بالا رفتن قیمت خودو به دنبال حذف بند واردات خودرو و از سرگیری پیش‌فروش ویژه شرکت‌های خودروساز آن‌هم پس از صدور هشت دستور رئیس‌جمهور به خودروسازان که خطاب به آنها گفته بود تولیدات خودر را دست کم ۵۰ درصد افزایش دهند و در مدت دست کم دو سال یک خودروی اقتصادی تولید کنند و همچنین تولید حداقل سه خودروی قدیمی را در سال جاری متوقف و سه خودروی جدید باکیفیت را تولید کنند و از همه مهم‌تر حاضر باشند، چراکه سهام شرکت‌هایشان به بخش خصوصی واگذار می‌شود.
خصوصی‌سازی در کمتر از شش ماه، دستور رئیس‌جمهور برای شکستن انحصار مسئله‌ای که رئیس سازمان خصوصی‌سازی بزرگ‌ترین سنگ را پیش پای آن سهام دولتی شرکت‌های خودروساز می‌داند که نزد بانک‌ها وثیقه است؛ ۲۵ درصد از شرکت ایران‌خودرو و ۴۰ درصد هم از شرکت سایپا. موضوعی که فاطمی امین، وزیر صمت در واکنش به آن گفته ایرادی ندارد.
امیرحسین کاکایی کارشناس و تحلیلگر بازار خودرو به این سؤال اینکه چرا خودرو این‌قدر گران است؟ گفت؛ واردات خودرو چه قدر بخردانه است، چین از بازار خودرو چه می‌خواهد؟ و در بازار خودرو چرا نه کیفیت حرف نخست را می‌زند و نه حتی کمیت. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگو با این کارشناس خودرو است.
چرا خودروی داخلی این‌قدر گران است؟ بگذارید سوال را واضح‌تر بپرسم، چرا خودروساز داخلی در حق خریدار و ارائه خودرو باکیفیت به او کوتاهی می‌کند؟
درمجموع به دلیل تحریم‌ها و دور زدن تحریم‌ها، هزینه‌های تولید در کشور بالا است و حتی زمانی که تحریم نیستیم نیز به علت ساختار اقتصادی بها تمام‌شده فرآوری بعضی قطعات در کشور بالا است؛ به عنوان مثال لوازم‌خانگی و حتی مسکن. اما طی سه چهار سال گذشته به علت وضع تحریم‌ها شرایط بدتر شده است؛ در این شرایط علاوه بر افزایش قیمت تمام‌شده قطعات وارداتی، حتی فرآوری داخلی هم گران تمام‌شده و از سوی کیفیت با افت روبرو می‌شود.
منظور ما قیمت وارداتی قطعات برای مونتاژ خودرو است آن‌هم با توجه به گفته‌های کمیسیون صنایع مجلس که اعلام کرده بود خودروی ملی مونتاژ است و تولید ملی نیست؟
نه؛ اعتقاد دارم که ما تولیدکننده خودرو هستیم، حداقل ۷۰ درصد ارزش‌افزوده در خود کشور و برای سایپا و ایران‌خودرو تولید می‌شود؛ اما قطعه ساز داخلی مواد اولیه‌اش را از کجا می‌آورد؟ بخشی از مواد اولیه در ایران تولید نمی‌شود، البته ورق فولاد موردنیاز صنعت خودرو اکنون در کشور تولید می‌شود، بماند که پیش از تحریم‌ها همین ورق فولاد از کره جنوبی و بخشی هم از ژاپن وارد می‌شد، اما حالا قطعه ساز چطور جنس درجه یک تولید کند، وقتی ماده اولیه درجه یک ندارد و نوسان کیفیت حتی در ورق فولاد دیده می‌شود.
اما خریدار خودرو ایرانی انتظار دارد که تولیدکننده محصول را با اطمینان درجه‌یک بودن به او تحویل دهد.
این ایده یعنی تولید بخوابد تا همه‌چیز به یک روال خیلی خوب تبدیل شود که این کار منطقی نیست و دولتمردان نیز به‌هرحال جایی در میانه کار را گرفته‌اند که به تولید و پاسخگویی به تقاضای بازار خدشه‌ای وارد نشود.
به اعتقاد شما گرانی خودرو چقدر متوجه ساختار اقتصاد خودرویی است؟
هیچ ارتباطی ندارد؛ شما نگاه کنید در این سال‌ها چند مدیرعامل از این شرکت‌های خصولتی عوض شده‌اند؟ آیا وضع بهتر شده است؟ چند بار قیمت خودرو دستوری تعیین شده، وضع آیا بهتر شده است؟ بنابراین مشکل مربوط به ساختار اقتصاد ایران است. وضعیتی که دو مشکل به دنبال دارد، اولاً کالا نمی‌تواند به شکل مستقیم به کشور وارد شود پس با واسطه و با جابجایی چند کشتی وارد می‌شود و دوم اینکه چون کالا کم و متقاضی بالا است، پس قیمت‌ها خودبه‌خود بالا می‌رود.
یعنی تحریم‌ها برای عده‌ای منفعت کلان به همراه داشته است؟
دور زدن تحریم‌ها برای یک عده منفعت، اما برای مردم ضرر دارد، یعنی باعث گران شدن خودروها می‌شود، توجه کنید این موضوع مربوط به ساختار اقتصادی ما است و هیچ ارتباطی به شخص یا مافیا هم ندارد.
منظورتان این است که وارد کردن خودرو توسط کسانی که تحریم‌ها را دور می‌زنند باعث گرانی خودرو شده است؟
نه اتفاقاً، اگر افرادی که با دور زدن تحریم‌ها مثلاً تعدادی خودرو به کشور وارد می‌کنند نبودند، پس خودرویی هم نبود، بنابراین بخشی از تقاضای بازار چطور پاسخ داده می‌شد؟ دور زننده تحریم توانسته راهی برای ورود خودرو به کشور پیدا کند. آیا او است که به مردم ظلم می‌کند؟ به اعتقاد من نه. من قبول دارم که یک عده به‌هرحال از فرصت استفاده‌هایی کرده‌اند، اما به نظرم عده‌ای در حال مدیریت شرایط موجود هستند تا مردم را مقابل مسئولان قرار دهند؛ شما به‌عنوان شهروند قیمت بازار را می‌بینید، در حالیکه خودروساز با قیمتی زیر قیمت تولید محصولش را می‌فروشد.
قبول؛ خودروساز مجبور است برای پاسخ به تقاضای بازار، تولید را در حد توانش معقول نگه دارد، از طرفی قیمت مواد اولیه بالا است و قیمت نیز به تناسب بالا خواهد بود، اما باز هم قیمت خودرو به نظر نامعقول بالا است؛ آیا این به دلیل انحصار خودرویی در ایران نیست؟ شما به آلمان نگاه کنید، با وجود بنز و فولکس واگن به تسلا اجازه فعالیت در کشورش را داده است.
مثال خوبی زدید، شما از آلمان و از ورود تسلا به بازار خودرویی این کشور گفتید؛ از شما سوال می‌پرسم آیا ایران مانع سرمایه‌گذاری خارجی در کشور است؟ آیا کسی گفته تسلا به ایران وارد نشود؟ نه نگفته؛ اما چرا تسلا به ایران وارد نمی‌شود؛ من از شما سوال می‌پرسم، چرا تسلا، بنز یا فولکس به ایران نمی‌آید؟
به دلیل تحریم‌ها؟
بله؛ اصلاً می‌دانید قصه چیست؟ ما به نحوی تحریم شده‌ایم که قطعه سازهای درست‌وحسابی و حتی دیگر خودروسازان همچون پژو و سیتروئن اگر هم‌زمانی با ایران همکاری داشته‌اند حالا جمع کرده‌اند و رفته‌اند؛ حتی شرکت‌های خودروساز چینی ما را تنها گذاشته‌اند، ما مجبوریم با قطعه سازهای درجه سه چینی کار کنیم؛ خب مسئله ساده است، من اگر قطعه خوب روی خودرو بگذارم، می‌شود خودروی خوب، در غیر این صورت خودرو بی‌کیفیت است.
اما واردات خودرو اگر آزاد می‌شد به گواه بسیاری از کارشناسان می‌تواند بازار خودرو کشور را آرام کند.
مشکل واردات خودرو نیست، ارز است وگرنه مشکل یا گیر و بند قانونی ندارد، هر زمان ارز به کشور وارد شد، واردات هم آزاد می‌شود، ببینید حالا صادرات در کشور در وضع مطلوبی ندارد تا بتوان از پرتوی آن واردات انجام داد؛ البته شاید بگویید درآمد دولت که افزایش داشته و من هم این حرف را تائید می‌کنم، اما مسائل مهم‌تری پیش از خودروی سواری وجود دارد که دولت باید به آنها رسیدگی کند به‌خصوص در بخش‌های زیرساختی، انتظار این بود که این راهگشایی‌ها تا ابتدای سال انجام شود و واردات خودرو ممکن شود، اما اتفاق نیفتاد.
این ایده وجود داشت که واردات به‌عوض صادرات در کشور انجام شود، اما منتقدان این طرح بر این باورند که اولاً اجرای چنین طرحی به انحصاری‌تر شدن بازار خودرو منجر می‌شود، چون دست خودروسازان مطرح در واردات بازتر بود و دوم اینکه اصلاً کالای تولید ایران هم در خارج کشور خواهان چندانی ندارد.
به نظر من در تعلیق واردات خودرو تصمیم درستی اتفاق افتاد، این حرف من با توجه به وضعیت جنگ اقتصادی کشور که ما اکنون در آن قرار گرفته‌ایم، است. ببینید کشور را با احساسات نمی‌توان اداره کرد، اگر تمام موجودی ما یک میلیارد دلار باشد آیا صرفه با این است که ۵۰ هزار دستگاه خودروی ۲۰ هزار دلاری وارد کنیم یا همین پول را قطعه بخریم و در داخل ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو تولید کنیم؟ در حالت اول تنها ۵۰ هزار نفر صاحب خودرو شده‌اند، اما در مدل دوم برای ۵۰۰ هزار نفر خودرو تولید شده است. از طرفی باید دید که کدام سمت برای مردم منافع ایجاد می‌کند، اینکه خودرو لوکس برای یک دهک بالای درآمدی وارد شود یا کشور به سمت تولید تیبا و سمند برای قشری از مردم و یا تارا و شاهین برای قشر دیگر برود که نسبتاً قیمت‌های بالاتری دارند؛ البته بماند که ما خودروی خیلی گران هم در کشور تولید نمی‌کنیم.
از دور زدن تحریم‌ها و چند دست گشتن محصول تا رسیدن به مشتری گفتید، آیا گرانی چند برابری خودروهای چینی نیز از همین شرایط نشات می‌گیرد؟
چینی‌ها بعد از تحریم ما را به کلی ترک کردند؛ تعدادی خودروساز خصوصی کار تولید خودروهای چینی را بر عهده داشتند که پس از تحریم‌ها کلاً قضیه فیصله یافت؛ دراین بین عده‌ای هم با دسترسی به ارزهایی که باید به کشور وارد می‌شد، اما نمی‌شد تعدادی خودرو در حد سه تا چهار هزار دستگاه را از چین وارد کشور کردند که من اسم این اقدام را نه سوءاستفاده، بلکه ایجاد یک فضای ناامن در کشور می‌گذارم؛ قضیه این‌طور بود که خودروی حداکثر هشت هزار دلاری به کشور وارد می‌شد و بعد به ۵۰ هزار دلار فروخته می‌شد؛ بعد مردم می‌پرسند که چرا قیمت بالا است، اول به دلیل دور زدن تحریم‌ها و بعد به دلیل ورود محدود خودرو و تقاضای زیاد خودرو در کشور.
قرار بود فقر تا شب عید مهار شود، شبیه همین قرار چند روز پیش که قیمت لیستی از کالاها باید یک شبه به سال قبل برگردد، مثل دستور خصوصی‌سازی استقلال و پرسپولیس که معطل بین مجلس و دو باشگاه و چند میلیون هوادار و سازمان خصوصی‌سازی و بورس و فرابورس دست‌به‌دست می‌شود، مثل حالا که خودرو باید خصوصی شود و فروش فوق‌العاده‌اش برداشته شود، دو شرطی که اولی را رئیس سازمان خصوصی‌سازی و دومی را هم رئیس خودروسازی برایش شرط گذاشته‌اند؛ دستورهای ضرب‌العجل برای قیمت‌هایی که پی دستورهای خلق‌الساعه نمی‌روند.
