اعتبارسنجی رویکردی است که با بکارگیری تکنیک‌ها و روش‌های پیشرفته و نوین آماری و استفاده از مدل‌های استاتیکی که مبتنی بر تاریخچه و حساب‌های اعتباری افراد است، سنجش توان بازپرداخت مشتریان، ریسک و خطر احتمالی اعطای تسهیلات به متقاضیان امور بانکی را اندازه‌گیری و امتیازبندی می‌کند.
به گزارش ایبِنا، تجهیز و تخصیص منابع سرمایه‌گذاری به فعالیت‌های اقتصادی از طریق بازار مالی انجام می‌پذیرد که بازار اعتبارات بانک قسمتی از این بازار است. انجام این امر به عنوان اصلی‌ترین نقش بانک در بازار مالی از طریق اعطای اعتبار به مشتریان صورت می‌گیرد. بنابراین، یکی از موضوع‌های دارای اهمیت، اعتبارسنجی مشتریان است. کاهش و کنترل ریسک به عنـوان یکـی از عوامل مهم مؤثر بر بهبود فرآیند اعطای اعتبار و در نتیجه بر عملکرد بانک‌ها مطرح است و نقش اساسی در تداوم ارائه تسهیلات و بقای بانک‌ها و مؤسسات مالی دارد. لذا اعتبارسنجی مشتریان روشی مطمئن و متداول برای افزایش کیفیت اعطای تسهیلات و مدیریت ریسک در نظام بانکی و هم چنین بازارهای مالی به شمار می‌رود.
ایبِنا در مجموعه مقالاتی، ابتدا به بررسی ماهیت اعتبارسنجی و درک ضرورت توجه به این مهم در نظام بانکی پرداخته است. سپس با توجه اینکه کشور آمریکا با داشتن سابقه‌ای بالغ بر ۵۰ سال، پیشتاز در عرصه اعتبارسنجی مشتریان در حوزه بانک و بیمه به شمار می‌رود، تبیین سازوکار استاندارد اعتبارسنجی در ۳ موسسه معتبر آمریکایی یعنی اکوئیفاکس، اکسپرین و ترانس یونیون را انجام داده است که در بخش اول این مقاله با اعتبارسنجی در موسسه اکوئیفاکس آشنا خواهید شد.
ماهیت اعتبار سنجی
اعتبارسنجی به مفهوم ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت متقاضـیان اعتبار و تسـهیلات مالی و احتمـال عدم بازپرداخت اعتبارات دریافتی از سوی آنهاسـت. اعتبارسنجی رویکردی است که با بکارگیری تکنیک‌ها و روش‌های پیشرفته و نوین آماری و استفاده از مدل‌های استاتیکی که مبتنی بر تاریخچه و حساب‌های اعتباری افراد است، سنجش توان بازپرداخت مشتریان، ریسک و خطر احتمالی اعطای تسهیلات به متقاضیان امور بانکی را اندازه گیری و امتیازبندی می‌کند.
اساسا هنگامی که بانک‌ها قصد اعطای وام یا تسهیلات به مشتریان و متقاضیان خود را دارند، وضع اعتبار، دارایی‌ها و خوش‌حسابی یا بدحسابی فرد مورد نظر را می‌سنجند و پس از کسب اطلاعات لازم از جمله میانگین تراکنش‌های مالی، موجودی سپرده مشتریان، میزان بدهی و تعهدات نزد بانک مورد نظر و سایر بانک‌ها، اقدام به تصمیم‌گیری در این خصوص می‌کنند.
ضرورت اعتبارسنجی در بانکداری
بانک‌ها به دلیل ماهیت فعالیت خود از همان آغاز با انواع ریسک، همچون ریسک‌های اعتباری، بازار، دارایی‌ها، عملیاتی، نقدینگی و ریسک نرخ بهره مواجه بوده و سعی نموده‌اند تا این ریسـک‌ها را، گرچه به صورت غیرمنسجم، شناسایی و مدیریت کنند؛ اما به تدریج و با گستردگی و گوناگونی فعالیـت بانک‌ها و همزمان با ورود به گستره متنوع خدمات پیچیده مالی و اعتبـاری، مبحـث اعتبارسنجی به عنوان یکی از مباحث مدیریت، در تصمیم‌گیری‌های کلان و بلندمدت و نیز در مدیریت روزمره فعالیت‌های بانکی مورد توجه قرار گرفته است. در میان ابعاد مختلف اعتبارسنجی، رتبه‌بندی و امتیازدهی اعتباری یکی از ارکان پایه‌ای بـه حساب می‌آید؛ زیرا نخستین نقش بانک در بازارهای مالی، جمع‌آوری سپرده و اعطای این سپرده‌ها به صورت تسهیلات بانکی به متقاضیان است تا از این طریق، ضمن کسب درآمد، امکان رشد و توسـعه اقتصادی در جوامع را فراهم کند. طبیعی است اگر بانک در شناسایی مشتریان و اعطای وام به آنها دچار مشکل شود؛ زیان هنگفتی را متوجه خود خواهد کرد. مطالبات معوقه سـبب بلوکـه شـدن منـابع محدود بانکی می‌شود و سودآوری آتی آنها را با مشکل رو به رو می‌کند، از این رو لازم است بانک‌ها از میان متقاضیان تسهیلات اعتباری، تنها متقاضیانی را انتخاب کنند که از ادای دین آنها در مدت زمان مقرر اطمینان نسبی حاصل کرده است.
در حال حاضر با توجه به نرخ بالای ورشکستگی در جهان بـه دلیل افزایش رقابت و رکود اقتصاد جهانی به کـارگیری مدل‌های کارای امتیازدهی و رتبه‌بندی از اهمیت دوچندانی برخوردار شده است. با توجه به نو بودن این دانش در دنیای بانکداری کشور ما و حتی مجامع علمی و دانشگاه‌ها و با توجه به ضرورت پیاده‌سازی نظام جامع اعتبارسنجی در صنعت بانک و بیمه کشور و همگون کردن با استانداردهای اعتبارسنجی جهانی، پرداختن به مدیریت ریسـک در این صنعت در گستره پژوهشی و آموزشی و دانشگاه‌های کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.
سازوکار اعتبارسنجی در موسسه اکوئیفاکس
اکوئیفاکس یکی از قدیمی‌ترین مراکز اعتبارسنجی جهان محسوب می‌شود که وظیفه آن، بررسی سوابق بانکی و اعتباری و گزارش‌دهی به مشتریان است. این کمپانی که در سال ۱۸۹۹ تاسیس شده است، یکی از سه مؤسسه اصلی اعتبارسنجی در آمریکا به شمار می‌رود که اقصی نقاط جهان، به جمع‌آوری اطلاعات در مورد بیش از ۸۰۰ میلیون شخص و بیش از ۸۸ میلیون کسب وکار در سراسر جهان می پردازد.
امتیازبندی در اکوئیفاکس
امتیاز اعتبارسنجی برای هر فرد یا متقاضی در اکوئیفاکس، یک عدد ۳ رقمی بین ۳۰۰ تا ۹۰۰ است که حاصل از خلاصه عملکرد و تاریخچه اعتباری آنها است. این امتیاز با بهره‌گیری از اطلاعات ارائه شده توسط وام‌دهندگانِ بانک‌ها و موسسات مالی محاسبه می‌شود. این اطلاعات همچنین در قالب یک گزارش جامع اطلاعاتِ اعتباری جمع‌آوری شده است. گزارش اکوئیفاکس شامل خلاصه‌ای از وضعیت وام‌ها و کارت‌های اعتباری افراد، سابقه بازپرداخت اقساط و اطلاعات شناسایی شخصی است.
امتیاز اعتباری یکی از عوامل اصلی است که برای تعیین میزان اعتبار متقاضیان، توسط بانک‌ها و موسسات وام دهنده جهت کمک به تصمیم‌گیری مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اساساً، امتیاز بالاتر در اعتبارسنجی اکوئیفاکس، به وام‌دهنده کمک می‌کند تا پی ببرد که یک فرد سابقه خوبی در بازپرداخت قبوض و اقساط وام دارد و می‌تواند به تصمیم‌گیری در مورد تأیید یا عدم تأیید درخواست‌های وام متقاضیان، کمک شایان کند. این امتیازها مبتنی بر الگوریتمی است که با استفاده از سوابق اعتباری، وام‌ها، پرداخت‌های کارت اعتباری، پیش‌فرض‌ها و موارد دیگر محاسبه می‌شود.
معمولا وام دهندگان، وام گیرندگانی را ترجیح می‌دهند که امتیاز بالاتری داشته باشند و سابقه خوب و طولانی بازپرداخت به موقع و تصمیمات مالی صحیح را دارند. بنابراین، کسانی که امتیاز بهتری دارند، می‌توانند نرخ بهره بهتری از وام‌دهنده دریافت کنند و این امتیاز آنها را در موقعیتی قرار می‌دهد که برای شرایط بهتر مالی، چانه‌زنی کنند.
به طور کلی، امتیاز بالای ۷۰۰، استاندارد و خوب در نظر گرفته می‌شود:
جدول امتیازبندی در اکوئیفاکس
|
امتیاز اکوئیفاکس |
عملکرد |
نحوه محاسبه امتیاز(معنای امتیاز) |
|
بدون سابقه
|
بدون امتیاز |
شما سابقه اعتباری ندارید. زیرا از کارت اعتباری استفاده نکرده اید یا هرگز وام نگرفته اید |
|
۳۰۰-۵۴۹
|
ضعیف |
شما در بازپرداخت ها به خوبی عمل نکرده اید و پرداخت قبوض کارت اعتباری و اقساط ماهانه وام را نکول کرده اید. بنابراین به عنوان یک متقاضی دارای ریسک بالا در نظر گرفته می شوید و دریافت وام یا کارت اعتباری برای شما دشوار خواهد بود. |
|
۵۵۰-۶۴۹
|
نسبتا خوب |
شما برخی بی‌نظمی‌ها و دیرکرد در پرداخت قبوض اعتباری و اقساط ماهانه وام داشته اید. همچنین درخواست‌های اعتباری متعدد از بانک ها داشته اید. بنابراین ممکن است درخواست وام شما توسط برخی مراکز مالی تائید شود، اما نرخ بهره بالاتری برای بازپرداخت های شما در نظر گرفته می شود. |
|
۶۵۰-۷۴۹
|
خوب |
شما در پرداخت های اعتباری خود منظم بوده اید و رفتار اعتباری مسئولانه ای داشته اید. اکثر وام دهندگان درخواست های شما را بررسی و قبول می کنند، اما ممکن است بهترین موقعیت در دریافت وام و درخواست های اعتباری را نداشته باشید. |
|
۷۵۰-۹۰۰
|
عالی |
شما یک سابقه اعتباری مثال زدنی، بدون نکول در پرداخت ها و عدم استفاده از اعتبار خود و… دارید. پس برای هر وام دهنده ای، یک متقاضیِ با ریسک پایین هستید و بانک ها و موسسات وام دهنده، موقعیت های بهتری را در زمینه وام و اعتبار به شما پیشنهاد می کنند. |
نحوه محاسبه امتیاز در اعتبارسنجی اکوئیفاکس
امتیاز اعتباری اکوئیفاکس برای یک فرد با استفاده از چند مولفه اصلی محاسبه می‌شود که در جدول زیر قابل مشاهده است:
نحوه محاسبه امتیاز در اعتبارسنجی اکوئیفاکس
|
مولفه ها |
چه چیزی بر این مولفه ها تأثیر می گذارد |
|
سوابق پرداخت |
پرداخت به موقع صورت‌حساب‌های کارت اعتباری، قبوض و اقساط ماهانه وام ها در این مولفه موثر است. هنگامی که بازپرداخت‌ها به تأخیر بیافتد، امتیاز اعتباری شما کاهش خواهد یافت. |
|
مدت زمان سوابق اعتباری |
این مولفه مربوط به مدت زمانی است که حساب اعتباری دارید. حساب‌ها و کارت‌های قدیمی‌تر می‌توانند به وام‌دهندگان اطمینان دهند که شما دائماً صورت‌حساب‌های خود را به موقع پرداخت کرده‌اید. |
|
استفاده از اعتبار |
در حالت ایده آل، فرد نباید بیش از ۳۰ درصد از حد اعتبار خود را استفاده کند. اگر بالاتر از این حد باشد، می تواند امتیاز شما را کاهش دهد. |
|
ترکیب اعتباری |
این مولفه، به انواع موقعیت های اعتباری که در اختیار شما قرار می گیرد، اشاره دارد. دو نوع موقعیت اعتباری برای متقاضی وجود دارد: -وام های بدون وثیقه (مانند کارت های اعتباری و وام های حقیقی(نه حقوقی)) – وام های تضمین شده (مانند وام خودرو یا وام مسکن) توصیه می شود ترکیبی از هر دو را داشته باشید. |
|
استعلامات اعتباری جدید |
این مولفه یعنی تعداد دفعاتی که برای کارت های اعتباری، وام و غیره درخواست داده اید. تعداد بیشتر درخواست‌ها می‌تواند امتیاز شما را کاهش دهد. |
پژوهشگر: سید مهدی میرحسینی
منبع : https://www.ibena.ir/news/132286
