به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، رشد نقدینگی به یکی از مهمترین مشکلات کشور در وضعیت فعلی تبدیل شده است. در صورتی که بانک مرکزی و دولت اقدامات جدی در خصوص هدایت و مهار نقدینگی انجام ندهند، می توان گفت باید منتظر تورم های بالاتر از میزان فعلی در کشور باشیم. هدایت نقدینگی به معنای فرستادن پول های سرگردان به سمت بازار هدف است. اما مهار نقدینگی به منزله کنترل رشد بی رویه آن است.

حامد خلیلی، اقتصاددان در خصوص موضوع مهار نقدینگی می گوید: «باید بانک ها را تا می توانیم در زمینه خلق پول کنترل کنیم. نمی گویم از روش های اجباری و روش هایی که تزاحم منافع پیش می آورد، استفاده کنیم. بلکه باید از طرق مختلف این موضوع را کنترل کنیم».

بخش نخست گفت و گو با این اقتصاددان با عنوان «کنترل نقدینگی اولین چالش دولت آینده/ دولت‌ها گروگان لیبرال‌ها در کشور هستند» و بخش دوم نیز با عنوان «نقدینگی در کشور به وضعیت انفجار رسید/ هدایت نقدینگی باید از روز اول دولت آینده آغاز شود» منتشر شده است. بخش سوم گفت و گو  با حامد خلیلی را در ادامه می خوانید:

فارس: شما در بخش های قبلی به مساله نقدینگی به عنوان مهمترین چالش کشور در حوزه اقتصاد اشاره کردید. سپس بحث هدایت نقدینگی را مطرح کردید. حال به مساله مهار نقدینگی می پردازیم. مهار نقدینگی در کشور چگونه باید اجرایی شود؟

خلیلی: در قضیه مهار نقدینگی نباید به یک برنامه یک یا دو ساله اکتفا کرد. مهار نقدینگی یک برنامه بلندمدت می خواهد تا بتوان رشد نقدینگی را حل کرد. نرخ سود بانکی یکی از موضوعاتی است که باید در زمینه مهار نقدینگی مورد توجه قرار گیرد. در صورتی که بتوانیم اقتصاد کشور را از چنگال این سیستم ربوی نجات دهیم، می توانیم امیدوار باشیم تا سرعت رشد نقدینگی کم شده و بتوانیم این سیل که در حال نابود کردن اقتصاد کشور است را مهار کنیم.

* باید مقابل خلق پول بانک ها بایستیم

فارس: یعنی بانک مرکزی در این زمینه اشتباهاتی داشته است؟ یعنی در زمینه تعیین نرخ سود مرتکب اشتباه شده است؟

خلیلی: در ماجرای بانک ها، همین بانک مرکزی هم که انتقادات فراوانی به عملکردش می شود، کارهای خوبی انجام داده است. مثلا سرپرستی برخی از بانک ها را بر عهده گرفته است و یا یک نفر را در هیات مدیره آنها قرار داده است تا بانک مرکزی نظارت بیشتری بر بانک ها داشته باشد. این کاری که انجام شده است، بسیار خوب است. این کار باعث خواهد شد، عملکرد بانک ها در خلق پول کنترل شود و کنترل برخی از بانک ها به دست دولت و بانک مرکزی سپرده شده است. تجربه های موفقی دراین زمینه وجود دارد.

اقتصاد ما از دهه ۷۰ تاکنون آزمایشگاه برخی نظریات غربی بوده است. نرخ تشکیل سرمایه در کشور طی ۱۰ سال اخیر صفر شده است. بانک های خصوصی کشور در سال های گذشته عملکرد مناسبی نداشته اند. در بحران مسکن، بحران ارز و یا هر بحران دیگری که در اقتصاد ایران ایجاد شده است، بانک های خصوصی دست به خلق پول زده اند و بحران را عمیق تر کرده اند.

* نباید خلق پول بانک های خصوصی به تورم منجر شود

فارس: یعنی مشکل خلق پول در کشور با کنار گذاشته شدن بانک های خصوصی حل می شود؟

خلیلی: حرف بنده از بین بردن بانک های خصوصی نیست. بلکه باید این بانک ها نیز در اقتصاد جایگاه خود را داشته باشند. یعنی باید برای عملکرد آنها نوعی محدودیت ایجاد کرد و در قانون این بانک ها نوعی تبصره گذاشت. یکی از بزرگترین نظریه پردازان در حوزه خلق پول می گوید: ما می توانیم بانک های خصوصی را نگه داریم. اما در صورتی که بتوانیم از خلق پول این بانک ها جلوگیری کنیم.

ایشان یک راهکار ارائه می کند. راهکار ایشان این است که بانک های خصوصی در صورتی که از خلق پول منتفع می شوند، باید هزینه آن را نیز بپردازند. نباید اجازه داد هزینه خلق پول به صورت تورم و افزایش قیمت ها به سمت مردم حرکت کند. پس بانک های خصوصی هم می توانند باشند و در صورتی که بخواهند بنگاه داری کنند و یا درآمدشان از خلق پول را به جیب خودشان بگذارند، باید جلوی این امر گرفته شود و انتفاع این مساله را در جیب مردم بگذاریم.

* خلق پول برای ایجادکنندگان آن نوعی قدرت است

فارس: در این زمینه نظریه پردازان داخلی که بتوانند به دولت آینده کمک کنند، نیز حضور دارند؟

خلیلی: برخی از صاحب نظران در داخل نیز به این مساله پرداخته اند. ما در نظام حکمرانی جمهوری اسلامی نباید سیاست هایمان شبیه فدرال رزرو باشد. در بانک مرکزی آمریکا و نظام بانکداری این کشور، همه بانک ها خصوصی هستند. اما ما در ایران معتقدیم پول، بیت المال است و خلق پول در کشور ما تابع هیچ نظریه غربی نیست. اما تقریبا همه نظریات اقتصادی می گویند در حوزه خلق پول باید دقت بسیار بالایی داشت.

خلق پول را هر کسی انجام می دهد، یک نوع قدرت است که از جانب همه مردم در اختیار او قرار داده می شود. ما در نظام جمهوری اسلامی، نیاز نداریم که ببینیم حتما سایر بانک های مرکزی از جمله فدرال رزرو در این زمینه چه می کنند. ما می خواهیم یک نظامی را درست کنیم که مطابق با ارزش ها و اصولمان باشد. اگر اقتصادی مبتنی بر نظریات غربی و لیبرالی ساخته شود که از ارزش ها و اصول ما فاصله دارد و به کار ما نمی آید. ما اگر آخر کار می خواهیم شبیه کشورهای غربی بشویم، پس چرا در این مدت که انقلاب کرده ایم، خود را به دردسرانداخته ایم. دقیقا نکته همین است که ما می خواهیم اقتصادی مبتنی بر ارزش ها و اصول خودمان را داشته باشیم. در غیر این صورت مانند کشورهای غربی بودیم و دیگر نیازی به انقلاب نبود.

* فروش اوراق با شرایط فعلی همان خلق پول است

فارس: در این سال های پس از انقلاب ما توانسته ایم، این ارزش ها و اصول را در اقتصاد خود پیاده کنیم؟

خلیلی: ما به دنبال اقتصادی هستیم که بر مبنای ظرفیت ها و ارزش های خودمان بتوانیم آن را سر و سامان دهیم. این ظرفیت ها و ارزش ها چه از منظر فرهنگی و چه از منظر اقتصادی بسیار عمیق است. نظام خلق پول ما بر اساس این شیوه، باید کنترل شده باشد. برخی از کارشناسان و صاحب نظران در این زمینه بسیار کار کرده اند و در حال تولید ادبیات نیز هستند. این مساله بسیار ساده ای نیست که بخواهیم از کنار آن به راحتی رد بشویم.

مگر امروز عملیات بازار باز انجام نمی دهیم؟ در گذشته دولت از بانک مرکزی استقراض می کرد. الان قضیه کمی متفاوت شده است. هم اکنون اوراق بانک مرکزی را بانک ها خریداری می کنند و بانک ها هم با درصدی کمتر به فروش می رسانند. دوباره با یک مرحله بیشتر خلق پول انجام شده است. در این شرایط باز هم بانک مرکزی آن پول را به دولت پرداخت کرده است، پس خلق پول به روش غیر مستقیم انجام شده است. ما که نمی خواهیم بانک سالاری در کشور داشته باشیم.

* اوراق بدهی فروخته شده روزی منفجر می شود

فارس: یعنی این فروش اوراق که دولت و بانک مرکزی در حال اجرای آن هستند می تواند در آینده مشکلاتی را برای کشور ایجاد کند؟

خلیلی: ما باید به این مساله نیز دقت کنیم که ماجرای اوراق بدهی که در پیش گرفته ایم، به صورت انفجاری خواهد شد. باید مطمئن باشیم که این اوراق هم می تواند برای کشور مشکل ساز شود. در صورتی که به روش تئوریکال و نظری بخواهیم این اوراق را بررسی کنیم، باید هر سال نرخ سود اوراق را بالاتر ببریم. برای این موضوع پژوهش های متعددی چه در مرکز پژوهش های مجلس و یا در نهادهای پژوهشی دیگر انجام شده است. همه همین موضوع را تائید می کنند. چون خلق پول انجام شده است و در سال های دیگر باید قیمت و ارزش بالاتری را پیشنهاد دهید تا اوراق بدهی خریدار داشته باشد.

این قضیه اوراق نه تنها راه حل نهایی نیست، بلکه می تواند به صورت انفجاری درآمده و تبعات زیادی را نیز برای اقتصاد دارد. ما باید بانک ها را تا می توانیم در زمینه خلق پول کنترل کنیم. نمی گویم از روش های اجباری و روش هایی که تزاحم منافع پیش می آورد، استفاده کنیم. بلکه باید از طرق مختلف این موضوع را کنترل کنیم.

فارس: در حوزه راهکارهای ارائه شده در بحث مهار نقدینگی برخی به مساله لنگر اسمی نرخ ارز اشاره می کنند. شما این مساله را تا چه حد واقعی می دانید؟

خلیلی: مورد دوم در مهار نقدینگی موضوعی است که باید در خصوص آن اقدام انقلابی انجام دهیم و دولت آینده باید در این زمینه نیز انقلابی برخورد کند تا بتواند نقدینگی را مهار کند. ما در حال حاضر یک مشکل در اقتصادمان داریم که باید بتوانیم آن را در اسرع وقت حل کنیم. این مشکل لنگر اسمی انتظارات در اقتصاد ایران در حوزه نرخ ارز است.

افراد علیه کشور ما بسیار در حال کار کردن هستند. یعنی ضد انقلاب داریم که در حال پمپاژ این مطلب است که نرخ دلار و انتظار از تغییرات این نرخ برای اقتصاد ما بسیار موثر است. ما تا زمانی که بخواهیم خودمان را علاف نرخ دلار در بازار کنیم به هیچ عنوان نمی توانیم نقدینگی را مهار کنیم.

 چه ترامپ و چه بایدن در حال بازی دادن ایران هستند تا بتوانند کشور را با چالش بیشتری مواجه کنند. طبق خواسته آنها در صورتی که مساله نرخ ارز را نتوانیم حل کنیم، تبدیل به کشوری خواهیم شد که باید هر روز بر اساس افت و خیز دلار، سیاست های خود را تعیین کنیم. لذا در این زمینه نیز برخی از صاحب نظران ایده هایی داشته اند که ما در زمینه نرخ ارز هم خودکفا شویم.

فارس: برخی از اندیشمندان در حوزه مهار نقدینگی، بورس را به عنوان یک بازار مناسب مطرح می کنند، نظر شما چیست؟

خلیلی: در زمینه مهار نقدینگی، مساله دیگری با عنوان تعمیق بازار سرمایه را مطرح کرده اند که از اساس درست است. اما ما شاهد این مساله هستیم که در بورس چه اتفاقاتی افتاده است و بسیاری از افراد در این بازار به شدت متضرر شده اند.

* ایجاد ریال طلایی راهی برای مهار نقدینگی

فارس: راهکار نهایی شما برای مساله مهار نقدینگی چیست؟

خلیلی: ما نیازمند راهکارهای روشن و شفاف هستیم. بنده اگر مشاور رئیس جمهور آینده باشم ابایی از بیان این مساله نداشتم و راه حل این موضوع برای من روشن است که با یک سیستم ریال طلایی نه به عنوان موازی ریال فعلی بلکه داخل همین ریال باشد، می توانیم نقدینگی را مهار کنیم. البته باید این موضوع به صورت آهسته و پیوسته باشد.

بسیاری از اقتصاددانان نیز در این زمینه نظرات خوبی داشته اند. تا زمانی که لنگر اسمی انتظارات تورمی را داخل کشور خودمان قرار ندهیم، همیشه برای کنترل تورم علاف اصطلاحا آنور آبها خواهیم بود که چه اتفاقاتی می افتد و قرار است در آینده چه بشود. شک نکنید در صورتی که این لنگر اسمی حل نشود، هر دولتی بر سر کار بیاید نمی تواند در مساله مهار نقدینگی و کنترل تورم موفق باشد. شما فرض کنید دولتی بر سر کار بیاید که قرار باشد، فقط به کار تولید رسیدگی کند و همه موانع تولید را برطرف کرده و از تولیدکنندگان به صورت کامل پشتیبانی انجام شود، باز هم نمی توان امیدوار به حل مشکلات کشور داشت؛ زیرا نقدینگی در کشور وابسته به نرخ ارز است که آن هم در بیرون از کشور برای آن تصمیم گیری می شود و ما نمی توانیم برای آن کاری انجام دهیم.

اتحادیه اروپا غلام حلقه به گوش امریکاست و هیچ گاه آنها با ما هماهنگ نمی شوند و ما باید دایم به دنبال آنها بدویم. آنها یک سیاست خود را تغییر می دهند، ما مجبور می شویم در داخل به یکدیگر اتهام بزنیم و با یکدیگر درگیر شویم. یعنی در صورتی که نرخ ارز به دلیل سیاست های خارج از کشور تعیین شود و چشم به بیرون از کشور داشته باشیم، آسیب پذیر خواهیم بود. مانند سال گذشته به دلیل رفتارهای آمریکا چقدر نرخ ارز افزایش یافت و ما چقدر از این مساله آسیب دیدیم.

* باید لنگر اسمی نرخ ارز را به داخل کشور منتقل کنیم

فارس: یعنی شما اعتقاد دارید برای مهار نقدینگی باید پول موازی را در کشور ایجاد کنیم؟

خلیلی: من معتقدم پول موازی را باید در اقتصاد ایران اجرایی کنیم. به قول اساتید خلق پول که در زمینه پول موازی نیز کار کرده اند، می توانیم لنگر اسمی نرخ ارز را از بین ببریم و این لنگر را به داخل کشور خودمان بیاوریم. این هم سیاست پولی است و هم سیاست ارزی است که دولت می تواند همزمان اجرایی کند.

از دیگر سو یک سیاست مهم در مهار نقدینگی است. به دلیل اینکه ما در پارادایم اقتصاد مقاومتی قرار داریم و باید این اقتصاد را در کشور پیاده سازی کنیم، سناریوهایی که در حال حاضر وجود دارد این است که ما از زیر بار این تهدیدها و تحریم ها خارج نخواهیم شد. مگر این که بعد از چهل و چند سال دست های خود را به نشانه تسلیم بالا بگیریم. پس ما با این وضعیتی که غرب برای ما درست کرده و می تواند هر لحظه بر نرخ ارز در داخل اثر گذار باشد، نمی توانیم مشکلات اقتصادی خود را برطرف کنیم.

با این شرایط باید در داخل کشور برای مهار نقدینگی کارهایی را انجام دهیم. ریال طلایی می تواند در این زمینه کارگشا باشد. این مساله در سوییس با عنوان فرانک طلایی سابقه داشته است. در سال ۲۰۰۹ و بعد از بحران جهانی در مجلس این کشور مطرح شد و البته رای نیاورد. پس ریال طلایی از جمله مباحثی است که نباید فکر کرد نمی توان ان را اجرایی کرد.

البته من به مکاتب اقتصادی که در ایران مطرح هستند، وابسته نیستم و این موضوع ریال طلایی از جمله مواردی است که در تحقیقات خود بنده وجود داشته و به نظر من این کار می تواند تا حدود زیادی مشکل نقدینگی در کشور ما را حل کند. ما در موضوع مهار نقدینگی راهی نداریم جز اینکه تکلیف این لنگر اسمی را مشخص کنیم. اگر می خواهیم خیلی مدرن عمل کنیم و از تجربیات اروپا و آمریکا استفاده کنیم، به نظر می رسد تاثیر اجرای این سیاست ها نامشخص است. ما باید راه روشن و شفاف را در این زمینه برویم.  در زمینه مهار نقدینگی هم باید خلق پول توسط بانک ها گرفته شود و باید بتوانیم لنگر اسمی کشور که در حال حاضر در حوزه نرخ ارز است، با پول موازی و یا ریال طلایی به سمت داخل کشور سوق دهیم.

منبع : https://www.farsnews.ir/news/14000201000553