعاتی که اهل محل می دهند نوعی گواهی یا شهادت نیست ؛ بلکه آنها صرفا تصورات ، و دیده ها و شنیده های خود را نقل می کنند

قرار تحقیق محلی

به موجب ماده ۲۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی ، دادگاه در شرایطی می تواند قرار تحقیق محلی صادر کند: ” در صورتی که طرفین دعوا یا یکی از آنان به اطلاعات اهل محل استناد نمایند ، اگر چه به طور کلی باشد و اسامی مطلعین را هم ذکر نکنند ، دادگاه قرار تحقیق محلی صادر می نماید.

چنانچه قرار تحقیق محلی به درخواست یکی از طرفین صادر گردد ، طرف دیگر دعوا می تواند در موقع تحقیقات ، مطلعین خود را در محل حاضر نماید که اطلاع آنها نیز استماع شود ” .

اجرای قرار تحقیق محلی

به استناد ماده ۲۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص اجرای قرار تحقیق محلی ، فراهم کردن وسیله و اجرای قرار تحقیق محلی به عهده شخصی است که درخواست تحقیق محلی نموده است . بنابراین ، هرگاه از آن خودداری نماید ، تحقیق محلی از جمله دلایل استنادی او حذف می شود. همچنین ، اجرای قرار تحقیق محلی در محل مورد نظر است .

البته وقت و محل تحقیقات محلی باید به طرفین اطلاع داده شود ؛ چرا که جلسه اجرای تحقیق محلی به نوعی جلسه دادرسی محسوب می شود ، باید فاصله قانونی بین ابلاغ و اجرا نیز درنظر گرفته شود .

در روز اجرای قرار تحقیق محلی نه تنها طرفی که به تحقیق محلی استناد گرده است ، بلکه طرف مقابل او نیز می تواند آگاهان خود را در محل حاضر کند . به موجب ماده ۲۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی ، ” ترتیب استعلام و اجرای تحقیقات از اشخاص در تحقیق محلی به نحوی است که برای گواهان مقرر شده است ” .

به علاوه این که ، اجرای قرار تحقیق محلی ممکن است توسط یکی از دادرسان دادگاه یا قاضی تحقیق به عمل آید و در صورتی که محل تحقیقات خارج از حوزه دادگاه باشد ، دادگاه می تواند اجرای تحقیقات را از دادگاه محل درخواست نماید .

توان اثباتی تحقیق محلی

بر اساس ماده ۲۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص توان اثباتی تحقیق محلی می توان گفت آگاهی ها و اطلاعات به دست آمده از تحقیق محلی هم مانند معاینه محل ، از جمله امارات قضایی شمرده می شوند که تنها می توانند موجب علم یا اطمینان قاضی یا دادرس شوند و یا در آن کارایی داشته باشند . بنابراین ، دلیل به مفهوم اخص به شمار نمی روند و تنها اعتباری در حد اماره خواهند داشت.

مارات قضایی چیست ؟

دسته‌ی دوم از امارات، امارات قضایی هستند. امارات قضایی اماراتی هستند که در نظر قاضی نشانه‌ی امری هستند. این امارات درواقع شرایط خاصی هستند که ممکن است در دعوا وجود داشته باشند.

به‌عبارت دیگر، برخلاف امارات قانونی، امارات قضایی نوعی و مبتنی‌بر رویه‌ی معمول نیستند، بلکه شرایط به‌خصوصی هستند که در هر پرونده وجود دارند و کاملا وابسته به تشخیص قاضی هستند.

در واقع ممکن است در هر دعوای خاص، اماره‌ی قضایی مربوط به آن دعوا وجود داشته باشد. به‌ این‌ ترتیب امارات قضایی نامحدود هستند و تعداد معین و مشخصی ندارند؛ اما این امارات هم درصورتی‌ که دلیل دیگری در دست نباشد و بتوانند قاضی را قانع نمایند، قابل‌استناد هستند و قاضی می‌تواند براساس آنها حکم صادر نماید.

نکته‌ی مهم در خصوص امارات قضایی این است که چون معیار و ملاک این امارات شخصی است یعنی در هر پرونده و بنابر خصوصیات و ویژگی‌های خاص همان پرونده در نظر گرفته می‌شود، اگر بتواند قاضی را قانع نماید، بر امارات قانونی مقدم است.

اماره قضایی

اطلاعات حاصل از تحقیق و معاینه محل از امارات قضایی محسوب می‌گردد که ممکن است موجب علم یا اطمینان قاضی دادگاه یا مؤثر در آن باشد. اگر قرار معاینه محل که توسط دادرس دادگاه اجرا می شود، با حضور کارشناس مربوطه انجام پذیرد و دادرس نظریات کارشناس را نیز اخذ نماید و توضیحات وی را بشنود، بر استحکام تحقیق می‌افزاید.

آنچه در عمل مشاهده می‌شود این است که قضات و دادرسان به دلایل متعدد از جمله کثرت پرونده‌های ارجاعی به آنها از انجام تحقیق محلی و معاینه محلل خودداری می‌کنند و معمولا این امر به دفاتر دادگاه ها یا ماموران نیروی انتظامی محل واگذار می شود.

انجام تحقیق و معاینه محل یکی از مهم‌ترین دلایل برای اثبات دعوی به شمار رفته چرا‌که بازدید از محل و تحقیق از مطلعین حاضرمی تواند اذهان دادگاه را در خواسته مطرح شده کاملاً روشن و بسیاری از حقایق نیز با حضور در محل برای دادگاه مشخص خواهد شد و اطلاعات بدست آمده از این امر نیز می‌تواند راهکار مناسبی برای صدور رأی باشد.

باید دانست اگر در پرونده خود تقاضای انجام تحقیقات و معاینه محلی نمودهاید لکن وسایل اجرای قرار و یا تحقیق محلی (وسیله رفت و آمد و سایر مواردی کهه برای موضوع خواسته شده لازم است) را فراهم ننمایید، این امر از عداد دلایل شما خارج خواهد شد و دادگاه دیگر به این خواسته شما توجهی نخواهد کرد و شما نیز می بایستی نسبت به اثبات دعوی خود از طریق سایر دلایل و مدارک اقدام کنید.

چنانچه برای اثبات دعوی، هیچ دلیل دیگری غیر از معاینه و تحقیق محلی موجود نباشد و شخص خواهان نیز در مهلت تعیین شده نسبت به تهیه وسایل اجرای قرار اقدام نکند و انجام تحقیق و معاینه محل نیز بدون تهیه وسیله اجرای قرار امکان‌پذیر نباشد و دادگاه نیز نتواند رأی صادر نماید، دادخواست بدوی ابطال شده و در مرحله تجدیدنظر نیز تجدیدنظر خواهی متوقف و رأی دادگاه بدوی به اجرا گذارده خواهد شد.

در پایان باید یادآور شد برای این که اینگونه عملیات قضایی که در خارج از حیطه دادگاه صورت می‌گیرد و معمولا قضات در آن نقشی ندارند بتواند به احقاق حق در دادگستری کمک کند باید توسط اشخاصی صورت گیرد که آموزش‌های لازم در این خصوص را دیده باشند.

چه بسا ممکن است عده‌ای از عدم تجربه و کمبود معلومات شخص سوء‌استفاده کرده و سعی در منحرف کردن گزارش تهیه شده توسط وی کنند که مسئولان قوه قضائیه می‌بایست با پیش‌بینی مشکلات در این حوزه نسبت به حل آن اقدام کنند.