در نحوه تقسیم ارث مادر، در فرض وجود پدر و مادر وی بدون فرزندان، یک سوم سهم مادر او و دو سوم، سهم پدر است.
در نحوه تقسیم ارث مادر، در فرض وجود پدر و مادر وی بدون فرزندان، یک سوم سهم مادر او و دو سوم، سهم پدر است. در فرض وجود فرزندان، سهم هر یک از پدر و مادر، یک ششم بوده، یک دوم به دختر تنها، دو سوم به چند دختر می‌رسد و چنانچه فرزندان، پسر باشند، به غیر از یک ششم سهم پدر و مادر، بقیه سهم ارث آن‌ها خواهد بود. زوج نیز در صورت وجود فرزند یک چهارم و گرنه یک دوم ترکه را به ارث می‌برد.
به طور معمول، بعد از فوت مادر و پدر در یک خانواده، وراث آن‌ها با در نظر گرفتن دیون و تکالیف شرعی آن‌ها و وصیت‌های به جا مانده از ایشان، اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت می‌نمایند. سپس، ترکه را میان خود تقسیم کرده یا یکی از وراث را جهت اداره ترکه و مراقبت از ارث وراث تعیین می‌نمایند.
اما گاهی میان وراث به جا مانده از مادر، در مورد بحث سهم ارث و نحوه تقسیم ترکه مادر توافقی حاصل نمی‌گردد و در اینجا است که اختلافات لاینحل بروز کرده و منجر به طرح دعاوی‌ای می‌گردد که گاه تا چندین سال به طول می‌انجامد. این در حالی است که اگر وراث از حقوق قانونی خود و نحوه تقسیم ارث مادر طبق قانون، اطلاعات کافی داشته باشند، از همان ابتدا با تقسیم توافقی ترکه، از بروز این مشکلات جلوگیری خواهند نمود.
مصادیق نحوه تقسیم ارث مادر
چنانچه فرد فوت شده، مادر خانواده باشد، نحوه تقسیم ارث مادر با توجه به وجود و نبود وراث یعنی فرزندان، پدر و مادر و زوج کاملا متفاوت خواهد بود؛ بنابراین بر اساس وجود یا نبود این افراد، ۴ فرض اصلی قابل تصور است:
فرض وجود مادر و پدر، مادر فوت شده بدون فرزندان
فرض وجود فرزندان بدون پدر و مادر
فرض وجود فرزندان و پدر و مادر
فرض وجود زوج (همسر مادر)
نحوه تقسیم ارث مادر در فرض وجود پدر و مادر وی
دراین فرض، مادر، فوت شده است، اما پدر و مادر وی (به عبارتی پدر بزرگ و مادر بزرگ مادری) یا یکی از آن‌ها در قید حیات هستند و ضمنا مادر، فاقد فرزند در لحظه فوت می‌باشد. ماده ۹۰۶ قانون مدنی در مورد سهم ارث بعد از فوت مادر این فرض مقرر داشته است: «اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشند موجود نباشد هر یک از ابوین در صورت انفراد تمام ارث را می‌برد و اگر پدر و مادر میت هر دو زنده باشند مادر یک ثلث و پدر دو ثلث می‌برد.»
همانطور که ملاحظه می‌شود، مطابق ماده ۹۰۶ در این فرض، دو حالت در مورد نحوه تقسیم ترکه مادر قابل تصور است:
وارث مادر فوت شده، تنها مادر یا پدر وی است. در این حالت، وارث تنها، تمام ترکه را به ارث می‌برد.
وارث مادر فوت شده هر دو نفر پدر و مادر وی هستند. در این صورت، مادر یک سوم ترکه را به ارث برده و سهم ارث پدر، دو سوم ترکه خواهد بود.
نحوه تقسیم ارث مادر در فرض وجود فرزندان
در فرضی که مادر، فوت شده است، پدر و مادر وی نیز پیش از او فوت شده اند و تنها وراث مادر، فرزندان او می‌باشند، نحوه تقسیم ترکه مادر میان فرزندان مطابق ماده ۹۰۷ قانون مدنی انجام می‌شود. به موجب این ماده: «اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه بطریق ذیل تقسیم می‌شود: اگر فرزند منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر، تمام ترکه به او می‌رسد. اگر اولاد متعدد باشند، ولی تمام پسر یا تمام دختر، ترکه بین آن‌ها بالسویه تقسیم می‌شود. اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آن‌ها پسر و بعضی دختر، پسر دو برابر دختر می‌برد.».
یک فرزند، تنها وارث مادر است. تمام ترکه به فرزند می‌رسد، خواه دختر باشد خواه پسر
چند فرزند که همگی دختر یا پسر هستند، وارث مادر می‌باشند. ترکه میان آن‌ها به تساوی تقسیم می‌گردد.
چند فرزند، وارث مادر هستند که برخی پسر و برخی دختر هستند. در این صورت، پسر دو برابر دختر سهم می‌برد.
نحوه تقسیم ارث مادر در فرض وجود فرزندان و پدر و مادر
در فرضی که در هنگام فوت مادر، هم فرزندان او موجود بوده و هم پدر و مادر وی در قید حیات هستند، حالت‌های زیر ممکن است اتفاق بیفتد:
پدر و مادر و یک دختر
این حالت در ماده ۹۰۸ قانون مدنی بیان شده است. به موجب این ماده: «هرگاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با یک دختر، فرض هریک از پدر و مادر سدس ترکه و فرض دختر نصف آن خواهد بود و ما بقی باید بین تمام وراث به نسبت فرض آن‌ها تقسیم شود»
بنابراین مطابق این ماده، در حالتی که وراث مادر، پدر و مادر وی و دختر او هستند، سهم ارث مادر یک شسم ترکه است. پدر نیز در صورت زنده بودن، یک ششم ترکه را می‌برد. یک دوم ترکه نیز سهم دختر است. از انجا که جمع یک ششم سهم پدر و مادر و یک دوم سهم دختر، پنج ششم می‌شود، یک ششم باقی مانده ترکه، میان وراث به نسبت سهام ایشان تقسیم می‌گردد.
پدر و مادر و چند دختر
ماده ۹۰۹ قانون مدنی در بیان این فرض مقرر داشته: «هرگاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با چند دختر فرض تمام دختر‌ها دو ثلث ترکه خواهد بود که بالسویه بین آن‌ها تقسیم می‌شود و فرض هریک از پدر و مادر یک سدس و ما بقی اگر باشد بین تمام ورثه به نسبت فرض آن‌ها تقسیم می‌شود…»
همانطور که در این ماده ملاحظه می‌شود، اگر وراث مادر، چند دختر و پدر و مادر وی باشند، سهم ارث دختران از ترکه، دو سوم است که میان آن‌ها به تساوی تقسیم می‌گردد. پدر و مادر نیز هر کدام یک ششم ترکه را به ارث برده و مابقی ترکه میان وراث به نسبت سهامشان تقسیم می‌گردد.
پدر و مادر و فرزند یا فرزندان پسر
در این، حالت، هر کدام از پدر و مادر که در قید حیات باشند، یک ششم ترکه را به ارث برده و ما بقی به فرزندان می‌رسد، چه همگی پسر باشند، چه بعضی پسر و بعضی دختر. منتها در تقسیم ترکه میان فرزندان، اگر همگی پسر باشند، ترکه به تساوی میان آن‌ها تقسیم شده، اما اگر برخی پسر و برخی دیگر، دختر باشند، پسر دو برابر دختر سهم خواهد برد.
نحوه تقسیم ارث مادر در فرض وجود زوج (همسر مادر)
این فرض، در ماده ۹۱۳ قانون مدنی بیان گردیده است. به موجب این ماده: «در تمام صور مذکوره در این مبحث هریک از زوجین که زنده باشد، فرض خود را می‌برد و این فرض عبارت است از نصف ترکه برای زوج … درصورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و ربع ترکه برای زوج … درصورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و ما بقی ترکه برطبق مقررات مواد قبل ما بین سایر وراث تقسیم می‌شود.»
بنابراین به موجب این ماده، اگر شوهر مادر در هنگام فوت او در قید حیات باشد، ارث زوج بدین صورت خواهد بود که اگر مادر، دارای فرزند باشد، زوج، یک چهارم ترکه را می‌برد و اگر مادر، فاقد فرزند باشد، یک دوم ترکه به زوج می‌رسد. در این دو حالت، سه چهارم یا یک دوم باقی مانده ترکه، مطابق قواعد گفته شده در فرض‌های بالا، میان بقیه ورثه تقسیم خواهد شد.
منبع : https://www.mizan.news/4275733
