در ماده ۲۰ قانون تجارت انواع شرکت های تجاری نام برده شده اند. شرکت های سهامی اعم از عام و خاص نیز در میان این شرکت ها به چشم می خورند . شرکت سهامی خاص از پرطرفدارترین شرکت هایی است که غالبا افراد تمایل به ثبت کسب و کار خود در این قالب دارند. این شرکت ها با ویژگی ها و مقرراتی که برای اداره ی خویش دارند، نسبت به سایر انواع شرکتها هم جذابیت بیشتری داشته و هم کارآمدتر هستند.
شرکت سهامی چه نوع شرکتی است؟
شرکت های سهامی، شرکت هایی هستند که سرمایه ی آنها به سهم های مساوی تقسیم شده و میان سهامداران به میزان آورده ی آنان تقسیم می گردند. همچنین مسئولیت صاحبان سهام نیز به میزان مبلغ اسمی سهام آنان خواهد بود و بیش از میزان سهام خود مسئولیتی نخواهند داشت.
این دسته از شرکت ها حتی اگر به فعالیت های تجارتی که در قانون تجارت ذکر شده، نپردازند باز هم شرکت تجاری تلقی می گردند.
شرکت های سهامی به دو نوع سهامی عام و سهامی خاص تقسیم می شوند. شرکت های سهامی عام برای تامین سرمایه ی خود به مردم رجوع کرده و با فروش برگه ی سهام به عموم مردم تاسیس می شوند در حالی که تمامی سرمایه ی شرکت های سهامی خاص توسط موسسین تامین می شود و موسسین این شرکت ها حق فروش سهام به عموم مردم را ندارند. به همین دلیل نیز ثبت و تاسیس شرکت های سهامی عام بسیار مشکل تر بوده و تشریفات بسیاری دارد درحالی که تاسیس شرکت های سهامی خاص تشریفات و مراحل بسیار کمتری داشته و ساده تر می باشد.
شرکت سهامی خاص چگونه تاسیس می شود؟
برای تاسیس شرکت سهامی خاص اشخاصی که قصد ایجاد این شرکت را دارند می بایست توافق های لازم را در خصوص نوع فعالیت شرکت، میزان سهام و آورده ی هر سهامدار و همینطور مفاد اساسنامه ی شرکت به عمل آورند. پس از اتفاق نظر موسسان برای ثبت شرکت، نماینده ی آنان مدارک زیر را به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم کرده و این مرجع نیز پس از بررسی های لازم در صورت تایید صحت و بلااشکال بودن مدارک، ثبت شرکت سهامی را انجام داده و تاسیس این شرکت را در آگهی در روزنامه رسمی و یک روزنامه ی کثیرالانتشار اعلام می نماید.
مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت سهامی خاص در مرجع ثبت شرکت ها عبارتند از:
- اظهارنامه ی ثبت شرکت که باید مشتمل برا اطلاعاتی باشد که در ادامه ذکر خواهیم نمود.
- اساسنامه شرکت که باید به امضا کلیه ی سهامداران رسیده باشد.
- اظهارنامه ای دال بر تعهد کلیه ی سهام و گواهینامه ی بانکی حاکی از تأدیه قسمت نقدی آن که نباید کمتر از سی و پنج درصد کل سهام باشد. اظهارنامه ی مذکور باید به امضای کلیه ی سهامداران رسیده باشد. هر گاه تمام یا قسمتی از سرمایه به صورت غیرنقد باشد، باید تمام آن تأدیه گردیده و صورت تقویم(ارزش گذاری مالی) آن به تفکیک در اظهارنامه منعکس شده باشد و در صورتی که سهام ممتازه وجود داشته باشد باید شرح امتیازات و موجبات آن در اظهارنامه منعکس شده باشد.
- انتخاب اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت که باید در صورت جلسه ای قید و به امضای کلیه ی سهامداران رسیده باشد.
- قبول سمت مدیریت و بازرسی.
- ذکر نام روزنامه ی کثیرالانتشاری که هر گونه آگهی راجع به شرکت تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در آن منتشر خواهد شد.
همانطور که در میان موارد بالا ذکر شد، موسسین باید حداقل ۳۵ درصد از آورده ی نقدی خود را تحویل داده و گواهی بانکی تایید کننده ی آن را ارائه نمایند و برای پرداخت مابقی آورده ی خود نیز باید تعهداتی بدهند. در صورتی که آورده ی یکی از موسسین غیرنقدی باشد برای مثال ملک، تجهیزات و یا کار باشد، باید ارزش مالی این آورده ها توسط کارشناسان رسمی بررسی و اعلام گردد تا مورد قبول واقع شود.
اظهارنامه ی ثبت شرکت که از مهمترین مدارک موردنیاز برای تاسیس شرکت سهامی می باشد باید شامل موارد زیر بوده و به امضاء تمامی موسسین برسد:
- نام شرکت
- هویت کامل و اقامتگاه( محل سکونت یا مرکز اصلی امور آنان) موسسین
- موضوع شرکت
- مبلغ سرمایه ی شرکت و تعیین مقدار نقد و غیرنقد آن به تفکیک
- تعداد سهام با نام و مبلغ اسمی آنها و در صورتی که سهام ممتاز نیز مورد نظر باشد، تعیین تعداد و خصوصیات و امتیازات اینگونه سهام
- میزان تعهد هریک از موسسین و مبلغی که پرداخت کرده اند با تعیین شماره حساب و نام بانکی که وجوه پرداختی به آن واریز شده است. در مورد آورده ی غیرنقد، تعیین اوصاف و مشخصات و ارزش آن به نحوی که بتوان از کم و کیف آورده ی غیرنقد اطلاع حاصل نمود.
- مرکز اصلی شرکت
- مدت شرکت
اداره ی شرکت سهامی خاص به چه شکل است؟
تصمیمات اساسی و مهم شرکت مانند نقل و انتقال سهام، تغییر در سهام و سرمایه های شرکت و تصمیماتی از این دست توسط مجمع عمومی عادی که با حضور تمامی سهامداران شرکت تشکیل می شود، اتخاذ می گردند. این مجمع برای اداره ی امور جاری شرکت باید هیئت مدیره و مدیرعامل معین کند. تعداد اعضاء هیئت مدیره ی شرکت سهامی خاص نباید از ۳ نفر کمتر باشد که از میان سهامداران انتخاب خواهند شد.
در ماده ۱۱۱ لایحه ی اصلاحی قانون تجارت بیان شده که اشخاص ذیل نمی توانند به سمت هیئت مدیره یا مدیرعامل شرکت انتخاب شوند:
الف- محجورین (اشخاصی که صلاحیت اداره ی امور خود را ندارند) و کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر شده است.
ب-کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه‌های (جرائمی که پایین تر از درجه ی جنایت قرار دارند) ذیل به موجب حکم قطعی از حقوق اجتماعی کلاً یا بعضاً محروم شده باشند در مدت محرومیت: سرقت، خیانت در امانت، کلاًهبرداری، جنحه‌هایی که به موجب قانون در حکم خیانت در امانت یا کلاهبرداری شناخته شده است، اختلاس، تدلیس (فریب) ، تصرف غیرقانونی در اموال عمومی.
هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت سهامی خاص در صورتی که با تقصیر خویش موجب ضرر و زیان شرکت شوند، مسئول شناخته شده و می بایست جبران خسارت نمایند.
مسئول پرداخت بدهی شرکت سهامی خاص چه کسی خواهد بود؟
در مسیر تجارت ممکن است برای شرکت ها دیون و بدهی های گوناگونی ایجاد شود که شرکت ملزم به پرداخت آنها می باشد.
پرداخت دیون و بدهی هایی که شرکت سهامی خاص مسئول آن است، در درجه ی اول برعهده ی خود شرکت قرار دارد. این مسئله از این جهت بیان می شود که در قانون برای شرکت ها شخصیت حقوقی( به موجب قانون شرکت ها را به مثابه ی یک انسان درنظر گرفته و قابلیت دارا شدن اموال و داشتن مسئولیت را به آنان اعطا کرده اند) قائل شده و خود شرکت از طریق اموال و دارایی های خود مسئول پرداخت بدهی های خود می باشد. با این وجود مواردی در قانون به صورت استثنائی معین شده است که مدیران و سهامداران نیز برای پرداخت بدهی شرکت مسئول شناخته می شوند.
در صورتی که این بدهی ها معلول تخلفات هیئت مدیره یا مدیرعامل باشد، این اشخاص به صورت انفرادی و یا به صورت مشترک مسئول پرداخت این بدهی ها خواهند بود. بوِیژه زمانی که شرکت ورشکسته شود یا دارایی های آن برای پرداخت دیون آن کافی نباشد، با اثبات تخلف مدیران از مقررات اساسنامه یا سایر مقررات ( که باعث ورشکستگی شرکت شده است) می توان تا میزانی از دیون که شرکت قادر به پرداخت آنها نیست را از مدیران مطالبه کرد.
مورد بعدی مسئولیت مدیران براساس ماده ۱۹ قانون صدور چک می باشد که چنانچه مدیران شرکت سهامی خاص برای پرداخت دیون شرکت چک صادر نمایند، همراه با شرکت متضامنا( هریک از افراد مسئول پرداخت تمام مبلغ بدهی می باشند) مسئول پرداخت چک خواهند بود.
ولیکن مسئولیت سایر سهامداران شرکت که سمت مدیریتی ندارند، تنها تا میزان مبلغ اسمی سهام آنان خواهد بود و نمی توان بدهی ها را از اموال شخصی سهامداران پرداخت نمود.
