آشنایی با انواع بازار سرمایه در ایران:
بازار سرمایه، بازاری است که سرمایه های خرد و کلان مردم را به‌صورت وام در اختیار بنگاه‌های اقتصادی قرار می‌دهد. این بازار، سرمایه های کاری و ثابت در اختیار صنایع قرار می‌دهد و برای بدهی‌های میان‌مدت و بلندمدت دولت، اعتبار مالی تهیه می‌کند.
در بازار سرمایه سهام معمولی، اسناد قرضه و اوراق دولتی معامله می‌شوند. در رایج‌ترین تقسیم‌بندی، بازار سرمایه ازنظر مرحله عرضه، به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم می‌شود.
در این مقاله می‌خواهیم به معرفی ارکان بازار سرمایه و چگونگی پیدایش هرکدام بپردازیم تا ضمن آشنایی با سازمان‌های مربوطه، ابزار هرکدام از بازارها را برای معامله بشناسید.
-
بازار سرمایه چیست؟
-
انواع بازارها کدم‌اند؟
۱) بازار سرمایه چیست؟
بازار سرمایه بازاری برای خرید و فروش اوراق هست. بازار سرمایه بین کسانی که سرمایه دارند؛ مثل سرمایه گذران حقیقی (افراد حقیقی که سرمایه های خرد دارند) و سرمایه گذاران حقوقی، و افرادی که متقاضیان سرمایه هستند مثل شرکت ها، دولت یا اشخاص، ارتباط ایجاد می‌کند. بازار سرمایه برای عملکرد اقتصاد حیاتی است، چراکه سرمایه جزئی ضروری برای تولید خروجی در اقتصاد است. بازار سرمایه شامل بازار اولیه، بازار ثانویه و بازار اوراق مشارکت می‌شود.
حتما بخوانید: چرا در بورس سرمایه گذاری کنیم؟
۲) انواع بازار سرمایه در ایران کدم‌اند؟
الف- سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار را می‌توان به‌عنوان اولین نهاد مربوطه به بازار سرمایه در نظر گرفت که با توجه به تحولات اقتصادی مبتنی بر بازار در دهه ۱۳۴۰ تأسیس شد. این سازمان موسسه‌ای غیردولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت ها در بورس و سایر درآمدها اداره می‌شود.
بورس اوراق بهادار به معنی یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت ها یا اوراق قرضه دولتی یا مؤسسات معتبر خصوصی، تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود. مشخصه مهم بورس اوراق بهادار، حمایت قانون از صاحبان پس‌اندازها و سرمایه های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است.
طبق ماده ۴ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران، بازار بورس اوراق بهادار به سه بخش مجزا تفکیک‌شده است:
- بازار اول – تابلوی اصلی
- بازار اول – تابلوی فرعی
- بازار دوم
که هرکدام از تابلوها شرایط پذیرش خاصی دارند.
حتما بخوانید: بنجامین گراهام ؛ پدر سرمایه گذار ارزشی
ب- فرابورس ایران
فرابورس ایران نیز از دیگر ارکان بازار سرمایه کشور به شمار می‌رود که مانند سایر بورس ها تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌نماید. فرابورس اولین و تنها بازار خارج از بورس کشور هست که در سال ۱۳۸۸ فعالیت رسمی خود را آغاز کرد.
به‌این‌ترتیب تأسیس این بورس موجب گردید بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی که شرایط پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران را نداشتند با شرایط آسان‌تری پذیرفته شوند و در ضمن تأمین منابع مالی از طریق بازار سرمایه تسهیل گردید.
بازار فرابورس شامل ۶ بازار زیر است که شرایط پذیرش شرکت ها در هر یک از این بازارها متفاوت است:
-
مشتمل بر بازار اول
-
بازار دوم
-
بازار سوم
-
بازار پایه
-
بازار شرکت های کوچک و متوسط (SMF)
-
بازار دارایی فکری
بازار اول:
در بازار اول، معاملات سهام شرکت های سهامی عامی که شرایط حضور در تابلو اول فرابورس را احراز کرده باشند، انجام می‌شود. پذیرش شرکت در بازار اول فرابورس منوط به تهیه امیدنامه و ارسال مدارک و مستندات کافی به‌منظور شناخت از وضعیت شرکت هست.
پس از تکمیل مدارک یادشده هیات پذیرش اوراق بهادار ضمن بررسی وضعیت مالی و عملیاتی، در صورت احراز شرایط با پذیرش شرکت موافقت می‌نماید.
حتما بخوانید: سبدگردانی چیست و چه اصول و قوانینی دارد؟
بازار دوم:
در بازار دوم فرابورس مانند بازار اول، معاملات سهام شرکت های سهامی عام انجام می‌شود؛ اما شرایط پذیرش و قوانین در بازار دوم فرابورس، نسبت به بازار اول آسان‌تر است.
بازار سوم (بازار عرضه):
سهام شرکت های سهامی به‌صورت عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره‌نویسی سهام و سایر اوراق بهادار در بازار عرضه معامله می‌شود.
بازار ابزارهای نوین مالی:
کلیه ابزارهای مالی به‌جز سهام و حق تقدم خرید سهام مانند انواع اوراق مشارکت، انواع گواهی سرمایه گذاری و انواع صکوک که در زمان پذیرش حداقل سه ماه تا سررسید آن‌ها فرصت باقی‌مانده باشد، قابل‌پذیرش در این بازار هستند به شرطی که بعد از پذیرش، معاملات دست‌دوم آن‌ها به‌صورت انحصاری از طریق فرابورس انجام شود.
بازار پایه:
این بازار صرفاً جهت نقل‌وانتقال سهام سایر شرکت های سهامی عام که نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت‌شده‌اند و امکان پذیرش در هیچ‌یک از بازارهای بورس یا فرا بورس را ندارند، ایجادشده است.
حتما بخوانید: سبدگردانی چیست و چه اصول و قوانینی دارد؟
ج- بورس کالای ایران
در شهریورماه ۱۳۸۲ بورس فلزات تهران به‌عنوان اولین بورس کالای کشور و سپس بورس کالای کشاورزی در شهریور سال ۱۳۸۳ تأسیس و شروع به کارکردند.
در سال ۱۳۸۶ به‌منظور مدیریت و سیاست‌گذاری یکپارچه، بورس فلزات و بورس کشاورزی با یکدیگر ترکیب شدند و در مهرماه همان سال شرکت بورس کالای ایران تأسیس گردید. این بورس در حال حاضر دارای ۴ بازار مشتمل بر بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی است.
د- بورس انرژی
بورس انرژی به‌عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. حامل‌های انرژی شامل نفت، گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی است. بورس انرژی ایران در اسفندماه سال ۹۱ باهدف ایجاد بازاری شفاف و کارآمد با نقد شوندگی و رقابت‌پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.
بورس انرژی به‌عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت.
علیرضا خسروی
منبع : https://tboursecollege.com/blog/start/capital-market
