در آبان ماه تورم ماهانه دهک اول(غیربرخوردار) از تمام دهک‌های هزینه‌ای سبقت گرفت. طبق گزارش مرکز آمار از تورم آبان ماه به تفکیک دهک‌ها، تورم ماهانه دهک اول به ۹/ ۱ درصد رسیده است. با اینکه شاید به نظر‌ آید افزایش قیمت بنزین، موجب تشدید تورم در دهک‌های کمتر برخوردار شده است، اما حداقل داده‌های رسمی خلاف این فرضیه را مخابره می‌کنند. در حقیقت افزایش قیمت بنزین و تورم بخش حمل‌ونقل، کمترین اثر را بر دهک اول و بیشترین اثر را بر دهک دهم از خود به‌جا گذاشته است. طوری‌که اصلی‌ترین عامل تورم دهک دهم در ماه گذشته، بخش حمل‌ونقل گزارش شده است. داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد آنچه تشدید تورم در دهک اول را رقم زد، افزایش قیمت در کالاهای خوراکی (مخصوصا سبزی‌ها و حبوبات) و اجاره‌بهای مسکن بوده است.

سبقت تورمی دهک اول

تورم ماهانه کل کشور، پس از ۲ ماه کم‌نوسان در مرداد و شهریور، در پاییز روندی افزایشی به خود گرفت. میانگین تورم ماهانه در ۶ ماه ابتدایی سال ۹۸، معادل ۲۶/ ۱ درصد بوده است. اما در دو ماه ابتدایی نیمه دوم سال، به ۶۴/ ۱ درصد رسید. یعنی شتاب قیمت‌ها بار دیگر بیدار شده است. طبیعتا این مساله در تمام‌ دهک‌ها لمس شده است. اتفاقی که مشخصا در ماه گذشته رخ داده، این بوده که طبق داده‌های مرکز آمار، تورم ماهانه دهک‌های پایین هزینه‌ای اوج گرفت. بر این اساس، تورم ماهانه دهک اول از ۳/ ۱ درصد در مهر ماه به ۹/ ۱ درصد در آبان ماه رسید که بیشترین تورم ماهانه بین دهک‌ها محسوب می‌شود. در نتیجه می‌توان گفت که بیدار شدن تورم از خواب کوتاه‌مدت، بیش از همه به دهک‌های پایین هزینه‌ای درحال ضربه زدن است. داده‌ها حاکی از این است که تورم‌‌های بالای ماهانه در دومین ماه پاییز، در دهک‌های فرودست و ثروتمند حس شده است؛ به این معنی که پس از دهک اول، بیشترین تورم ماهانه مشترکا در اختیار دهک دوم و دهم هزینه‌ای با نرخ ۷/ ۱ درصد بوده است. کمترین تورم ماهانه نیز در دهک‌های متوسط به بالا ثبت شده که در حدود ۴/ ۱ تا ۵/ ۱ درصد گزارش شده است.

دلایل اوج‌گیری تورم دهک‌های پایین

آنچه موجب سبقت تورم ماهانه دهک‌های پایین هزینه‌ای از دهک‌های میانی و بالا شده را باید در بین اقلام خوراکی جست‌وجو کرد. تورم خوراکی‌ها که در ۳ ماه متوالی مرداد، شهریور و مهر ماه منفی شده بود، در آبان ماه به مثبت ۴/ ۱ درصد رسید. سهم دهک‌ها از مثبت شدن تورم ماهانه خوراکی‌ها، متفاوت بوده است. تورم ماهانه خوراکی‌ها برای دهک اول معادل ۴/ ۲ درصد و برای دهک دهم، معادل ۸/ ۰ درصد ثبت شده است. در حقیقت هر چه دهک‌هزینه‌ای به سمت دهک‌های مرفه‌تر پیش رفته، تورم ماهانه خوراکی‌ها نیز از شدت افتاده است. این مساله می‌تواند نشان دهد که گران شدن خوراکی‌ها، بیشتر در کالاهایی رخ داده که جزو اقلام ضروری خانوار محسوب می‌شده است. نگاه به داده‌های جزئی تایید می‌کند که خوراکی‌ها حدود ۶۰ درصد از کل تورم ماهانه دهک اول را موجب شده‌اند. در این بین، دو گروه خوراکی بیشترین نقش را بازی کرده‌اند: «نان و غلات» و «سبزیجات». قیمت نان در آبان در نانوایی‌های دولتی افزایش یافت و همین عامل سبب شد تا تورم نان و غلات، حدود یک پنجم از کل تورم ماهانه دهک اول را تشکیل دهد. مهم‌تر از نان و غلات، افزایش قیمت گروه «سبزی‌ها و حبوبات» بوده است. این گروه به تنهایی تشکیل‌دهنده یک‌سوم از تورم ماهانه دهک اول بوده است. باقی اقلام خوراکی، اثر چندانی بر تورم دهک‌های پایین هزینه‌ای نداشته‌ و حتی کالایی مانند گوشت، اثری‌کاهنده بر تورم کل ثبت کرده است. در مورد گروه غیرخوراکی‌ها و خدمات، تورم ماهانه کل در ماه گذشته کاهشی بوده و از ۱/ ۳ درصد در مهر به ۷/ ۱ درصد در آبان نزول کرده است. افول تورم غیرخوراکی‌ها، در دهک‌های پایین محسوس‌تر از دهک‌های بالا بوده است. در واقع در ماه گذشته، شاکله اصلی تورم دهک‌های پایین نشات گرفته از افزایش قیمت خوراکی‌ها بوده، اما شاکله اصلی تورم دهک‌های بالا، متاثر از تغییرات قیمتی غیرخوراکی‌ها و خدمات گزارش شده است. مهم‌ترین عاملی که تورم غیرخوراکی‌ها را در دهک‌های بالا تحریک کرده، گروه حمل‌ونقل بوده است.

افزایش قیمت بنزین در آخرین هفته آبان ماه، موجب شد تا گروه حمل‌ونقل، به تنهایی موجب بالارفتن تورم ماهانه دهک دهم در حدود یک درصد شود. درحالی‌که اثر تورم حمل‌ونقل، در دهک اول موجب بالا رفتن تورم ماهانه به میزان ۱۴/ ۰ واحد شده است. در واقع، اثر بخش حمل‌ونقل، دقیقا وابسته به دهک هزینه‌ای بوده، هرچه دهک هزینه‌ای بالاتر، اثر تورمی حمل‌ونقل نیز بیشتر ثبت شده است. این مساله به دلیل ضریب اهمیت و سهم متفاوت گروه حمل‌ونقل در سبد مصرفی دهک‌های مختلف است. ضریب اهمیت این گروه در محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده دهک اول، معادل ۳۵/ ۴ درصد و در دهک دهم، معادل ۰۷/ ۱۵ درصد بوده است، در نتیجه اهمیت حمل‌ونقل در دهک برخوردار نزدیک به ۵/ ۳ برابر گروه فرودست است. البته گروه حمل‌ونقل، تنها اثر مستقیم تورم بنزین را بر دهک‌ها بازگو می‌کند و اثر غیرمستقیم آن می‌تواند در ماه‌های بعد، بیشتر نمایان شود. همچنین در گروه حمل‌ونقل، قیمت انواع اتومبیل سواری نیز لحاظ می‌شود. در ماه گذشته، بیشتر از آنکه گروه حمل‌ونقل به تورم دهک‌های پایین ضربه بزند، تغییرات قیمت «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها» موثر بوده است. در این گروه نقش غالب را اجاره‌بهای منزل مسکونی بازی می‌کند. این متغیر به تنهایی موجب بالارفتن ۴۶/ ۰ درصدی تورم ماهانه دهک اول در ماه گذشته شده است، درحالی‌که اثر مثبت گروه حمل‌ونقل بر تورم ماهانه دهک اول معادل ۱۴/ ۰ گزارش شده است. اثر تورمی اجاره‌بها، برخلاف بنزین، برای دهک‌های پایین هزینه‌ای محسوس‌تر از دهک‌های بالا بوده است. جز دو گروه حمل‌ونقل و مسکن، باقی اقلام غیرخوراکی و خدمات، نقش چندانی در شکل‌گیری تورم آبان ماه بازی نکرده‌اند.

تورم سالانه

از دید سالانه، تورم نقطه‌ای می‌تواند نشان دهد که شاخص قیمت مصرف‌کننده برای هر دهک در آبان، نسبت به ماه مشابه سال قبل تا چه حد تغییر کرده است. تورم نقطه‌ای در آبان ماه نسبت به مهر ماه، در مسیر کاهشی حرکت کرد و از ۶/ ۲۶ درصد به ۲/ ۲۶ درصد رسید. افت تورم نقطه‌ای، در تمامی دهک‌ها به استثنای دهک دهم مشاهده می‌شود. تورم نقطه‌ای در دهک‌های مختلف بین ۳/ ۲۵ درصد تا ۸/ ۲۶ درصد متغیر بوده است. کمترین تورم متعلق به دهک هشتم و بیشترین تورم متعلق به دهک دهم بوده است. این اعداد نشان می‌دهد که قدرت خرید خانوارها در طول یک سال گذشته تا چه حد تغییر کرده است، یعنی دهک اول برای تامین یک سبد معین از کالاها و خدمات، در آبان ۹۸ باید ۳/ ۲۶ درصد هزینه بیشتری را نسبت به تامین همان سبد در آبان ۹۷ بپردازد. البته تورم نقطه‌ای در ماه‌های اخیر یک روند کاهنده را ثبت کرده، اما با توجه به اوج‌گیری مجدد تورم ماهانه، انتظار می‌رود که در ماه‌های آتی تورم نقطه‌ای نیز به روند افزایشی بازگردد.