اختیار معامله یکی از عباراتی است که در بازارهای مالی به خصوص بازار سهام و آتی کالا کاربرد دارد؛ و در واقع سرمایه‌گذاران به عنوان یک گزینه برای کاهش ریسک معاملات و همچنین نوسان‌گیران با هدف کسب سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند.
اما در حقیقت «اختیار معامله» یکی از روش‌های متداولی است که همه ما در زندگیمان بارها آن را به کار برده‌ایم، البته بدون اینکه با اصطلاح یا تعریف آن آشنا باشیم! مثلا هزینه یک پارکینگ خودرو روزی ۲۰ هزار تومان است و شما آن را برای یک ماه اجاره و در همان ابتدا مبلغ ۶۰۰ هزار تومان بابت ۳۰ روز پرداخت میکنید؛ حال اختیار با شماست که کل ۳۰ روز از آن جای پارک استفاده کرده یا فقط نیمی از ماه خودرو خود را در آن پارک کنید.
به هر حال صاحب پارکینگ مبلغی را بابت روزهایی که پارکینگ خالی بوده عودت نخواهد داد و از طرفی طی این ۳۰ روز شما نگرانی بابت پارک خودرو نخواهید داشت و در هر ساعتی از روز می‌توانید خودرو خود را وارد پارکینگ کرده یا از آن خارج کنید. این نوع قرارداد را اصطلاحا «اختیار معامله» می‌گویند.
در ادامه با تعریف اختیار معامله در بازارهای مالی، کاربرد آن و همچنین مزایا و معایب این روش آشنا خواهیم شد.
تعریف اختیار معامله و کاربرد آن
اختیار معامله یا Option یک ابزار مشتقه در بازارهای مالی است و قراردادهای آن به دو نوع: اختیار خرید (Call Option) و اختیار فروش (Put Option) تقسیم می‌شوند؛ و همانطور که از نام آنها پیداست اختیار خرید یا اختیار فروش یک دارایی مشخص، از طرف فروشنده قرارداد به خریدار قرارداد اعطا می‌شود.
حتما می‌دانید که هر قراردادی شامل تعدادی مفاد غیرقابل حذف و همچنین شروطی است که دو طرف برای تضمین سود خود به درج و ثبت آنها می‌پردازند. قراردادهای اختیار معامله هم دارای چهار اصل غیر قابل حذف و دو سبک اروپایی و آمریکایی هستد.
در قرارداد اختیار معامله به سبک اروپایی، طرف خریدار تنها در زمان سررسید می‌تواند از اختیار خود استفاده کند، اما در قرارداد اختیار معامله آمریکایی، خریدار تا قبل از سررسید، هر زمانی که بخواهد می‌تواند از اختیار خود استفاده کند و در واقع در سبک آمریکایی احتمال کسب سود بیشتر است و محبوبیت بالاتری دارد.
چهار اصل قرارداد اختیار معامله به شرح زیر است:
- نوع اختیار؛ اختیار خرید یا اختیار فروش (Call or Put Options)
- زمان سررسید؛ مدت زمانی که طی آن فرد می‌تواند از اختیار خود استفاده کند. (Expiration Date)
- قیمت اعمال؛ قیمتی که در قرارداد ذکر و خرید یا فروش با آن قیمت تضمین می‌شود. (Strike Price)
- قیمت خرید اختیار؛ مبلغی که در ابتدای معامله توسط خریدار به فروشنده پرداخت می‌شود. (Premium)
حال این دو سبک و چهار اصل ذکر شده را با ذکر مثالی توضیح می‌دهیم:
قیمت سهم X در حال حاضر ۲۰۰۰ تومان است و شما ۱۰۰۰ سهم تهیه میکنید (یعنی ۲ میلیون تومان پرداخت کرده‌اید). پیش‌بینی می‌شود که طی ۶ ماه آینده قیمت آن تا ۴۰۰۰ هزار تومان رشد کند، اما اطمینانی در اینباره وجود ندارد.
حال یک اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش همان سهام (با سررسید ۶ ماه دیگر و قیمت تضمینی ۴۰۰۰ تومان) منتشر می‌شود. هر برگ این قرارداد شامل ۱۰۰۰ سهم است و شما بابت خرید آن ۱۰۰هزار تومان پرداخت کرده‌اید.
به عبارتی شما ۱۰۰ هزار تومان پرداخت و در ازای آن یک قرارداد از شخصی دریافت میکنید که طی آن، فروشنده تضمین می‌کند ۶ ماه دیگر سهم X را با قیمت ۴۰۰۰ تومان از شما بخرد، حال ممکن است در آن زمان قیمت سهم در بازار بیشتر یا کمتر از ۴۰۰۰ تومان باشد. در هر حال فرقی نمی‌کند، چون طی قرارداد شخص ملزم به پرداخت ۴۰۰۰ تومان بابت هر سهم است.
اما در این مرحله اختیار با شماست، اگر در ۶ ماه آینده قیمت تا بیش از ۴۰۰۰ تومان رشد کند (مثلا ۴۲۰۰ تومان)، در این صورت شما با فروش سهام با قیمت ۴۰۰۰ تومان به آن فرد متضرر خواهید شد، پس از اختیار خود صرف نظر میکنید و به عبارتی قرارداد باطل خواهد شد. در این حالت ۱۰۰ هزار تومانی که بابت قرارداد پرداخت کرده‌اید از بین می‌رود اما به هر حال می‌توانید ۱۰۰۰ سهمی که داشتید را با قیمت بالاتری در بازار بفروشید.
اما اگر پس از ۶ ماه قیمت سهم در بازار کمتر از ۴۰۰۰ تومان باشد (مثلا ۳۷۰۰ تومان)، شما می‌توانید از اختیار خود استفاده کنید و سهامتان را با قیمت ۴۰۰۰ تومان به فرد مذکور بفروشید؛ در این سناریو شما سود قابل توجهی خواهید می‌برید و طرف دیگر قرارداد متضرر می‌شود.
در این مثال اگر در قرارداد ذکر شود که امکان فروش تنها پس از ۶ ماه ممکن است و در این مدت هرچه‌قدر سهام نوسان داشته باشد، دارنده قرارداد اختیاری در استفاده از حق خود ندارد و تنها می‌تواند در زمان سررسید آن را بفروشد، سبک قرارداد اروپایی است.
اما اگر قرارداد فاقد چنین شرطی باشد و دارنده آن طی ۶ ماه هر زمانی که حس کند سهمش به بالاترین قیمت ممکن رسیده است بتواند سهام خود را بفروشد، سبک اختیار معامله آمریکایی است. با این وجود احتمالا متوجه دلیل محبوبیت سبک آمریکایی شده‌اید.
در مثال بالا، «نوع اختیار» Put Option یا اختیار فروش است؛ «زمان سررسید» ۶ ماه تعیین شده، «قیمت اعمال» ۴۰۰۰ تومان و «قیمت خرید اختیار» ۱۰۰ هزار تومان است. دقت کنید قیمت خرید اختیار چیزی شبیه مبلغی است که برای عقد قرارداد پرداخت می‌شود. حال اگر سبک قرارداد اروپایی باشد این مبلغ پایین‌تر و اگر سبک آمریکایی باشد قیمت بالاتر خواهد بود.
مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله
در قراردادهای اختیار معامله هر دو طرف با هدف کسب سود بیشتر و کاهش ریسک دست به چنین اقدامی می‌زنند؛ یک طرف قرارداد از تاریخ سررسید استفاده کرده و به اصطلاح برای خود زمان می‌خرد تا بتواند در بهترین فرصت ممکن سهمش را بفروشد و سود خوبی کسب کند. طرف دیگر معامله که از آینده بازار مطمئن نیست سعی می‌کند با ثبت «قیمت اعمال» پایین‌تر یا بالاتر (بسته به نوع قرارداد)، از طریق «قیمت خرید اختیار» کسب سود کند.
در واقع قرارداد اختیار معامله صرفا به عنوان یک مزیت (option) به خصوص در بازار آتی کالا به حساب می‌آید؛ و شاید تنها مشکل آن را بتوان «امکان ایجاد نوسان در بازار» در نظر گرفت. همانطور که در قبل ذکر شد، در سبک آمریکایی یک طرف قرارداد می‌توانست از نوسان بازار استفاده کند و در بهترین زمان سهامش را بفروشد؛ این کار به خودی خود اشکالی ندارد؛ اما گاهی نوسان‌گیران با ایجاد حباب و قیمت غیرواقعی در بازار سهمشان را با قیمتی بیش از ارزش واقعی‌اش می‌فروشند و پس از بازگشتن قیمت به حد واقعی، طرف دیگر متضرر خواهد شد.
سخن آخر:
اگر چه ممکن است شما به عنوان یک سرمایه‌گذار تازه‌وارد با نقدینگی کمتر، جذب این نوع قراردادها شوید و تصور کنید که با پرداخت مبلغ کمی در این لحظه، سود خوبی در آینده کسب خواهید کرد و حتی در صورت متضرر شدن تنها مبلغ «قیمت خرید اختیار» را از دست می‌دهید؛ اما در حقیقت این قراردادها بر پایه پیش‌بینی آینده بازار و توسط تحلیل‌گران حرفه‌ای پدید آمده‌اند و سرمایه‌گذاری در آنها چنان که به نظر می‌آید ساده نخواهد بود.
بهترین زمان برای استفاده از قرارداد اختیار معامله، وقتی است که شما به درک خوبی از بازار بورس رسیده و همچنین روش‌های تحلیلی را آموخته باشید و بتوانید خودتان بدون تکیه بر شایعات و سیگنال‌ها، آینده سهمی را پیش‌بینی کنید. ما در آگاه اینوست به شما کمک میکنیم گامی مطمئن در جهت مدیریت دارایی های خود بردارید.
منبع : https://shahraranews.ir/fa/news/52786
