سرطان پانکراس یا سرطان لوزالمعده چیست و چه علائمی دارد؟

سرطان پانکراس یا سرطان لوزالمعده یکی از انواع سرطان‌ است که، علائم آن هنگامی قابل تشخیص هستند که فرد در مراحل پیشرفته بیماری قرار داشته باشد. بیماران عموماً با سرطانی مواجه هستند که، با توجه به مرحله سرطان و اندازه توده سلول سرطانی درمان می‌شوند. سرطان پانکراس چه علائمی دارد؟ چگونه درمان می‌شود؟

تا انتها با ما همراه باشید تا در این مقاله از مجله سلامت کیوان به پاسخ سوالات شما بپردازیم.

پانکراس چیست؟

پانکراس غده‌ای کوچک به شکل چوب هاکی است که در پشت معده قرار دارد. وظیفه اصلی پانکراس کمک به هضم غذا و تنظیم سطح قند خون در بدن است. زیرا انسولین و گلوکاگون، دو هورمونی را می‌سازند که سطح قند خون را کنترل می‌کنند.

سرطان پانکراس چیست؟

سرطان پانکراس یا لوزالمعده زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های این عضو بدن به صورت غیرقابل کنترل، رشد بی‌رویه‌ای کرده باشند. در این حالت توده‌ سلولی نامعمولی ایجاد می‌شود که می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد. اما علائم عموماً زمانی بروز می‌کنند که سرطان پانکراس در حالت بدخیم است.^(۱)

انواع سرطان لوزالمعده

دو نوع اصلی سرطان پانکراس بر اثر رشد توده‌های سلولی در این اندام ایجاد می‌شوند و به نام‌های سرطان پانکراس برون‌ریز و سرطان پانکراس غدد عصبی شناخته می‌شوند. از بین این دو دسته، حدود ۹۳ درصد از تومورهای پانکراس تومورهای برون‌ریز هستند. به همین دلیل شایع‌ترین نوع سرطان پانکراس، آدنوکارسینوما نام دارد که اسم تخصصی سرطان لوزالمعده است.^(۲)

جالب است بدانید شایع‌ترین نوع سرطان پانکراس (آدنوکارسینوما) در محل سلول‌هایی رخ می‌دهد که آنزیم‌های پانکراس را تولید می‌کنند. بیماران مبتلا به سرطان پانکراس برون‌ریز عموماً با علائمی مانند شکم درد، حالت تهوع و کاهش وزن مواجه خواهند بود. البته تداخل در تولید آنزیم‌های این اندام بدن باعث ایجاد بثورات پوستی و درد مفاصل نیز می‌شود.^(۳)

اما حدود هفت درصد از تومورهای پانکراس در سلول‌های غدد درون‌ریز این لوزالمعده (NETs) شکل می‌گیرند که هورمون‌های انسولین و گلوکاگون را تولید می‌کنند. بنابراین ممکن است آنها را بر اساس نوع هورمونی که می‌سازند، نام‌گذاری کنند. برای مثال، انسولینوم توموری در سلول مسئول انسولین‌سازی است.

علائم سرطان پانکراس چیست؟

اکثر مردم علائم اولیه سرطان پانکراس را تجربه نمی‌کنند. به زبان ساده‌تر باید بگوییم که علائم سرطان پانکراس اغلب موارد هنگامی مشاهده می‌شوند که، سرطان در مرحله پیشرفته خود قرار گرفته باشد. این علائم عبارتند از:

• درد بالای شکم (این درد ممکن است به پشت و کمر سرایت کند)
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم
• خستگی
• از دست دادن اشتها
• ادرار تیره رنگ
• کاهش وزن
• لخته شدن خون در بدن
• خارش پوست
• دیابت جدید یا شدت گرفته
• تهوع و استفراغ

اگر فردی با علائم بالا روبه‌رو می‌شود، احتمالا به دیابت یا پانکراتیت (التهاب پانکراس) مبتلا شده است. در واقع او در وضعیت دردناکی قرار دارد که به دلیل التهاب لوزالمعده شکل گرفته و احتمالاً پزشک به سرطان لوزالمعده مشکوک شود.

علائم سرطان اعصاب غدد پانکراس ممکن است با علائم سنتی سرطان پانکراس مانند زردی یا کاهش وزن متفاوت باشند. این موضوع به این دلیل است که برخی از (PNET)ها بیش از حد هورمون تولید می‌کنند. بنابراین بهتر است با ظهور علائم به پزشک مراجعه کنید تا دقیق‌ترین تشخیص را ارائه دهد.

چه عواملی باعث سرطان پانکراس می‌شوند؟

به این سؤال که عوامل ایجادکننده سرطان لوزالمعده چیست، نمی‌توان جواب واضحی داد. با این حال، در تحقیقات برخی از عوامل خطر را شناسایی کرده‌اند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

میانگین احتمال وارد شدن آسیب به پانکراس و ابتلا به سرطان لوزالمعده در طول زندگی حدود ۱ در ۶۴ است. یک عامل آسیب‌زننده به سلامت پانکراس چیزی است که احتمال ابتلا به سرطان پانکرانس و سایر بیماری‌های مرتبط با آن را افزایش می‌دهد. عواملی که در این راستا مورد اشاره قرار می‌گیرند، نتیجه رفتارهای مردم هستند و می‌توان آنها را تغییر داد. برای سرطان پانکراس، این نوع عوامل خطر عبارتند از:

• کشیدن سیگار (سیگار برگ و اشکال دیگر تنباکو)
• چاقی (حتی حمل کردن اشیا سنگین در حالی که وزن آنها بر دور کمر وارد می‌شود.)
• دیابت
  • ابتلا به دیابت مخصوصاً دیابت نوع ۲ که با چاقی مرتبط است.
  • بروز علائم دیابت در سنین بالا و در فردی وزن طبیعی دارد می‌تواند نشانه سرطان پانکراس باشد.
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی
  • مواد شیمیایی مختلفی که توسط خشکشویی‌ها و کارگران صنایع فلزی استفاده می‌شود.
• ابتلا به پانکراتیت (التهاب پانکراس) مزمن
  • التهاب دائمی پانکراس که معمولاً با سیگار کشیدن و نوشیدن الکل زیاد همراه است.
  • همچنین عوامل خطری وجود دارند که نمی‌توان آنها را تغییر داد. این شامل التهاب مزمن و ارثی پانکراس ناشی از جهش ژنی است که از والدین به فرزند منتقل می‌شود.
• سندرم‌های ارثی با جهش ژنی مانند ژن‌های (BRCA) که از والدین به فرزند منتقل می‌شوند.
• سن بالای ۴۵ سال

در این حالت اگر فرد علائم خاصی دارد یا اخیراً به دیابت یا پانکراتیت مبتلا شده، ممکن است پزشک به سرطان پانکراس مشکوک شود.

تشخیص سرطان پانکراس

اگر پزشک به سرطان لوزالمعده مشکوک باشد، ممکن است بیمار را تحت یک یا چند آزمایش زیر قرار دهد:

تست‌های تصویربرداری

تست‌های تصویربرداری که تصاویری از اندام‌های داخلی بیمار ایجاد می‌کنند در تشخیص سرطان پانکراس نقش مهمی ایفا می‌کنند. این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا اندام‌های داخلی مانند پانکراس را به خوبی ببینند. تکنیک‌های مورد استفاده برای تشخیص سرطان لوزالمعده شامل سونوگرافی، سی‌تی اسکن، (MRI) و گاهی اوقات، اسکن توموگرافی (PET) است.

سونوگرافی

از یک اسکوپ برای سونوگرافی از پانکراس استفاده می‌کنند. سونوگرافی آندوسکوپی (EUS) از دستگاه سونوگرافی برای تهیه تصویر پانکراس استفاده می‌کند. این دستگاه از طریق یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر (اندوسکوپ) از مری بیمار عبور می‌کند و به معده او می‌رسد تا تصاویر واضحی را به دست آورد.

بیوپسی

برداشتن نمونه بافت برای آزمایش بیوپسی روش دیگری برای برداشتن نمونه کوچکی از بافت و بررسی زیر میکروسکوپ است. اغلب بافت در طول (EUS) جمع‌آوری می‌شود. در موارد کمتر، نمونه‌ای از بافت لوزالمعده با وارد کردن یک سوزن از طریق پوست و داخل پانکراس جمع‌آوری می‌شود که «اسپیراسیون با سوزن ظریف» نامیده می‌شود.

آزمایش خون

پزشک ممکن است از آزمایش خون برای برای بررسی سطح پروتئین‌های خاصی که توسط سلول‌های سرطانی پانکراس تولید می‌شوند، آزمایش کند. آزمایش نشانگر تومور که در سرطان پانکراس استفاده می‌شود (CA19-9) نام دارد. این عنصر خون ممکن است در تعیین روش درمان سرطان مفید باشد. اما این آزمایش همیشه قابل اعتماد نیست زیرا برخی از افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده، سطح (CA19-9) بالایی ندارند و این باعث می‌شود که این آزمایش کمتر مفید باشد.

مراحل مختلف سرطان پانکراس

سرطان لوزالمعده به پنج مرحله مختلف طبقه‌بندی می‌شود. تعیین مرحله به عواملی مانند اندازه و محل تومور و همچنین گسترش یا عدم گسترش سرطان بستگی دارد:

مرحله صفر

مرحله صفر به عنوان «کارسینوم در محل» شناخته می‌شود، مرحله صفر با سلول‌های غیرطبیعی در پوشش پانکراس مشخص می‌شود. سلول‌ها می‌توانند سرطانی شوند و به بافت مجاور گسترش یابند.

مرحله اول

در این مرحله تومور در پانکراس است.

مرحله دوم

تومور در لوزالمعده است و به بافت‌ها، اندام‌ها یا غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است.

مرحله سوم

سرطان به عروق خونی اصلی نزدیک پانکراس گسترش یافته است. همچنین ممکن است به غدد لنفاوی مجاور سرایت کرده باشد.

مرحله چهارم

در مرحله چهارم سرطان پانکراس، سرطان به نواحی دیگر بدن مانند کبد، ریه‌ها یا حفره شکمی و اندام‌ها، بافت‌ها یا غدد لنفاوی نزدیک پانکراس گسترش یافته است. بیمار باید با پزشک در مورد وضعیت خود صحبت کند. زیرا درک پیشینه سرطان لوزالمعده می‌تواند به او در تصمیم‌گیری آگاهانه در مورد درمان کمک کند.

سرطان پانکراس چگونه درمان می‌شود؟

درمان سرطان لوزالمعده به موارد خاصی بستگی دارد. از جمله اینکه تومور در کجا و در چه مرحله‌ای قرار دارد، سلامت فرد در چه حد است و اینکه آیا سرطان به خارج از پانکراس گسترش یافته یا خیر. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

برداشتن با جراحی

هنگام جراحی قسمت سرطانی پانکراس (رزکسیون) و همچنین غدد لنفاوی نزدیک به پانکراس نیز ممکن است برداشته شوند. جراحی برداشتن پانکراس یا بخشی از پانکراس را پانکراتکتومی می‌نامند. اگر تومور در سر لوزالمعده (عریض ترین قسمت لوزالمعده نزدیک روده کوچک) قرار داشته باشد، ممکن است پزشک روش (Whipple) را توصیه کند. پزشک با این روش جراحی سر لوزالمعده، دوازدهه یا اثنی عشر (اولین بخش روده کوچک)، کیسه صفرا، بخشی از مجرای صفراوی و غدد لنفاوی مجاور را برمی‌دارد.

پرتودرمانی

در پرتو درمانی از انرژی با سرعت بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

شیمی‌درمانی

در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می‌شود که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند.

ایمنی‌درمانی

ایمنی درمانی روش درمانی دیگر برای کمک به بدن در مبارزه با سرطان است. این روش تا حد زیادی در برابر سرطان لوزالمعده بی‌اثر بوده اما حدود ۱ درصد از افراد مبتلا به سرطان پانکراس و یک تغییر ژنتیکی خاص ممکن است از آن سود ببرند.

درمان هدفمند

درمان هدفمند روی ژن‌ها یا پروتئین‌های خاصی که به رشد سرطان کمک می‌کنند، هدایت می‌شود. در این مسیر آزمایش ژنتیک مورد استفاده پزشک است. او با کمک تست ژنتیک تشخیص می‌دهد که آیا یک درمان هدفمند برای او مناسب است یا خیر.

جمع‌بندی

• سرطان لوزالمعده زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های این عضو بدن به صورت غیرقابل کنترل رشد بی‌رویه‌ای داشته باشند.
• علل مؤثر در ابتلا به آن سن، رنگ پوست، سیگار کشیدن، دیابت و التهاب پانکراس باشد.
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم، خستگی، بی‌اشتهایی، رنگ روشن مدفوع، ادرار تیره رنگ و کاهش وزن علائم سرطان لوزالمعده محسوب می‌شوند.
• درمان با برداشتن پانکراس، پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و درمان هدفمند خواهد بود. هرچند رفع مشکلاتی مانند کنترل دیابت و درمان التهاب پانکراس در درمان مؤثر خواهند بود.
• منبع : https://keyvanlab.com/blog/what-is-pancreatic-cancer