با هر ضربان قلب، خون به شریان‌ها فشار وارد می‌کند. نیروی فشاری که خون به دیواره شریان‌ها وارد می‌کند فشار خون نامیده می‌شود. فشار خون در پاسخ به فعالیت‌های عادی ای نظیر خوابیدن و حرکت کردن، بالا و پایین می‌رود. در علم پزشکی برای فشار خون پایین اصطلاح هایپوتنشن را به کار می‌برند. فشار خون کمتر از ۹۰/۶۰ میلی‌متر جیوه را فشار خون پایین می‌گویند. همان‌طور که پیداست فشار خون با استفاده از دو عدد نشان داده می‌شود:
۱- فشار خون سیستولیک
اولین عدد که بزرگ‌ترین عدد هم هست نشان‌دهنده فشار سیستولیک است. منظور از فشار سیستولیک فشاری است که در هر بار ضربان قلب به شریان‌ها وارد می‌شود.
۲- فشار خون دیاستولیک
عدد دوم نشان‌دهنده فشار دیاستولیک است. فشار دیاستولیک میزان فشاری که هنگام استراحت قلب (بین هر ضربان قلب) به شریان‌ها وارد می‌شود را اندازه‌گیری می‌کند.
فشار خون مطلوب کمتر از ۸۰/۱۲۰ (سیستولیک/ دیاستولیک) است. در افراد سالم، اگر فشار خون پایین باعث بروز هیچ علائمی نشود، معمولا نگران‌کننده نیست و نیازی به درمان ندارد. اما گاهی فشار خون پایین (خصوصا در افراد مسن) نشان‌دهنده یک اختلال زمینه‌ای است و ممکن است باعث عدم خون‌رسانی کافی به قلب، مغز و سایر اندام‌های حیاتی شود.
اگر می‌خواهید بدانید که فشار خون پایین نشانه چیست و سبب بروز چه علائم و عوارضی می‌شود ما در این مقاله به همه این موارد پرداخته‌ایم.
انواع فشار خون پایین
برخی از انواع فشار خون پایین شامل این مواردند:
۱- افت فشار خون وضعیتی (ارتوستاتیک – Orthostatic)
افت فشار خون ارتواستاتیک (که به آن افت فشار خون وضعیتی هم می‌گویند) ناشی از تغییر حالت ناگهانی است. برای مثال زمانی که به‌سرعت از موقعیت نشسته یا دراز کشیده به حالت ایستاده در میآیید ممکن است دچار این نوع افت فشار خون شوید.
هنگامی که می‌ایستید، نیروی جاذبه، خون را از قسمت بالاتنه به اندام‌های تحتانی منتقل می‌کند. در نتیجه، برای پمپاژ قلب (برون‌ده قلبی)، مقدار خونی که در قسمت بالایی بدن وجود دارد به طور موقت کاهش پیدا می‌کند که این وضعیت باعث کاهش فشار خون می‌شود.
۲- افت فشارخون بعد از غذا (هایپوتنشن پست پرندیال – Postprandial)
همان‌طور که از اسم این نوع کاهش فشار خون پیداست، پس از صرف غذا رخ می‌دهد.
۳- افت فشار خون باواسطه عصبی (Neurally mediated)
فشار خون به‌عنوان عملی شناخته می‌شود که بین سیستم عصبی و سایر سیستم‌های بدن (نظیر هورمون‌ها و اندام‌های بدن) تعادل ایجاد می‌کند. افت فشار خون باواسطه عصبی زمانی رخ می‌دهد که یک ارتباط نادرست و غیرعادی بین قلب و مغز وجود داشته باشد.
رایج‌ترین علل این نوع افت فشار خون عبارت‌اند از:
- ایستادن در یک وضعیت برای مدت طولانی
معمولا کودکان این نوع افت فشار خون را بیشتر از بزرگسالان تجربه می‌کنند.
- داشتن یک پاسخ عاطفی قوی (همچون احساس شوک یا ترس)
برخی از افراد این نوع افت فشار خون را حین درمان‌های پزشکی یا دندانپزشکی تجربه می‌کنند.
علائم فشار خون پایین یا هایپوتنشن
پایین بودن فشار خون علائم متعدد و قابل تشخیصی دارد. اگر شما هم می‌خواهید بدانید که هایپوتنشن چه علائمی دارد، ما در این قسمت به رایج‌ترین نشانه‌های فشار خون پایین اشاره کرده‌ایم:
- احساس خستگی شدید یا کمبود انرژی
- سبکی سر، یا احساس ضعف
- سرگیجه، احساس عدم تعادل هنگام ایستادن یا تغییر موقعیت
- سرد و مرطوب شدن و رنگ‌پریدگی پوست
- حالت تهوع و احساس درد در ناحیه معده
- افسردگی، احساس غم و اندوه مداوم یا ضعیف بودن روحیه به‌نحوی‌که در فعالیت‌های روزانه‌تان اختلال ایجاد می‌کند
- ازدست‌دادن هوشیاری که همچنین به‌عنوان غش یا سنکوپ نیز شناخته می‌شود
- تاری دید
فشار خون پایین و سردرد
یکی دیگر از علائم کمتر رایج هایپوتنشن، سردرد است. برخی از داروها ممکن است باعث شوند که بدن آب بیشتری از دست دهد که این وضعیت منجر به کاهش حجم خون، کاهش فشار خون و گاهی اوقات سردرد می‌شود. سردرد ناشی از فشار خون پایین گاهی به علت تغییر ناگهانی وضعیت بدن رخ می‌دهد. علاوه بر این، برخی از افراد ممکن است به طور موقت دچار سرگیجه ناشی از فشار خون پایین شوند که این عامل سبب بروز سردرد می‌شود.
علل افت فشارخون
برخی از دلایل پایین بودن فشار خون عبارت‌اند از:
افت فشار خون در بارداری
یکی از دلایل فشار خون پایین در خانم‌ها، بارداری است که علت آن افزایش نیاز به خون، هم از سمت مادر و هم جنین است.
مشکلات قلبی
برخی از بیماری‌های قلبی که می‌توانند منجر به هایپوتنشن شوند عبارت‌اند از:
- ضربان قلب خیلی پایین (برادی‌کاردی)
- مشکلات دریچه قلب
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
مشکلات غدد درون‌ریز
بیماری پاراتیروئید، نارسایی غدد فوق‌کلیوی (بیماری ادیسون) و قند خون پایین (هیپوگلیسمی) نیز ممکن است دلیل فشار خون پایین باشند.
کم‌آبی بدن
زمانی که به دلایلی همچون اسهال و استفراغ شدید، بدن آب زیادی از دست می‌دهد.
خونریزی شدید
ازدست‌دادن مقدار زیاد خون که ناشی از صدمه فیزیکی یا خونریزی داخلی است.
عفونت شدید (سپتیسمی)
هنگامی که عفونت وارد جریان خون شود، می‌تواند منجر به کاهش خطرناکی در سطح فشار خون شود که به آن شوک سپتیک می‌گویند.
واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی)
رایج‌ترین محرک‌ها برای این واکنش شدید و مهلک شامل برخی مواد غذایی و داروها، زهر ناشی از نیش حشرات و لاتکس هستند. آنافیلاکسی می‌تواند باعث بروز مشکلات تنفسی، کهیر، احساس خارش، ورم گلو و کاهش شدید فشار خون شود.
کمبود مواد مغذی
یک علت فشار خون پایین، کمبود ویتامین B-12، فولات و آهن است که می‌تواند مانع از تولید گلبول‌های قرمز کافی توسط بدن و بروز کم‌خونی شود.
افت فشار ناشی از مصرف داروها
برخی از داروهایی که ممکن است باعث کاهش فشار خون شوند عبارت‌اند از:
- دیورتیک‌ها نظیر فوروزماید و هیدروکلروتیازید
- مسدود کننده‌های آلفا نظیر پرازوسین
- مسدود کننده‌های بتا نظیر آتنولول و پروپرانولول
- داروهای بیماری پارکینسون، نظیر پرامی پکسول یا لوودوپا
- برخی از انواع داروهای ضدافسردگی (داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای) از جمله دوکسپین و ایمی پرامین
- داروهای اختلال نعوظ همچون سیلدنافیل یا تادالافیل خصوصا هنگامی که همراه با داروی قلبی نیتروگلیسیرین مصرف شوند.
روش‌های تشخیص فشار خون پایین
برای تعیین درمان مناسب، ابتدا باید علت پایین بودن فشار خون را شناسایی کنید. برای تشخیص علت هایپوتنشن، پزشک تست‌های زیر را توصیه می‌کند:
معاینه فیزیکی
پزشک از شما درباره سابقه بیماری، سن، علائم خاص و شرایطی که تحت آن علائم رخ‌داده‌اند، سوال می‌پرسد. سپس یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و چندین بار فشار خون و ضربان نبضتان را در شرایط مختلفی بررسی می‌کند (برای مثال چند دقیقه بعدازاین که دراز کشیدید، بلافاصله پس از ایستادن، و چند دقیقه بعدازاین که ایستادید).
تست آزمایشگاهی
از تست خون برای بررسی کم‌خونی یا مشکلات مرتبط با قند خون استفاده می‌شود.
آزمایش‌های تصویربرداری
اگر پزشک مشکوک شود که افت فشار خون ناشی از یک مشکل قلبی یا ریوی است از آزمایش‌های تصویربرداری برای تایید یا رد این موضوع استفاده خواهد کرد. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- اشعه ایکس
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- اکوکاردیوگرام یا آزمایش‌های سونوگرافی مشابه
تست‌های تشخیصی
این تست‌ها مشکلات خاصی که در قلب یا سایر سیستم‌های بدن وجود دارند را تشخیص می‌دهند:
- الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG).
- تست استرس ورزش (برخی از انواع این تست)
- تست تیلت (Tilt table test) که می‌تواند به تشخیص افت فشار خون ارتواستاتیک کمک کند.
درمان هایپوتنشن یا فشار خون پایین
در ادامه به روش های درمانی فشار خون پایین اشاره می کنیم:
درمان خانگی فشار خون پایین
برای بسیاری از افراد، فشار خون پایین را می‌توان با تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی به طور موثری درمان کرد. بسته به علت علائمتان ممکن است پزشک به شما بگوید با انجام این اقدامات ساده فشار خونتان را افزایش دهید:
ورزش کنید
افراد مبتلا به هایپوتنشن در صورت رعایت اقدامات احتیاطی می‌توانند با خیال راحت ورزش کنند. ورزش‌های ملایم می‌توانند به افزایش سطح فشار خون در این افراد کمک کنند. این افراد بهتر است از انجام ورزش‌هایی که در آنها به تغییر موقعیت سریع نیاز است بپرهیزند و هنگام تغییر موقعیت احتیاط کنند.
مصرف کربوهیدرات را کاهش دهید
مواد غذایی ای که کربوهیدرات بالایی دارند (خصوصا کربوهیدرات‌های فرآوری شده) در مقایسه با سایر مواد غذایی، خیلی سریع‌تر هضم می‌شوند. این موضوع می‌تواند منجر به افت ناگهانی فشار خون شود. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که یک رژیم غذایی دارای کربوهیدرات کم به افزایش سطح فشار خون (خصوصا در افراد مسن) کمک می‌کند.
نمک بیشتری مصرف کنید
سدیم به افزایش فشار خون کمک می‌کند. البته ممکن است فشار خون را بیش از حد افزایش دهد که این امر ممکن است منجر به بروز بیماری قلبی شود. به همین خاطر از پزشکتان بپرسید که مصرف چه میزان نمک برای شما مفید است.
مایعات غیرالکلی زیادی بنوشید
مایعات حجم خون را افزایش می‌دهند و از کم‌آبی بدن جلوگیری می‌کنند که هر دوی این موارد برای درمان فشار خون پایین موثرند.
جوراب کمپرس بپوشید
در صورت نیاز، از جوراب کمپرس استفاده کنید. این جوراب‌ها ساق پا و ران را می‌پوشانند، جریان خون در پاها را محدود می‌کنند و خون بیشتری را در قسمت بالایی بدن حفظ می‌کنند.
درمان دارویی فشار خون پایین
اگر درمان‌های خانگی موثر نبودند، ممکن است به درمان دارویی نیاز داشته باشید.
فلودروکورتیزون
فلودروکورتیزون دارویی است که به درمان برخی از انواع هایپوتنشن کمک می‌کند. این دارو باعث تقویت احتباس سدیم توسط کلیه‌ها می‌شود. در نتیجه منجر به احتباس مایعات و بروز ورم می‌شود که برای بهبود فشار خون ضروری است. اما احتباس سدیم گاهی باعث ازدست‌دادن پتاسیم نیز می‌شود؛ بنابراین هنگام مصرف فلودروکورتیزون، باید روزانه به میزان کافی پتاسیم مصرف کنید. فلودروکورتیزون هیچ یک از خواص ضدالتهابی کورتیزون یا پردنیزون را ندارد و نمی‌تواند مانند استروئیدهای آنابولیک عضله بسازد.
میدودرین
میدودرین گیرنده‌ها را در کوچک‌ترین شریان‌ها و سیاهرگ‌ها فعال می‌کند تا از این طریق فشار خون را افزایش دهد. این دارو اغلب برای بهبود فشار خون در افراد دچار افت فشار خون وضعیتی استفاده می‌شود که بیماری آنها ناشی از اختلال در عملکرد سیستم عصبی است.
برای درمان فشار خون پایین به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
معمولا پزشک عمومی می‌تواند فشار خون پایین را تشخیص دهد و درمان کند. برخی از متخصصانی که اغلب به درمان هایپوتنشن می‌پردازند عبارت‌اند از:
- بهترین دکتر فوق متخصص قلب
-
دکتر فوق متخصص کلیه (نفرولوژی)
- نورولوژیست (متخصص مغز و اعصاب)
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به فشار خون پایین قرار دارند؟
پایین بودن فشار خون می‌تواند هرکسی را تحت تاثیر قرار دهد اما برخی عوامل خطر احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند همچون:
سن
با بالارفتن سن، خطر بروز فشار خون پایین نیز افزایش پیدا می‌کند. تقریبا ۱۰ الی ۲۰ درصد از افراد بالای ۶۵ سال افت فشار خون وضعیتی را تجربه می‌کنند.
بیماری‌های دیابت و پارکینسون
اگر دیابت یا بیماری پارکینسون دارید، به میزان بیشتری در معرض هایپوتنشن قرار دارید.
رژیم غذایی مناسب برای افراد دارای فشار خون پایین
۱- کافئین
نوشیدنی‌هایی نظیر چای و قهوه منجر به افزایش ضربان قلب و افزایش موقت فشار خون می‌شوند. به‌طورکلی، فشار خون طی یک ساعت اول پس از مصرف کافئین بالا می‌رود و اثرات آن تا حدود ۲ الی ۳ ساعت باقی می‌مانند. البته به‌خاطر داشته باشید که این اثر کوتاه‌مدت است و کافئین برای همه افراد موثر نیست.
۲- کلم بروکلی
کلم بروکلی حاوی فولات، آهن و مقادیر زیادی آب است. یک فنجان کلم بروکلی خام حدود ۸۹ درصد آب دارد. به همین خاطر برای افراد مبتلا به هایپوتنشن انتخابی عالی است.
علاوه بر این، یک فنجان بروکلی خام حاوی حدود ۲.۵ گرم پروتئین و ۷۸ میکروگرم فولات است. یک فنجان بروکلی پخته شده نیز حاوی حدود ۱ میلی‌گرم آهن و ۹۳ گرم آب است.
۳- مرغ
مرغ یکی دیگر از منابع عالی پروتئین و ویتامین B12 است. ۱۰۰ گرم سینه مرغ حاوی ۳۱ گرم پروتئین است. علاوه بر این، ۷۵ گرم سینه مرغ حاوی ۰.۳ میکروگرم ویتامین B12 است.
با مصرف مرغ می‌توانید آب کافی نیز دریافت کنید زیرا حاوی حدود ۷۶ گرم آب است.
۴- ماهی
ماهی سالمون و سایر ماهی‌های چرب سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که فواید زیادی برای سلامت قلب دارد. در حقیقت ۱۰۰ گرم سالمون حاوی ۲۲ گرم پروتئین و ۶۱ میلی‌گرم سدیم است که هر دو می‌توانند فشار خون را کنترل کنند.
۵- عدس
افرادی که از کم‌خونی و افت فشار خون رنج می‌برند باید عدس مصرف کنند زیرا عدس سرشار از آهن و فولات است. ۱۰۰ گرم عدس حاوی ۳.۳ میلی‌گرم آهن و ۱۸۱ میکروگرم فولات است.
۶- گوشت قرمز
گوشت قرمز یک انتخاب عالی برای افرادی است که فشار خونشان پایین است؛ زیرا حاوی مقادیر زیادی آهن و پروتئین است. هر ۱۰۰ گرم گوشت قرمز پخته شده حاوی حدود ۲۸ الی ۳۶ گرم پروتئین و حدود ۲.۷ میلی‌گرم آهن است. علاوه بر این گوشت قرمز (همچون گوشت گاو دودی شده) حاوی حدود ۷۰ گرم آب است. به همین خاطر مصرف گوشت قرمز برای افرادی که فشار خون پایین دارند ضروری است.
۷- تخم‌مرغ
گوشت منبعی غنی از مواد معدنی، پروتئین‌ها و ویتامین‌هاست. افرادی که دچار فشار خون پایین هستند ولی نمی‌توانند گوشت قرمز مصرف کنند، به دلیل سطوح بالای فولات، ویتامین B12، پروتئین و آهن موجود در تخم‌مرغ، می‌توانند از این ماده غذایی استفاده کنند. یک تخم‌مرغ آب پز حاوی ۹ درصد از ویتامین B12 توصیه شده برای مصرف روزانه است.
علاوه بر این، تخم‌مرغ حاوی ۶.۳ گرم پروتئین، ۲۲ میکروگرم فولات و ۱.۲ میلی‌گرم آهن است. همچنین سفیده تخم‌مرغ خام حاوی ۸۷ گرم آب است.
به همین خاطر افزودن تخم‌مرغ به رژیم غذایی‌تان برای جلوگیری از کم‌خونی ای که باعث پایین آمدن فشار خون می‌شود، عالی است.
پیشگیری از فشار خون پایین
برای جلوگیری از افت فشار خون، این نکات را رعایت کنید:
- در هوای گرم و در مواقعی که به بیماری‌های ویروسی نظیر سرماخوردگی یا آنفولانزا مبتلا هستید، مصرف مایعات را افزایش دهید.
- هنگامی که از حالت دراز کشیده یا نشسته، بلند می‌شوید مراقب باشید. برای کمک به بهبود گردش خون، قبل از این که بایستید چندین بار پاهایتان را بالا و پایین ببرید.
- هنگامی که از خواب بیدار می‌شوید، قبل از بلند شدن، چند دقیقه روی لبه تخت بنشینید.
- هنگام خواب سرتان را در موقعیت خیلی بالاتری نسبت به بدن قرار دهید.
- از بلندکردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- هنگامی که در توالت هستید خیلی زور نزنید.
- از قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض آب داغ (همچون دوش آب گرم یا اسپا) خودداری کنید. می‌توانید برای جلوگیری از سرگیجه و افت فشار خون، هنگامی که زیر دوش هستید از صندلی‌های ضدلغزش استفاده کنید.
- برای جلوگیری از سرگیجه و افت فشار خون بعد از غذا، سعی کنید وعده‌های غذایی کوچک‌تری مصرف کنید اما تعداد وعده‌های غذایی‌تان را افزایش دهید.
عوارض فشار خون پایین
رایج‌ترین عوارض هایپوتنشن عبارت‌اند از:
افتادن و آسیب‌های ناشی از افتادن:
این بزرگ‌ترین خطر افت فشار خون است. ازآنجایی‌که فشار خون می‌تواند باعث سرگیجه و ضعف شود، ممکن است باعث شود که فرد بیفتد یا زمین بخورد. زمین‌خوردن می‌تواند منجر به شکستگی استخوان، بیهوشی ناشی از ضربه و سایر آسیب‌های جدی یا مهلک شود. اگر هایپوتنشن دارید، جلوگیری از زمین‌خوردن باید یکی از مهم‌ترین اولویت‌هایتان باشد.
شوک
وقتی فشار خون کاهش می‌یابد، این وضعیت با کاهش میزان خونی که دریافت می‌کنید، اندام‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این موضوع می‌تواند باعث آسیب به اندام‌ها یا حتی شوک شود (که در این وضعیت به دلیل محدود شدن جریان خون و اکسیژن، هوشیاری فرد کاهش پیدا می‌کند).
مشکلات قلبی یا سکته مغزی
کاهش فشار خون باعث می‌شود که قلب تلاش کند تا با پمپاژ سریع‌تر یا شدیدتر خون، این وضعیت را جبران کند. باگذشت زمان، این حالت می‌تواند باعث آسیب دائمی به قلب و یا حتی نارسایی قلبی شود. همچنین ممکن است باعث بروز مشکلاتی نظیر ترومبوز ورید عمقی و سکته مغزی شود زیرا خون آن‌گونه که باید جریان ندارد، و این باعث تشکیل لخته خون می‌شود.
منبع : https://www.darmankade.com/blog/low-blood-pressure-symptoms
