علائم، عوارض و درمان آن چگونه است؟
بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا به وضعیتی از تغذیه و سلامتی گفته می شود که معمولا به خاطر ترس از چاقی و به هم خوردن تناسب اندام در افراد ایجاد شده و وزن فرد به طور غیرطبیعی کاهش می یابد.
کنترل وزن در فرد مبتلا به کم اشتهایی عصبی بسیار مهم است، به طوری که تلاش زیادی برای پیشگیری از اضافه وزن انجام داده و همین امر تاثیر منفی روی سبک زندگی و سلامت او خواهد گذاشت.
بی اشتهایی عصبی در واقع ربطی به تغذیه ندارد بلکه نوعی مشکل روانی است و فرد مبتلا، به لاغری و کاهش وزن به عنوان یک ارزش نگاه می کند.
غلبه بر عارضه بی اشتهایی عصبی دشوار است و آسیب زیادی به زندگی فرد مبتلا وارد می کند اما با استفاده از روش های موجود می توان عادات سالم تغذیه ای را به زندگی بیمار بازگردانده و این عارضه را درمان کرد.
انواع بی اشتهایی عصبی
برخی مبتلایان به بی اشتهایی عصبی از خوردن غذا خودداری کرده و رژیم غذایی سختی در پیش می گیرند.
گروه دیگر به اندازه کافی غذا می خورند یا حتی پرخوری می کنند و سپس به روش های مختلف از جمله استفراغ عمدی بعد از غذا یا مصرف شدید داروهای ملین و مصرف دیورتیک ها سعی می کنند از جذب کالری و چربی غذا در داخل بدن جلوگیری کنند. (مشابه بولیمیا پرخوری عصبی)
برخی دیگر نیز تمرینات شدید ورزشی انجام می دهند.
در واقع برای افراد مبتلا به آنورکسیا، میزان کاهش وزن مهم نیست زیرا در هر حال باز هم به کاهش وزن و ترس از چاقی ادامه خواهند داد.
علائم و نشانه های آنورکسیا
علائم فیزیکی این عارضه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش وزن شدید یا وزن غیرطبیعی که دور از انتظار است
- غیرطبیعی بودن تعداد گلبول های قرمز در خون
- لاغری
- خستگی
- بی خوابی
- سرگیجه یا غش
- تغییر رنگ و تیره شدن انگشت ها
- شکنندگی یا ریزش مو
- موهای کرکی و نرم در سراسر بدن
- پریود نشدن
- یبوست و درد شکمی
- پوست خشک یا زردی پوست
- عدم تحمل سرما
- فشار خون پایین
- کم آبی بدن
- تپش نامنظم قلب
- ورم دست یا پا
- ساییدگی دندان ها
توجه: برخی افراد مبتلا به بی اشتهایی، مشابه مبتلایان پرخوری عصبی دچار پرخوری اند با این تفاوت که این افراد به جای چاق شدن، دچار کمبود وزن نیز می باشند.
نشانه های رفتاری بی اشتهایی عصبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش شدید مصرف غذا
- ورزش بیش از حد
- زیاد خوردن غذا و استفراغ عمدی برای دفع غذا یا استفاده از ملین ها، مواد غذایی رژیمی و غیره
- اشتیاق به آشپزی حرفه ای بدون آن که خودش غذا را بخورد
- خودداری از خوردن غذا در اغلب اوقات
- انکار گرسنگی
- مصرف چند غذای محدود که معمولا کم کالری و کم چرب هستند
- آداب سخت غذاخوردن، مثلا بعد از جویدن تف می کنند
- طفره رفتن از غذاخوردن در جمع
- دروغ گفتن درباره مقدار غذای مصرف شده
- ترس از افزایش وزن و وزن کردن مکرر خود
- مدام در آینه دنبال عیب های اندام خودش است
- گله و شکایت از چاقی و چربی های اضافه بدن
- پوشیدن لباس های زیاد
- بی تفاوتی و بی احساسی
- گوشه گیری از اجتماع
- زودرنجی
- بی خوابی
- کاهش میل جنسی
علت بی اشتهایی عصبی
علت دقیق آنورکسیا نروزا هنوز مشخص نشده اما مانند بسیاری از بیماری ها احتمالا ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روحی و محیطی در ابتلای فرد نقش دارد.
ژنتیک: از نظر ژنتیکی هنوز مشخص نیست کدام ژن مسئول این عارضه می باشد اما تغییرات ژنتیکی در برخی افراد می تواند زمینه را برای ابتلا به بی اشتهایی عصبی فراهم کند. برخی افراد به صورت ژنتیکی کمال گرا، حساس و لجوج هستند.
روحی و روانی: بعضی از افراد ذاتا دارای روحیه وسواسی بوده و داشتن رژیم های غذایی سخت را به گرسنگی ترجیح می دهند. شخصیت کمال گرا در این افراد باعث نوعی خود کمتر بینی و عدم ارزشمندی در شخص می شود. برخی دیگر هم شدیدا مضطرب بوده و برای کاهش اضطراب این روند را در پیش گرفته اند.
محیط و فرهنگ: در برخی محیط ها و فرهنگ ها تاکید زیادی روی لاغری وجود دارد و ارزش و موفقیت افراد با میزان لاغری آن ها سنجیده می شود.
جنسیت: بی اشتهایی عصبی در زنان و دختران و بخصوص در نوجوانان بیشتر است اما در پسران و مردان نیز گاهی به دلیل افزایش فشار اجتماعی، اختلالاتی در خوردن مشاهده می شود، همچنین فشار دوستان به خصوص در دختران جوان از عوامل بروز بی اشتهایی عصبی است.
سن: به طور کلی بی اشتهایی عصبی در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما معمولا در نوجوانان بیشتر و در افراد بالای ۴۰ سال کمتر دیده می شود.
برخی عوامل تشدید کننده احتمال بروز بی اشتهایی عصبی عبارتند از:
ارث: تغییرات ژنتیکی خاص یا سابقه خانوادگی ممکن است باعث افزایش احتمال بروز این عارضه در فرد شود.
رژیم غذایی و گرسنگی: شواهد قوی وجود دارد که بسیاری از علائم بی اشتهایی در واقع نشانه های گرسنگی هستند. گرسنگی روی مغز تاثیر گذاشته و باعث کج خلقی، بروز اضطراب و کاهش اشتها می شود.
گذراندن وضعیت های دشوار: مانند عوض کردن مدرسه، خانه، شغل یا شکست عشقی، مرگ یا بیماری عزیزان. این عوامل می تواند باعث فشار عاطفی روی فرد شده و خطر بی اشتهایی را افزایش دهد.
عوارض بی اشتهایی عصبی
بی اشتهایی عصبی می تواند عوارض شدیدی به دنبال داشته و حتی در شدیدترین حالت به مرگ ناگهانی فرد منجر شود، اگرچه ممکن است در این حالت وزن فرد کاهش چندانی نیز نداشته باشد.
سایر عوارض بی اشتهایی عصبی عبارتند از:
- کم خونی
- مشکلات قلب مانند پرولاپس دریچه میترال، ریتم غیر طبیعی قلب یا نارسایی قلبی
- پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی
- از بین رفتن عضلات
- پریود نشدن در زنان
- کاهش تستوسترون در مردان
- مشکلات دستگاه گوارش مانند یبوست، نفخ و تهوع
- اختلالات الکترولیتی مانند کاهش پتاسیم، سدیم و کلرید خون
- مشکلات کلیوی
- افسردگی، اضطراب و تغییر خلق و خو
- اختلالات شخصیتی
- اختلالات فکر و وسواس
- سوء مصرف الکل و مواد مخدر
- افکار خودکشی یا خودسوزی و اقدام به آن
سوء تغذیه شدید در فرد مبتلا باعث آسیب اندام های مهم بدن از جمله مغز، قلب و کلیه می شود و این اثر برگشت ناپذیر خواهد بود.
پیشگیری از بی اشتهایی عصبی
روش تضمین شده ای برای جلوگیری از ابتلا به بی اشتهایی عصبی وجود ندارد اما پزشکان (مانند پزشک اطفال، پزشک خانواده یا متخصص داخلی) می توانند با شناسایی علل بی اشتهایی، جلوی پیشرفت آن را بگیرند.
به طور کلی با شناساندن ارزش های واقعی به فرد بیمار، تصحیح نگاه او نسبت به سلامتی و زیبایی و صحبت درباره رژیم غذایی سالم می توان از پیشرفت بیماری در بیمار جلوگیری کرد.
تشخیص بی اشتهایی عصبی
آزمایش و تست های متعدد برای تشخیص دقیق این عارضه وجود دارد از جمله:
۱٫ معاینه فیزیکی
پزشک قد و وزن بیمار و علائم حیاتی مانند ضربان قلب، فشار خون، دمای بدن، سلامت پوست و ناخن، ریه و گوارش را چک می کند.
۲٫ تست های آزمایشگاهی
این تست ها شامل آزمایش CBC برای شمارش سلول های خون و تست جهت بررسی الکترولیت ها، پروتئین و عملکرد کبد، کلیه و تیروئید می باشد. ممکن است در این مرحله آزمایش ادرار نیز نیاز باشد.
۳٫ تست های روانشناختی
احتمالا پزشک روانشناس درباره افکار، احساسات و عادت های غذایی فرد مبتلا سوال کرده و از بیمار می خواهد پرسشنامه روانشناختی تکمیل کند.
۴٫ سایر تست ها
از اشعه ایکس برای بررسی تراکم استخوانی و شکستگی استخوان استفاده می شود و ابتلا به ذات الریه و مشکلات قلبی بررسی می شود.
گاهی از الکتروکاردیوگرام برای تشخیص بی نظمی قلب استفاده می شود.
همچنین ممکن است راهنمای تشخیص اختلالات روانی (DSM-5) به کار گرفته شود.
روش های درمان بی اشتهایی عصبی
درمان این عارضه معمولا به صورت تیمی با حضور پزشک عمومی، پزشک تغذیه و روانپزشک انجام می شود. از جمله اقداماتی که برای درمان بی اشتهایی عصبی انجام می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱٫ بستری شدن
اگر شدت بیماری تا حدی باشد که زندگی فرد در معرض خطر جدی قرار بگیرد نیاز به رسیدگی اورژانسی، بستری کردن بیمار و بررسی اختلال ریتمی قلب، کم آبی و عدم تعادل الکترولیتی، مسائل روانشناختی و سوتغذیه می باشد.
۲٫ مراقبت های پزشکی
به علت عوارض زیاد بی اشتهایی عصبی، ممکن است نیاز به نظارت دائمی روی علائم حیاتی فرد، میزان کم آبی بدن، سطح الکترولیت ها و سایر شرایط جسمی باشد. در موارد شدیدتر گاهی نیاز به تغذیه بیمار از طریق لوله متصل به بینی می باشد.
۳٫ بازگرداندن وزن طبیعی
برگشت وزن برای بهبود بی اشتهایی عصبی بسیار مهم است. در این مرحله با به کارگیری تکنیک های رفتاری صحیح، رژیم غذایی سالم و راهنمایی پزشکان و همراهی خانواده، بیمار به مرور وزن سالم خود را به دست می آورد.
۴٫ روان درمانی
درمان مبتنی بر خانواده؛ این درمان بیشتر برای نوجوانان استفاده می شود. زیرا نوجوانان قادر به انتخاب درست رژیم غذایی در شرایط حاد نیستند و لازم است والدین روی این مسئله نظارت داشته باشند.
درمان فردی؛ که برای بزرگسالان کاربرد داشته و هدف آن استفاده از الگوهای رفتاری و تغذیه ای برای بازگشت وزن عادی فرد است و به تغییر باورها و تفکر غلط در این افراد کمک می کند.
۵٫ درمان بی اشتهایی عصبی با داروهای شیمیایی
داروی خاصی برای درمان این عارضه وجود ندارد اما برخی داروهای ضد افسردگی یا سایر داروهای روانپزشکی ممکن است به درمان عوارضی همچون افسردگی و اضطراب کمک کند.
۶٫ درمان بی اشتهایی عصبی با داروهای گیاهی
مصرف برخی مواد غذایی و میوه ها در کاهش علائم و بهبود بی اشتهایی عصبی نقش مثبت دارند. از جمله:
سیب؛ مصرف روزانه یک عدد سیب باعث تحریک آنزیم های پروتئینی هضم کننده شده و عملکرد سیستم گوارش و هضم را بهبود می بخشد.
زنجبیل؛ برای تحریک اشتها و ایجاد گرسنگی در افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی بسیار مفید است.
آب پرتقال؛ از درمان های عالی و سریع برای بی اشتهایی عصبی است. برای دو تا سه روز هر ۲ ساعت ۱ لیوان آب پرتقال میل کنید و بین آن چیزی نخورید تا سیستم گوارش شما به طور کامل پاکسازی شود.
لیمو؛ هر صبح مقداری آب لیمو را به آب ولرم اضافه کرده و اندکی نمک به آن افزوده و میل کنید. برای تاثیر بهتر می توان آب زنجبیل هم به معجون اضافه کرد. لیمو به تمیز شدن دستگاه گوارش و افزایش اشتها کمک می کند.
سیر؛ مصرف روزانه ۳ یا ۴ حبه سیر (به صورت خام یا خرد شده در سوپ یا آب پز) برای پاکسازی دستگاه گوارش و درمان بی اشتهایی عصبی عالی است.
انگور ترش؛ آب انگور ترش اشتها را افزایش داده و دستگاه گوارش را تمیز می کند. به مدت سه هفته هر روز آب انگور ترش میل کنید.
آب گرم؛ آب از بهترین درمان ها برای بی اشتهایی عصبی است زیرا تا زمانی که دستگاه گوارش پاکسازی نشود فرد احساس گرسنگی نخواهد کرد.
نعناع؛ پیش غذای طبیعی است که اشتهای فرد را تحریک کرده و برای درمان بی اشتهایی عصبی مفید است. هر صبح ۲ قاشق آب نعناع میل کنید.
آناناس؛ هر صبح چند قطعه آناناس میل کنید در این صورت تا پایان روز احساس بهتری نسبت به خوردن غذا خواهید داشت.
منبع : http://www.coca.ir/anorexia-nervosa-or-anorexia-is
