به گزارش کارگرآنلاین، بحران‌های اقتصادی خصوصا در یک سال و نیم گذشته باعث شده درآمد مردم ایران کاهش قابل توجهی داشته باشد، به نحوی که بین ۱۹ تا ۳۳ میلیون نفر از جمعیت کشور در سال گذشته زیر خط فقر قرار گرفتند. مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید این عدد در سال ۹۶ حدود ۱۳ میلیون نفر بود که فقط در عرض یک سال به دلیل افزایش حداقل سه برابری نرخ ارز و رشد دست‌کم دو برابری قیمت عمده کالاهای اساسی و غیراساسی، حداقل ۶ و حداکثر ۲۰ میلیون نفر بیشتر شده است. صحبت‌های مختلفی درباره خطر فقر در ایران شده است، با این حال معتبرترین گزارش‌ها مربوط به مرکز پژوهش‌های مجلس است که نرخ آن را بین ۲,۷ تا ۳.۵ میلیون تومان برآورد کرده است. با این میزان، جمعیت بیش از ۳۰ میلیون نفری خانوارهای کارگری ایران با دستمزد ۱.۵ تا ۲.۲ میلیون تومانی، قطعا زیر خط فقر قرار می‌گیرند. اقشار متوسط جامعه نیز شاید از پس هزینه‌های زندگی برآیند اما پولی برای پس‌انداز نخواهند داشت. مرکز آمار اخیرا گفته است که در سال ۹۷، خانوارهای دهک‌های اول تا سوم با کسری درآمد مواجه بودند و دهک‌های چهارم تا هفتم (قشر متوسط) نیز توان آنچنانی برای پس‌انداز نداشتند. خلاصه این آمار و ارقام‌ها به این معناست که مردم ایران به دلیل افزایش قیمت‌ها ناشی از تحریم‌های خارجی و چالش‌های اقتصاد دولتی، طی دو سال گذشته با بحران درآمد روبه‌رو بوده‌اند. روز گذشته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به شکل دیگری درباره همین ماجرا صحبت کرد و با بیان اینکه «آزمون وسع» عادلانه‌ترین شیوه برای تشخیص خانوارهای ضعیف‌تر جهت دریافت سبد معیشتی بوده است، گفت: «قطعا ۶۰ میلیون نفری که در این طرح قرار گرفته و مشمول شده‌اند نسبت به سایر افراد جامعه کم‌برخوردارتر بوده‌اند. البته این به معنی این نیست که سایرین ثروتمند و برخوردارند، بلکه نشان‌دهنده این است که بخش زیادی از جمعیت کشور در سطوح متوسط به پایین درآمدی قرار دارند.» محمد شریعتمداری به چند نمونه آمار اشاره کرد و افزود: «در حال حاضر، ۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار خانوار ایرانی فاقد خودرو هستند و بخش اعظمی از جمعیت کشورمان مالک هیچ خانه و زمینی نیستند. بنابراین اگر خانواری به هر شکل دارای خانه و ماشین شخصی است و درآمد او از موارد اعلام شده بالاتر است، پس نسبت به بخش اعظم جامعه، برخوردار است، هرچند وضعیت بسیار خوبی هم نداشته باشد.» تعیین وضعیت رفاهی خانوارهای ایرانی و تخصیص سبد معیشتی به آنها بعد از افزایش ۲ هزار تومانی قیمت بنزین در ۲۳ آبانماه امسال شروع شد؛ بر اساس شاخص‌های دولت، داشتن خودروی بالای ۲۵۰ میلیون تومانی، داشتن خانه ۸۰۰ میلیون تومانی به بالا، سفرهای خارجی، تعدد شغل و … باعث می‌شود خانوارها از طرح سبد معیشتی حذف شوند. آمارهای رسمی نشان می‌دهد قدرت خرید مردم طی دو سال اخیر به نحوی کاهش یافته که مثلا از تعداد صاحب‌خانه‌ها کاسته شده است. هم‌چنین مهاجرت از شهرهای مرکزی به حاشیه‌ها رشد کرده است. ما در روزنامه سازندگی به بررسی شرایط زندگی خانوارهای ایرانی پرداخته‌ایم.
شغل بیشتر مردم ایران چیست؟/ خدمات در صدر
اقتصاد ایران دولتی است به همین دلیل آمارهای ارائه شده از سوی سازمان‌های مختلف نیز با چالش دولتی بودن همراه است. این مسئله خودش را در غیرمنطقی بودن برخی آمارها نشان می‌دهد. مثلا در حالی که رشد اقتصادی ایران طی سال جاری منفی بوده است، مرکز آمار می‌گوید نرخ بیکاری افراد ۱۵ ساله و بیشتر در پاییز ۹۸ حدود ۱۰,۶ درصد است که نسبت به فصل مشابه سال گذشته ۱.۲ درصد کمتر شده است. به عبارت دیگر در این مدت ٢۴ میلیون و ۴۴۶ هزار نفر شاغل بوده‌اند که نسبت به تابستان، ۴۷۲ هزار نفر بیشتر شده است. تعداد بیکاران هم ۲ میلیون و ۸۹۳ هزار نفر بوده است. این آمارها با تورم ۶۵ درصدی تولید، فعالیت حداکثر ۵۰ درصد کارخانه‌های کشور و رشد اقتصادی منفی همخوانی ندارد؛ با این حال حتی اگر نرخ ۱۰.۶ درصدی به واقعیت هم نزدیک باشد، باز هم نسبت به نرم جهانی که ۴ درصد است، فاصله زیادی دارد. حالا سوال این است که شغل بیشتر مردم ایران چیست؟ سرشماری سال ۹۵ مرکز آمار نشان می‌دهد بین ۱۱ تا ۲۱ درصد شغل خانوارهای دهک اول تا سوم کارگری است. بیشتر سرپرست‌های خانوارهای دهک چهارم تا هفتم نیز کارکنان خدماتی و فروشندگان، کارگری، صنعتگران و متصدیان ماشین‌آلات و … هستند. هم‌چنین ۴.۵ تا ۹ درصد سرپرست‌های خانوارهای هشتم تا دهم کارفرما، ۱۷ تا ۳۲ درصد حقوق‌بگیر عمومی و ۱۷ تا ۲۶ درصد حقوق‌بگیر خصوصی هستند. از سوی دیگر بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در پاییز ۹۸، بخش خدمات با ۵٠,٠ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی، بخش‌های صنعت با ٣٢,٩ درصد و کشاورزی با ١٧.١ درصد قرار دارند. این الگو تقریبا طی سال‌های اخیر مدام تکرار شده است. حتی در استان‌های صنعتی ایران هم تقریبا همین اعداد به چشم می‌خورد. یک فعال بازار کار درباره دلایل بیشتر بودن مشاغل خدماتی به تسنیم می‌گوید: «در کشورهایی که اقتصاد آن مبتنی بر تولید نیست و نیاز به سرمایه‌گذاری برای تاسیس بنگاه‌های خدماتی رو به کاهش است، رونق بخش خدمات هم بیشتر است. از آنجا که عمده فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی در کشور در اختیار دولت است و مشاغل مستمر و پایدار در بخش صنعت بیشتر تعریف می‌شود، ظرفیت‌سازی و توسعه آن کمتر اتفاق افتاده و به تبع آن، رشد و جهش اشتغال در بخش صنعت نیز کمتر دیده می‌شود.» حمید حاج‌اسماعیلی با بیان اینکه مشاغل خدماتی همیشه پایدار نیستند، ادامه می‌دهد: «مشاغل خدماتی در فصولی از سال کاهش یا افزایش پیدا می‌کنند؛ بنابراین اگر کشور دچار مشکل شود این مشاغل پایداری خود را به سرعت از دست می‌دهند، همچنان که می‌توانند به سرعت ایجاد ظرفیت کنند.»
چند درصد مردم ایران خانه دارند؟/ افزایش اجاره‌نشین‌ها
وزیر کار گفته است که بخش قابل توجهی از جمعیت ایران خانه یا زمین ندارند. این خبر نه تنها صحیح است، بلکه آمارها نشان می‌دهد طی سال‌های گذشته تعداد اجاره‌نشین‌ها رشد کرده است. با بررسی گزارش‌های مرکز آمار مشخص می‌شود در سال ۹۲ حدود ۶۴,۲ درصد از مردم ایران صاحبخانه بودند. این میزان تا سال ۹۴ روند صعودی داشت و به ۶۶.۴ درصد هم رسید، اما از آن پس شیب نزولی به خود گرفت تا جایی که در سال ۹۷ به ۶۴.۳ درصد تنزل پیدا کرد که کمترین میزان طی ۵ سال اخیر محسوب می‌شود. هم‌زمان آمار اجاره‌نشین‌ها از ۲۵.۹ درصد در سال ۹۲ به ۲۶.۳ درصد در سال ۹۷ رسید که نشان‌دهنده کاهش توان جامعه در مقابل افزایش هزینه‌هاست. با توجه به کاهش قدرت خرید مردم در سال جاری و افزایش حدود ۱۱۱ درصدی قیمت خانه در کل کشور نسبت به سال گذشته، پیش‌بینی می‌شود روند صعودی افزایش اجاره‌نشین‌ها در سال ۹۸ هم ادامه پیدا کرده باشد. مرکز آمار اخیرا در گزارشی نوشت: «متوسط قیمت فروش هر مترمربع زمین یا زمین ساختمان مسکونی کلنگی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی در کل کشور ۳ میلیون و ۶۳۵ هزار تومان با میانگین مساحت ٢۶٧ مترمربع بوده است که نسبت به فصل تابستان، حدود ٩,٣ درصد و نسبت به پاییز سال ۹۷، حدود ١١٠.٧ درصد افزایش داشته است.» البته وضعیت در تهران وخیم‌تر است به نحوی که در آذرماه امسال هر مترمربع خانه ۱۳ میلیون و ۵۳۰ هزار تومان بود که نسبت به آبانماه ۸.۵ درصد و نسبت به آذرماه ۹۷ حدود ۴۱.۶ درصد گرانتر شده است. هر خانوار شهری به طور متوسط ۳۵,۵ درصد از هزینه‌های خود را صرف مسکن می‌کند. این عدد برای دهک‌های کمتر برخوردار به رقم کم‌سابقه ۵۰ درصد می‌رسد. کمال اطهاری محقق اقتصادی و پژوهشگر مسکن می‌گوید: «بهای مسکن به طور متوسط به ۱۸ برابر درآمد سالانه خانوار افزایش یافته است. این نسبت پیش از این حدود ۱۲ تا ۱۵ برابر بود. در حالی که در یک اقتصاد سالم، بهای مسکن نباید از ۵ برابر درآمد متوسط خانوار بیشتر باشد.» ساکنان دهک‌های متوسط و پایین کشور در دسته جمعیت ۲۶.۳ درصدی غیرمالک به حساب می‌آیند که باید هزینه‌های افزایش ۳۱ درصدی نرخ اجاره‌بها در شهرستان‌ها و بیش از ۵۰ درصدی در تهران را پرداخت کنند. از سوی دیگر بنا به سرشماری سال ۹۵ مرکز آمار، ۶۴ تا ۷۵ درصد خانوارهای ثروتمند صاحبخانه هستند و عمده‌شان (۲۵ تا ۳۰ درصد) در خانه‌های با متراژ ۱۱۱ تا ۱۵۰ مترمربع زندگی می‌کنند. متوسط تعداد اتاق‌های خانه‌های این اقشار ۴ اتاق برآورد شده است و ۳۷ درصدشان نیز بیش از ۵ اتاق دارند. در نقطه مقابل، بیش از ۵۰ درصد دهک‌های اول تا سوم (تهیدستان) در خانه‌های با متراژ کمتر از ۷۰ متر و بیشتر خانوارهای دهک‌های چهارم تا هفتم (قشر متوسط) در خانه‌های با متراژ ۶۰ تا ۱۵۰ مترمربع زندگی می‌کنند. بیشتر اجاره‌نشین‌ها نیز در همین دهک‌ها جای گرفته‌اند.
چند درصد مردم ماشین دارند؟ ۱۱,۹/ میلیون نفر بدون خودرو
قیمت خودروهای داخلی طی دو سال گذشته حدودا ۲,۴ برابر رشد کرده است. مثلا انتهای سال ۹۶ قیمت هر دستگاه پراید ۱۳۱ حدود ۲۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بود. این رقم در انتهای سال ۹۷ به ۴۷ میلیون تومان رسید و حالا در دیماه ۹۸ به ۵۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان رسیده است که بیشترین قیمت برای پراید، بی‌کیفیت‌ترین خودروی تولید داخل ایران به حساب می‌آید. به عبارت دیگر قیمت پراید ۱۳۱ طی دو سال گذشته ۲.۳ برابر گرانتر شده است؛ ۳۰ میلیون تومان نسبت به سال ۹۶ و ۵ میلیون تومان نسبت به سال ۹۷. این روند برای خودروهای دیگر مانند سمند ال‌ایکس هم وجود داشته است. مثلا قیمت این خودرو در انتهای سال ۹۶ حدود ۳۶ میلیون تومان بود، اما یک سال بعد به ۸۱ میلیون تومان رسید و در دیماه امسال نیز ۸۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان شده است. به عبارت دیگر سمند طی دو سال گذشته ۲.۴ برابر رشد قیمت داشته است. آخرین گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد در سال گذشته ۵۳ درصد خانوارهای شهری و ۳۲ درصد خانوارهای روستایی در ایران خودرو داشتند. در ایران بیش از ۲۴ میلیون خانوار شهری وجود دارد که ۴۷ درصد آنها خودرو ندارند. این عدد بیش از ۱۱ میلیون نفر می‌شود. بعد خانوار در ایران حدود ۳.۴ است که این یعنی حدود ۱۲ میلیون خانوار روستایی در کشور وجود دارد که ۶۸ درصدشان معادل ۸ میلیون نفر خودرو ندارند. مجموع این آمارها مشخص می‌کند که تقریبا ۱۹ میلیون ایرانی بدون خودرو زندگی می‌کنند. وزیر کار نیز اخیرا اعلام کرده است که حدود ۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار خانوار ایرانی از داشتن خودروی شخصی بی‌بهره‌اند. در سال ۹۶ بیش از ۵۰.۵ درصد خانوارهای شهری و حدود ۳۰ درصد خانوارهای روستایی خودرو داشتند که این آمار در سال ۹۷ رشد داشت، اما به نظر نمی‌رسد با توجه به تداوم سیر صعودی قیمت خودرو، این روند در سال ۹۸ هم ادامه پیدا کرده باشد. ضمن اینکه در چنین شرایطی قیمت بنزین هم در اواخر آبان امسال دو هزار تومان افزایش پیدا کرد و به ۳ هزار تومان رسید تا شرایط برای خرید خودروی شخصی دشوارتر شود.
منبع: سازندگی
