اگر بخواهیم در همین ابتدا مهم ترین تفاوت این دو بازار را بیان کنیم پیش از آن که به تعریف آنها بپردازیم باید گفت تفاوت مهم این دو بازار در مدت زمان سرمایه گذاری شما می باشد که در بازار پول سرمایه گذاری نسبت به بازار سرمایه کوتاه مدت خواهد بود.
اگر بخواهیم مثال بارز برای درک بهتر این دو بازار شرح دهیم برای بازار پول باید بانک را متصور شد و برای بازار سرمایه هم بورس را می توان مثال زد. در ادامه مفصل در مورد هر دو بازار صحبت خواهیم کرد.
تعریف بازار پول:
گفته شد که بازار پول بازاری است که مدت زمان سرمایه گذاری کوتاه مدتی را در بر می گیرد لذا قابلیت نقد شوندگی هم در آن بالاست. در مطالب بالا برای درک بهتر بازار پول به بانک اشاره شد اما ارتباط این دو نشانگر آن است که افراد مازاد درآمد یا وجوه خود را به بانک می سپارند البته همین مطلب نشانگر ریسک پذیری بسیار کم این افراد است.
هم چنین بانک ها از این حجم پول می توانند نیاز مالی سایر اشخاص را از طریق ابزار بانکی مثل وام و … تامین کند و در مقابل در ازای نقدینگی جذب شده سودی را به افراد پرداخت کنند.
پس به طور کلی اگر بخواهیم تعریف کامل و جامع برای بازار پول داشته باشیم این است که: بازار پول بازاری است که سررسید سرمایه گذاری کوتاه مدتی دارد و قدرت نقد شوندگی آن بالاست افراد سرمایه گذار در این بازار ریسک کمی را تجربه می کنند و نهادهای شاخص آن در کشور بانک ها و موسسات غیر بانکی هستند که پول را پذیرش می کنند و از طریق ابزار بانکی خواسته ی مالی سایرین را تامین می کنند.
تعریف بازار سرمایه:
پیرو صحبت های قبلی گفتیم که بازار سرمایه از نظر زمان سرمایه گذاری بر خلاف بازار پول کوتاه مدتی نیست و سررسید سرمایه گذاری افراد عموما بلند مدت بوده که برای درک بهتر این موضوع بورس را برایتان مثال زذیم.
بورس نماد کامل بازار سرمایه ایران است که شرکتهای سهامی عام در آن حضور دارند و در یک دسته بندی شامل شرکتهای بورسی و فرابورسی قرار می گیرند.
اما ذکر این نکته هم حائز اهمیت است که دولت هم برای تامین مخارج خود یا اهداف مد نظر در چرخه اقتصادی از مبادلات بازار سرمایه استفاده می کند که در ادامه به شرح مفصل آن خواهیم پرداخت.
اما تعریف کلی و جامع بازار سرمایه این است که: بازار سرمایه بازاری است جهت سرمایه گذاری به دید بلند مدت که توسط افراد و شرکتها از طریق تبادل اوراق بهادار صورت می گیرد.
ابزارهای بازار پول:
ابزار های بازار پول به طور کلی شامل : اسناد خزانه – پذیرش بانکی – اوراق تجاری و گواهی سپرده می باشد که به تعریف آن ها خواهیم پرداخت.
تعریف اسناد خزانه:
اسناد خزانه یکی از ابزارهای دولت است که دولت برای پرداخت بدهی خود به پیمانکاران به جای پرداخت وجه از این اسناد استفاده می کند که موعد سررسید آن تا نقد شدن نهایتا یک سال است.
این اسناد بهره و سود ندارد و می توان در زمان انتشار با مبلغی کمتر از قیمت اسمی آنها را خریداری کرد و در زمان سررسید نسبت به فروش آنها اقدام نمود.پس اختلاف قیمت در زمان خرید (کمتر از مبلغ اسمی اوراق در زمان انتشار) و زمان فروش آنها (که نهایتا در موعد سررسید به قیمت درج شده در اسناد )است می تواند نقطه قوت و سود آنها باشد.
هر چه به موعد سررسید نزدیک تر شوند قیمت اسناد هم به قیمت اسمی آنها نزدیک تر خواهد شد.
تعریف پذیرش بانکی:
یکی از مهم ترین ابزارها در بحث تجارت بین الملل پذیرش بانکی است.اگر دو شرکت در دو کشور متفاوت بخواهند خرید و فروش کالایی را انجام دهند قطعا مبلغ این معامله باید توسط ظرفیت های بانکی بین آنها رد و بدل شود.
لذا برای این که حمل پول در بستری امن صورت گیرد شرکت تجاری بایستی از طریق انتشار اوراق بانکی معامله را انجام دهد.از این رو پذیرش بانکی برای تهیه اعتبار به منظور مبادله دلار برای بانکهای کشور مقصد این اوراق را منتشر می کند. البته این موضوع برای سیستم بانکی منفعتی هم دارد چرا که برای بانک خلق پول صورت نمی گیرد و فقط حمل کننده پول است.
اوراق تجاری:
اوراق تجاری نوعی اوراق قرضه با سررسید کوتاه مدتی هستند.نکته قابل توجه این است که اوراق تجاری بر خلاف اسناد خزانه پشتوانه و تضمینی قوی ندارند و از این رو قدرت نقد شوندگی آن هم چندان جالب نیست و به طور کلی باز خرید این اوراق به عهده منتشر کننده آن است که ممکن است یک شعبه از یک بانک تجاری باشد.
اما مزیت این اوراق نسبت به اسناد خزانه بازدهی بالاتر آن است.البته این بازار در اروپا و آمریکا استفاده های ببیشتری دارد.
تعریف گواهی سپرده:
شاید این واژه را هر روز شنیده باشیم و یا اغلب از گواهی سپرده استفاده کرده باشیم اما تعریف جامع و کامل آن در بازار پول خالی از لطف نیست. گواهی سپرده در کل یک نوع از اوراق بهادار است که فرد در مقابل سرمایه گذاری در بانک یا سایر موسسات مالی سود حاصل از سپرده خود را طبق قوانین و شرایط دریافت می کند که این سپرده گذاری دارای یک سررسید مشخص بوده وتضمین آن توسط بانک مرکزی انجانم می پذیرد و عملا افراد کم ریسک از این شرایط استفاده می کنند.
نکته حائز اهمیت در گواهی سپرده این است که اگر فرد زودتر از زمان سررسید نیاز به برداشت سپرده را داشته باشد طبق قوانین بانکی باید جریمه پرداخت کند لذا افراد قبل از خرید گواهی سپرده بایستی آینده نگری دقیقی داشته باشند.
نهادهای بازار پول:
بانک مرکزی: بانک مرکزی به عنوان بازو و اهرم قوی دولت در جهت کنترل تورم تنظیم جریان پول و ایفای سیاست های اقتصادی دولت می باشد.بانک مرکزی کنترل کننده بازار پول و انجام دهنده مبادلات مالی در سطح بین المللی است.
بانکهای تجاری: یکی از بزرگترین نهادهای فعال بازار پول بانکهای تجاری هستند که از طریق سپرده و پس انداز منابع خود را تامین می کنند سپس در قالب شرایط نسبت به ارائه وام اقدام می کنند.
موسسات اعتباری غیربانکی: این موسسات قادر به جذب سپرده هستند تا منابع خو را تامین کنند و سپس این منابع را به اعطای تسهیلات اعتباری اختصاص دهند.
البته این موسسات بر خلاف بان ها قادر به خلق پول نیستند.
ابزارهای بازار سرمایه:
ابزارهای بازار سرمایه شامل سهام عادی سهام ممتاز اوراق قرضه و اوراق مشارکت است که در ادامه به تشریح هر کدام خواهیم پرداخت.
سهام عادی: سهام نوعی از ابزار مالی است که مالک سهم مالکیت خود را با آن ارائه می کند. در سهام عادی موعد سررسید نداریم لذا مالک هر زمان می تواند نسبت به فروش سهام خود اقدام نماید.
اما منفعت سهامدار در چیست؟ باید پاسخ داد که سهامدار از پرداخت سود سهام توسط شرکت در مجامع سالیانه و از تغییرات قیمت سهام می تواند منفعت کسب کند.مالک سهم در مجمع شرکت دارای حق رای است.
سهام ممتاز:این نوع سهام همانند سهام عادی نشاندهنده ی مالکیت دارنده سهم در یک شرکت استاما تفاوت آن با سهام عادی این است که در سهام ممتاز سود سهام معین است ولی در سهام عادی این سود بنابر فعالیت شرکت قابل تغییر است. البته سهام ممتاز هم مانند سهام عادی سررسید ندارد اما دارنده سهام ممتاز در شرکت حق رای ندارد.
اوراق قرضه: این نوع اوراق ابزار بدهی دولت ها و شرکت ها می باشد که دارنده آن در زمان سررسید می تواند به ارزش اسمی اوراق وجه دریافت کند.
در حقیقت مالک اوراق بستانکار دولت یا شرکت است که حق رای در شرکت ندارد و سررسید اوراق مشخص شده است.
اوراق مشارکت: اگر در انجام فعالیتی نیاز به تامین منابع باشد اوراق مشارکت یک راه حل برای جذب منابع در طرح های سودآور تولیدی و خدماتی است. البته اوراق مشارکت نوع خاصی از همان اوراق قرضه است که میزان سود آن برای پرداخت تا زمان سررسید قطعی نیست.
نهادهای بازار سرمایه:
بورس اوراق بهادار: در ابتدا هم گفتیم بورس مهم ترین نهاد بازار سرمایه است این نهاد گردآورنده یک بازار شفاف برای خرید و فروش اوراق بهادار است که فعالان این حوزه در چارچوب قوانین سازمان بورس اقدام به معامله اوراق می کنند.
بورس کالا: بورس کالا یک نهاد سازمان یافته است که داد و ستد کالا به شکل قرارداد آتی – اختیار معامله – معاوضه شکل می گیرد که هر کدام نیاز به تشریح مفصل دارد.
موسسات سپرده گذاری و نگهداری اوراق بهادار: هدف این موسسات نگهداری اوراق بهادار و نقل و انتقال آن ها به صورت غیر فیزیکی از حساب مبدا به حساب مقصد است که این موسسات این روند را تسهیل و بهبود می بخشند.
گم شدن سرقت یا جعل اوراق با این روش کاهش یافته و صرفه جویی در هزینه و وقت از دیگر مزایای این موسسات است.
منبع : https://aradpourkar.com/blog/money-and-capital-market-differences
