اسکن هسته ای استخوان یک فرایند پرتو شناسی ویژه است که برای ارزیابی استخوان های مختلف اسکلت بدن استفاده می شود. این آزمایش با هدف شناسایی نواحی دچار تغییرات فیزیکی و شیمیایی درون استخوان به کار می رود.
تبلیغات سایت اقتصادی ایران:
اسکن هسته ای استخوان می تواند برای بررسی پیشرفت درمان برخی بیماری ها نیز مفید باشد. این آزمایش نوعی فرایند پرتو شناسی هسته ای است که در آن مقادیر اندکی از مواد پرتو زا در حین ارزیابی استخوان استفاده می شود.
این ماده پرتو زا که رادیو نوکلئید نام دارد در بافت استخوانی و نقاط مبتلا به تغییرات فیزیکی و شیمیایی تجمع می یابد. رادیو نوکلئید نوعی از پرتو به نام اشعه گاما را منتشر می کند.
پرتو گاما به وسیله یک دستگاه اسکن شناسایی شده و اطلاعات حاصل از آن به صورت تصاویری از استخوان ها تفسیر می شود. نواحی تجمع رادیو نوکلئید نقاط داغ نامیده شده و می توانند بیانگر ابتلا به بیماری هایی همچون موارد زیر باشند:
- التهاب مفصلی (مثل آرتروز)
- تومور های استخوانی (خوش خیم یا بدخیم)
- سرطان متاستاز داده به استخوان ها
- عفونت های استخوانی
- آسیب استخوانی غیر نمایان در تصویر برداری اشعه ایکس (مثل stress fracture)
- یسمتاری های متابولیک استخوان
ضرورت اسکن استخوان چیست؟
اسکن هسته ای استخوان استخوانی اغلب جهت شناسایی انتشار سرطان متاستاتیک (منتشره) استفاده می شوند. سلول های سرطانی به دلیل تکثیر سریع خود به صورت کانون های داغی بر اسکن استخوانی ظاهر می شوند. این پدیده به دلیل افزایش سوخت و ساز و ترمیم استخوانی در ناحیه مبتلا به سلول های سرطانی است.
اسکن های استخوان می توانند جهت تعیین مرحله سرطان قبل از درمان و ارزیابی تاثیر درمان پس از فرایند درمانی به کار روند. دلایل دیگر انجام اسکن استخوانی شامل موارد زیر بوده اما به آن ها محدود نمی شود:
- ارزیابی آسیب استخوان در موقعیت هایی که تصویر برداری اشعه ایکس قادر به شناسایی آن ها نیست.
- شناسایی شکستگی های حاد
- تعیین سن شکستگی ها
- شناسایی و یا ارزیابی عفونت های استخوانی (استئومیلیت)
- ارزیابی درد استخوانی بدون علت
- شناسایی بیماری هایی همچون التهاب مفصلی، تومور های استخوانی خوش خیم، بیماری پاژه و نکروز آواسکولار
همچنین، امکان دارد پزشک بنا بر دلایلی غیر از موارد ذکر شده اسکن استخوان را پیشنهاد دهد.
خطرات اسکن هسته ای استخوان چیست؟
مقدار رادیو نوکلئید تزریق شده در ورید ها به قدری اندک است که به انجام اقدامات احتیاطی در مقابل پرتو ها نیاز نیست. تزریق این ماده ممکن است اندکی ناراحت کننده باشد.
احتمال بروز واکنش حساسیتی به این ماده، نادر اما امکان پذیر است. بیمارانی که به دارو ها، مواد حاجب یا لاتکس حساسیت دارند باید پزشک خود را از این موضوع آگاه کنند. در صورت بارداری یا مشکوک بودن به آن، باید به دلیل خطرات احتمالی این آزمایش برای جنین پزشک را مطلع کرد.
از آن جایی که این دارو می تواند شیر مادر را آلوده کند، در صورت شیر دهی باید این موضوع را با پزشک خود در میان گذاشت. بسته به وضعیت سلامت هر فرد، امکان وجود خطراتی وجود دارد. افراد باید قبل از انجام فرایند تمامی نگرانی های خود را با پزشک مطرح کنند.
آمادگی قبل از اسکن هسته ای استخوان
در صورت بارداری یا شیر دهی قبل از برنامه ریزی وقت آزمایش باید به پزشک خود اطلاع داده و گزینه های دیگر را بررسی کرد. پرسنل درمانی یک لباس مخصوص به نام گان به بیمار داده و وسایل او در کمدی مخصوص نگه داری می شوند.
از بیماران خواسته می شود که تمامی آویزهای زینتی، جواهرات و اشیای گران قیمت خود را در خانه از خود جدا کرده و از آوردن با خود به مرکز مربوط خودداری کنند. معمولا قبل از انجام اسکن استخوان نیازی به ناشتا بودن یا دریافت داروی آرام بخش نیست. در صورت داشتن حساسیت به دارو ها، مواد حاجب یا ید باید به پزشک یا تیم درمان اطلاع داد. قبل از فرایند، یک رضایت نامه به بیمار داده می‌شود.
بیمار باید این فرم را به دقت خوانده و موارد نامشخص را سوال کند و پیش از اسکن آنرا امضا کند. بسته به شرایط پزشکی فرد امکان دارد آمادگی های دیگری پیش از فرآیند درخواست شود.
درمان التهاب استخوان های سزاموئید ( استخوان کنجدی ) چگونه است؟
اسکن هسته ای استخوان چگونه انجام می شود؟
اسکن استخوان می تواند در مراکز درمانی سرپایی یا در حین بستری در بیمارستان انجام شود. فرایند ها بسته به شرایط بیمار و مهارت پزشک متغییر هستند. به طور کلی، اسکن استخوان شامل فرایند زیر است:
ابتدا از بیمار خواسته می شود تا هر گونه جواهرات، لباس و موارد دیگر را از خود جدا کند. سپس یک لباس مخصوص به نام گان به او داده شده و یک مسیر وریدی جهت تزریق ماده حاجب (رنگ مخصوص) از ورید دست یا بازوی بیمار گرفته می شود.
پس از تزریق ۱ الی ۳ ساعت صبر می شود تا ماده حاجب در بافت استخوانی متمرکز شود. در این مدت بیمار می تواند راه رفته یا حتی از مرکز درمانی خارج شود. فرد دریافت کننده این ماده برای دیگران ایجاد خطر نکرده و پرتو های تابش شده کمتر از یک آزمایش تصویر برداری اشعه ایکس خواهند بود.
در طول مدت انتظار، ۴ تا ۶ لیوان آب به بیمار داده می شود تا ماده حاجب باقی مانده در خون از طریق ادرار دفع شود. در صورتی که اسکن استخوان جهت شناسایی عفونت استخوانی انجام شود امکان دارد پس از تزریق دارو بلافاصله مجموعه ای از آزمایش های دیگر نیز انجام شوند. این آزمایش ها پس از متمرکز شدن دارو در بافت استخوانی انجام خواهند شد.
پس از جای گیری دارو در بافت استخوانی از بیمار خواسته می شود تا قبل از تصویر برداری مثانه خود را خالی کند. داشتن مثانه پر می تواند بر استخوان های لگن فشار وارد کرده و فرد تحمل پری مثانه را در مدت یک ساعته آزمایش نداشته باشد. از آن جایی که هر گونه تحرک می تواند کیفیت تصاویر را تحت تاثیر قرار دهد، فرد باید کاملا صاف و بی حرکت بر روی تخت آزمایش دراز بکشد.
دستگاه چندین بار به آرامی در بالای بدن بیمار حرکت کرده و اشعه گامای تابانده شده از بافت استخوانی را دریافت می کند. امکان دارد جهت دریافت تصاویری چند وجهی تغییر موقعیت بدنی بیمار درخواست شود. پس از تکمیل فرایند مسیر وریدی از دست بیمار خارج خواهد شد.
علت استخوان ناویکولار فرعی در قوزک پا چیست؟
پس از اسکن استخوان چه اتفاقی می افتد؟
فرد پس از اتمام آزمایش باید به آرامی بلند شود تا به دلیل دراز کشیدن طولانی مدت دچار گیجی و احساس سبکی سر نشود. تیم درمان از بیمار درخواست می کند تا به مقدار فراوان مایعات نوشیده و جهت کمک به دفع باقی مانده دارو از بدن ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت آینده مثانه خود را به طور مکرر تخلیه کند.
محل وارد کردن سوزن وریدی نیز از نظر علائم قرمزی یا تورم بررسی خواهد شد. در صورت مشاهده هر گونه درد، قرمزی و یا تورم در محل رگ گیری باید پزشک خود را با خبر کرد. این علائم می توانند بیانگر ابتلا به عفونت یا نوعی واکنش التهابی باشند. پس از اسکن استخوانی باید به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت از انجام هر گونه آزمایش هسته ای دیگر خودداری کرد.
در صورت عدم مخالفت پزشک، می توان رژیم غذایی و فعالیت معمول خود را از سر گرفت. پزشک بسته به شرایط ویژه هر فرد می تواند توصیه های بیشتری را به بیمار ارائه دهد.
دکتر غلامرضا نادری
منبع : https://dr-rezanaderi.com/4056
