سرمایه گذاری خطرپذیر به انگلیسی Venture Capital که از آن با عنوان‌های «سرمایه گذاری جسورانه» یا «سرمایه گذاری کارآفرینی» نیز یاد می‌شود، عبارت است از تأمین سرمایه لازم برای شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا که پتانسیل رشد دارد ولی با ریسک زیادی نیز همراه است. جایگاه این نوع شرکت‌ها، در مراحل ابتدایی رشد و تکامل یک پروژه که کمبود نقدینگی وجود دارد، مورد توجه است. کارآفرین‌ها مشتریان اصلی این نوع سرمایه گذاری هستند. رونق و توسعه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است. شرکت‌هایی که این نوع سرمایه گذاری را انجام می دهند، شرکت‌های کوچک پر پتانسیل را جهت سرمایه گذاری انتخاب می کنند. در واقع بجای قرض دادن، سرمایه گذاری پر سود انجام می دهند.
این سرمایه‌گذاران در ازای پولی که سرمایه‌گذاری می‌کنند، سهام آن شرکت را تصاحب می‌کنند و از این طریق تولید پول می‌کند. سرمایه مخاطره پذیر سرمایه‌گذاری شده عموماً هنگامی‌که سهام آن مبادله می‌شود نقد می‌شود. به بیان دیگر، شرکت‌های سرمایه‌گذاری پول و تجارب مدیریتی را در اختیار شرکت‌های در حال رشد قرار داده و آن‌ها هم این امکانات را برای تبلیغات، پژوهش، ایجاد زیرساخت و تولید محصول استفاده می‌کنند. شرکت سرمایه‌گذار را وی سی فیرم (VC Firm) و پولی که به شرکت در حال رشد داده می‌شود سرمایه گذاری خطرپذیر (venture capital fund) می‌گویند.
پیدایش سرمایه گذاری خطرپذیر یا جسورانه
مبدأ این نوع سرمایه گذاری، فردی به نام جین وایتر بوده است که در سال ۱۹۳۹ برای اولین بار این واژه را در همایش عمومی انجمن بانکداران آمریکایی بکار برده‌است. در ابتدای شکل گرفتن، غالباً این سرمایه‌گذاری توسط افراد ثروتمند صورت می‌گرفت. این افراد غالباً صاحبان شغل‌های پر درآمدی بودند که در کنار آن به این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها نیز می‌پرداختند. امروزه به این افراد فرشتگان کسب و کار گفته می‌شود؛ اما با مدرن شدن سرمایه‌گذاری پرخطر، این روش سرمایه‌گذاری خود به تجارتی مستقل تبدیل شد و شرکت‌های تخصصی در این زمینه به وجود آمدند.
تجارب جهانی
تجارب کشورهای گوناگون برای ایجاد نهادهای مالی درزمینه این نوع سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد در صورت فراهم بودن مکانیزم‌ها و زیرساخت‌های مناسب، این‌گونه سرمایه‌گذاری‌ها مناسب‌ترین راه برای توسعه طرح‌های نوآورانه است. بانک‌ها و دیگر مراکز اعطای تسهیلات به دلیل ریسک‌های موجود، از این طرح‌ها حمایت نکرده‌اند. حمایت نکردن از این طرح‌ها موجب ازدست‌رفتن موقعیت‌های مستعد برای توسعه فناوری و اشتغال‌زایی در کشور می‌شود. ایالات متحده آمریکا در توسعه صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر، نقش مهمی ایفا می‌کند.
بنا بر آمار، عملکرد نهادهای مالی در این کشور، علاوه بر کاهش نرخ بازگشت سرمایه، به توسعه صنایع کوچک و متوسط و ایجاد ارزش در شرکت‌های سرمایه‌پذیر کمک کرده است. چنین روندی، درنهایت، به ایجاد اشتغال و توسعه اقتصاد داخلی در این کشور منجر شد. دولت آمریکا با جذب سرمایه‌های صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌های مختلف ایالتی و ملی توانست زمینه ایجاد فضای تخصصی و حرفه‌ای را برای کارشناسان صنایع فراهم آورد. این کارشناسان به سرمایه‌گذاری در صنایع دانش‌بنیان و شکوفاسازی آن‌ها علاقه‌مند بودند. اندکی پس‌ازآن، دولت به خروج از این صندوق‌ها اقدام کرد. این در حالی بود که سرمایه‌گذاران بسیاری با دیدن آثار سودمند و بازدهی مناسب این نوع سرمایه‌گذاری که از صرفه مالیاتی نیز برخوردار بود، بازخرید سهام دولتی این صندوق‌ها را شروع کردند.
آنان می‌خواستند از تمام بازده این صندوق‌ها که پاداش ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها بود، به نفع خود بهره‌مند گردند. البته یکی از عواملی که باعث شد این نوع بازار یا صنعت، رشد یابد، این بود که رقابت در بازار با توجه به کثرت ایده‌ها و طرح‌های خطرپذیر، اندک و درنتیجه، حق گزینش طرح‌های سودآور، بسیار بود. ازاین‌رو، سرمایه‌گذاران طرح‌هایی را توان بالقوه فراوانی برای رشد و توسعه داشت، به‌سرعت جذب می‌کردند. به‌تدریج، این صنعت در سطح بین‌الملل شناخته‌تر شد و سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید پر ریسک، پس از آمریکا، در کشورهای اروپایی و آسیایی رواج یافت.
برای مثال در کشور هند، به‌عنوان کشوری درحال‌توسعه، از سال ۱۹۸۵ به بعد، فعالیت رسمی در این حوزه شکل‌گرفته است. هم‌اکنون، در هند حدود ۲۵۰ تا۳۰۰ صندوق خطرپذیر مشغول فعالیت است. حتی در کشورهایی مانند کانادا، در کنار بورس سهام شرکت‌های بزرگ، بورس سهام شرکت‌های پر ریسک جای دارد. به دلیل بازدهی کمابیش خوب سالانه این شرکت‌ها، درمقایسه‌با دیگر شرکت‌های حاضر در بورس، حجم معاملات روزانه سهام شرکت‌های پر ریسک به‌طور چشمگیری رشد کرده است. در کشور انگلستان، بورس‌های محلی کوچکی را تأسیس کرده‌اند. شرکت‌های متقاضی ورود به بورس، با دارابودن شرایط از پیش اعلام‌شده، برای عرضه سهام به عموم افراد اجازه می‌یابند. بورس سرمایه گذاری خطرپذیر لندن نیز از این قبیل است.
سرمایه گذاری خطرپذیر در ایران
در ایران یکی از حلقه‌های مهم مفقوده در زنجیره کارآفرینی، شرکت‌های سرمایه گذاری خطرپذیر است و کمتر سازمان و شرکتی را می‌توان یافت که به‌طور کامل شاخص‌های این نوع سرمایه‌گذاری را رعایت کرده باشد. در هیچ‌یک از شرکت‌ها و صندوق‌های شکل‌گرفته در ایران در این زمینه تاکنون بخش خصوصی به‌تنهایی وارد عمل نشده و غالباً با مشارکت و حمایت و سرمایه دولت است. به همین دلیل تأمین عمده هزینه‌های جاری این صندوق‌ها و شرکت‌ها توسط بخش دولتی است. بدون داشتن نگاه بنگاه‌داری در این صنعت، نمی‌توان انتظار رشد و موفقیت از آن را داشت.
ساختار سرمایه گذاری جسورانه
چهارچوب کلی که در این شرکت‌ها برقرار است شامل قسمت‌های زیر است:
۱- انتخاب طرح
این بخش مسئولیت جستجوی طرح، بررسی طرح‌ها پیشنهادی به شرکت و درنهایت انتخاب طرح و ایده مناسب که پتانسیل سرمایه‌گذاری را داشته باشد به عهده دارد. پس‌ازآنتخاب طرح باید یک برنامه سرمایه‌گذاری شامل میزان بودجه موردنیاز و زمان‌های تزریق آن به طرح آماده شود.
۲- تأمین مالی
این شرکت ها اغلب توانایی پرداخت تمام منابع سرمایه‌گذاری را به‌تنهایی ندارند و در این راه سعی می‌کنند علاقه‌مندان به این نوع سرمایه‌گذاری را با خود همراه کنند مانند: افراد ثروتمند، صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های وقف، سازمان‌های خیریه، بانک‌ها و …
۳- مدیریت شرکت‌های استارتاپ
این قسمت از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که تیم اجرایی و مدیریتی شرکت‌های نوپا در این قسمت هستند. این تیم باید از افرادی تشکیل شود که علاقه، دانش و تجربه مدیریت در شرکت‌های کوچک را داشته باشند. بعد توافقات لازم با کارآفرین این تیم در مدیریت شرکت نوپا، مشارکت خواهد کرد.
۵- خروج از سرمایه‌گذاری
این قسمت نیاز به افرادی دارد که با شرکت‌ها و افراد زیادی ارتباط داشته باشند همچنین نحوه ورود و پذیرش شرکت‌ها به بورس را بدانند تا بهترین سیاست برای واگذاری شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند و خروج از آن را اتخاذ کنند.
ویژگی شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر (VC) چیست؟
- مشارکت در مدیریت شرکت‌ها
سرمایه‌گذارانی که در این قالب‌ها قرار می‌گیرند عموماً دارای تجربه و شم اقتصادی بالا هستند و با تکیه‌بر این دو در مدیریت شرکت‌های سرمایه پذیر نوپا واردشده و برای آن‌ها ایجاد ارزش‌افزوده می‌کنند.
- ارزیابی همه‌جانبه
معمولاً این سرمایه به شرکت دانش‌بنیانی تزریق می‌شود که پیش‌بینی می‌شود در آینده رشد سریعی خواهد داشت؛ اما در این میان باید همه جوانب را ازجمله وضعیت اقتصادی، وضعیت بازار و. در نظر گرفت.
- خطرپذیری
یکی از اساسی‌ترین ویژگی‌های این صندوق‌ها تحمل خطر بالا در آن‌ها است.
- مشارکت در مالکیت شرکت‌ها
زمانی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مالکیت شرکت‌ها سهیم می‌شوند از هر ابزاری برای کمک به موفقیت این شرکت‌ها بهره می‌برند. این امر منجر به تلفیق دانش کارآفرینان و تجربه صاحبان این سرمایه خواهد شد.
- دیدگاه بلندمدت
با توجه به پذیرش ریسک در این نوع سرمایه گذاری، دیدگاه کوتاه‌مدت، این صندوق‌ها را از اهداف اصلی‌شان دور می کند. بنابراین داشتن دیدگاه بلندمدت برای کسب سود یکی از مهم‌ترین ویژگی این صندوق‌ها است.
فعالیت صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر چگونه است؟
بسته به اینکه کسب‌وکار هنگام سرمایه‌گذاری تا چه میزان بالغ شده باشد، این نوع سرمایه‌گذاری، به سه دسته تقسیم می‌شود:
- بودجه اولیه
- سرمایه مراحل اولیه
- سرمایه مرحله پیشرفت
برای یک صندوق VC این امر بهتر است که مقادیر کمتری از پول را در تعداد زیادی از کسب‌وکارهای جدید سرمایه‌گذاری کند با این امید که حداقل تعداد کمی از شرکت‌ها به شرکت‌های بزرگ و سودآور تبدیل شوند. فرقی ندارد که کسب‌وکار در کدام‌یک از این مراحل قرار داشته باشد زیرا در هر سه مورد به یک‌شکل عمل می‌شود:
تفاهم نامه سرمایه گذاری چیست؟
صندوق‌های جسورانه، قبل از انجام هرگونه سرمایه‌گذاری ابتدا اقدام به جمع‌آوری مبالغ مالی می‌نمایند. این صندوق یک سرفصل را برای سرمایه‌گذاران بالقوه ارسال می‌کند که پس‌ازآن تصمیم می‌گیرند که آیا می‌خواهند پول را به صندوق اضافه کنند یا خیر. اجراکنندگان این بودجه از هر سرمایه‌گذاری‌ای حفاظت می‌کنند. صندوق VC به دنبال سرمایه‌گذاری‌های سهام خصوصی است که می‌تواند منجر به بازدهی مثبت شود. این فرآیند هم‌زمان زیادی را می‌گیرد و هم نیازمند جستجو از میان انبوهی از برنامه کسب‌وکارها برای یافتن شرکتی که بالاترین میزان رشد را دارد، است. مدیر بودجه سرمایه‌گذاری جسورانه، آخرین تصمیم را بر اساس اینکه انتظارات سرمایه‌گذاران چیست اتخاذ می‌کند.
هنگامی‌که موضوع سرمایه‌گذاری نهایی می‌شود، اکثر منابع مالی هزینه سالانه‌ای را که حدوداً ۲ درصد است، می‌پردازند که این هزینه عموماً در پرداخت حقوق مدیران شرکت و سایر هزینه‌های عملیاتی کمک می‌کند. هنگامی‌که شرکت از صندوق خارج می‌شود، بازده مالی به سرمایه‌گذاران صندوق VC داده می‌شود. هنگامی‌که یک شرکت از صندوق سرمایه‌گذاری خارج می‌شود، این صندوق بخشی از سود را که معمولاً حدود ۲۰ درصد است، حفظ می‌کند. میزان بازدهی بر اساس وضعیت اقتصادی و نوع شرکت‌ها انتظار می‌رود که متفاوت باشد، بااین‌حال بیشتر وجوه صندوق برای درآمد ناخالص حدود ۳۰ درصد است.
انواع نمونه قرارداد سرمایه گذاری خطرپذیر
برای سرمایه گذاری خطرپذیر، که در ایران رایج است می‌توان ۳ مدل قراردادی را نام برد که هرکدام شرایط خاص خود را دارد.
قراردادهای سهامی (Equity)
این قرارداد از رایج‌ترین نمونه قراردادها در این نوع سرمایه گذاری است. در این مدل، یک استارتاپ سرمایه‌ای را از شرکت سرمایه‌گذار می‌گیرد و ما به ازای آن، سهامی را به سرمایه‌گذار واگذار می‌کند. به‌عنوان‌مثال در مقابل مبلغ ۲۰۰ میلیون سرمایه، برای ۶ ماه می‌توان ۲۰ درصد از سهام را به سرمایه‌گذار واگذار کرد.
قرارداد قرض قابل تبدیل به سهام (Convertible)
وام قابل‌تبدیل به سهام یک بدهی کوتاه‌مدت است که به سهام تبدیل می‌شود. در سرمایه‌گذاری اولیه بر روی استارت‌ها این بدهی به‌طورمعمول و خودکار به سهام ممتاز تبدیل می‌شود. درواقع سرمایه‌گذار مبلغی را به‌صورت وام به آن‌ها واگذار می‌کند و در مقابل به‌جای پس گرفتن این پول به همراه سود آن، بخشی از سهام آن کسب‌وکار را بسته به شرایط موجود در این قرارداد در قالب سهام ممتاز در اختیار می‌گیرد.
قرارداد حق الامتیاز (Royalty)
این مدل قرارداد برای استارتاپ‌هایی کاربرد دارد که در زمان کوتاه و سریعی به فروش برسد، در این روش قرارداد به این صورت است که سرمایه‌گذار، مابه‌ازای پول را سهام می‌گیرد و این حق را دارد که از فروش محصول برداشت کند و ما به ازای آن سهام را با قیمتی از پیش تعیین‌شده که نرخ مورد انتظار سرمایه‌گذار از سود را برآورده کند، به استارتاپ بازگرداند.
کاربرد سرمایه گذاری جسورانه چیست؟
بسیاری از دستگاه‌ها، برنامه‌ها و خدمات که مردم به‌صورت روزانه از آن‌ها استفاده می‌کنند، با این نوع سرمایه‌گذاری به وجود آمده‌اند. کمی بعدتر استارت اپ‌ها هم شروع به جذب سرمایه خطرپذیر کردند. جذب سرمایه و استفاده درست از آن نه‌تنها موجب می‌شود که یک کسب‌وکار بر مبنای درستی تشکیل شود، بلکه در راستای به دست آوردن شرکای قوی و بودجه کمک زیادی خواهد کرد. حتی توجه کردن به نوع تکنولوژی‌های مورد سرمایه گذاری می‌تواند به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران در شناخت بهتر گرایش‌های جدید تکنولوژی کمک شایانی کند.
مراحل سرمایه گذاری خطرپذیر
- بودجه اولیه
این مرحله اولین و مقدماتی‌ترین مرحله شروع یک کسب‌وکار است. سرمایه‌ای که در این مرحله جذب می‌شود، بیشتر برای تحقیق و توسعه اهداف کسب‌وکار کاربرد دارد. این امر بدین معناست که در این مرحله کارآفرینان یک کسب‌وکار در حال گسترش یک ایده بوده و فعلاً وارد مرحله توزیع محصول محسوسی نشده‌اند. معمولاً این بودجه برای بیشتر کردن اعضای تیم و انجام تحقیقاتی پیرامون بازاریابی محصول به کار می‌رود.
- واگذاری سهام
در دومین مرحله، استارتاپ حاضر است به ازای سرمایه بیشتر مقداری از سهام خود را واگذار کند زیرا در این مرحله، استارتاپ رشد به‌اندازه خود را نموده و توان جذب سرمایه بیشتری پیداکرده است درنتیجه امکان رشد پذیری و موفقیت خود را تا حدی ثابت کرده است.
- مشارکت سرمایه گذاران بزرگتر
سومین مرحله جایی است که استارتاپ بسیار رشد کرده است و دیگر یک شرکت نوپا محسوب نمی‌شود. این مرحله با قدم به مشارکت گذاشتن سرمایه‌گذاران بزرگتر ادامه پیدا خواهد کرد و حتی ممکن است این سرمایه‌گذاران به شکل مشارکتی قدم در کسب‌وکار استارتاپ گذاشته و یا حتی توسط شرکت‌های بزرگتر خریداری شود.
The post سرمایه گذاری خطرپذیر یا جسورانه چیست؟ appeared first on خانه سرمایه.
منبع : https://bourstimes.ir
