رباعی و دوبیتی دو گونه شعری کاملا فارسی و ایرانی هستند که در نهایتِ ایجاز، به خلق مفاهیم دلنشین می‌پردازند. با همه شباهت‌های موجود، فرق رباعی و دوبیتی در وزن و مضمون این دو قالب کوتاه شعر نهفته است
تعریف رباعی: رباعی به شعری گفته می شود که از چهار مصراع تشکیل شده است.
تعریف دوبیتی: به شعری که دارای دوبیت باشد نیز دوبیتی می گویند.
ولی جالب است بدانید که هر دوی این شعر ها از لحاظ ظاهری به هم شبیه هستند ،یعنی از نظر قرارگیری قافیه تفاوتی با هم ندارند.
تفاوت بین دوبیتی و رباعی در این موارد خلاصه می شود:
تفاوت بین دوبیتی و رباعی در نوع وزن : رباعی دارای وزن خاصی است . این وزن خاص لا حول و لاقوه الا بالله و وزن عروضی مفعول، مفاعلن ، مفاعلین یا با اختلاف جزئی است. همان طور که گفتیم از نظر شکل و قرارگیری قافیه ها این دو با هم تفاوتی ندارند.
راه تشخیص دوبیتی از رباعی
برای این که بتوانیم تشخیص دهیم که شعری دوبیتی است یا رباعی باید به هجای اول هر مصراع توجه کنیم. بدین صورت که اگر اولین هجای هر مصراع بلند باشد، آن شعر رباعی و اگر اولین هجای هر مصراع کوتاه باشد ،آن شعر دو بیتی است.
هجای بلند = صامت + مصوت بلند ( با ،می ،سو )
هجای بلند= صامت+ مصوت کوتاه+ صامت(بر: ب،ــَـ ، ر
؛دل:د، ــِـ ، ل ؛ مُر : م، ـــُــ، ر )
هجای کوتاه = صامت + مصوت کوتاه : که : ک ، ــِــ ؛
پَ : پ، ــَـ ؛ .
تفاوت دوبیتی و رباعی در مضامین
به طور کلی مضمون دوبیتی و رباعی را این گونه می توان دسته بندی کرد که بیش تر موارد دوبیتی ها شامل مضامین غنایی هستند مانند داغ دل، عشق، عرفان، گریه، یاد دوست سوز جدایی، درماندگی و… ولی رباعی اکثرا با مضامینی هم چون فلسفه ،چون و چرا و در برخی مواقع شک فلسفی همراه است. هم چنین عده ای از افراد به اشعار رباعیاتی که در آواز و موسیقی به کار برده می شود ترانه و به موارد غیر از این دوبیتی می گویند. علاوه بر این چنان چه رباعی به همراه موسیقی و به زبان عربی باشد، «قول» و به زبان فارسی غزل نامیده می شود.
فرق قول و غزل در بیت زیر از حافظ :
بلبل از فیض گل آموخت سخن ورنه نبود
این همه قول و غزل تعبیه در منقارش
منبع : https://jamejamonline.ir/fa/news/1278837
