به گزارش سایت اقتصادی ایران به نقل از ایبِنا، شعار سال ۱۴۰۲ ضرورت کمک به رشد تولید توسط دولت و آحاد مردم را به روشنی بیان می‌کند. در این مسیر، ضرورت استفاده از سرمایه افراد حقیقی برای توسعه کسب‌وکار‌های بومی و افزایش سرعت توسعه اقتصادی بسیار حائز اهمیت است. یکی از ابزارهای مناسبی که می‌تواند سرمایه‌های خرد را جذب سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی کند، تامین مالی جمعی یا Crowdfunding است. مهم‌ترین دلایل اهمیت تامین مالی جمعی در کشور نارسایی نظام بانکی در تامین مالی، گستردگی دامنه تحریم‌ها علیه ایران، افزایش نقدینگی سرگردان و نیاز شدید کسب‌وکار‌های نوپا و صنایع به جذب منابع مالی است. با توجه به این مسائل توجه ویژه به توسعه پلتفرم‌های تامین مالی جمعی در کشور برای تحقق شعار سال می‌تواند بسیار کارساز باشد.

تامین مالی جمعی چیست؟

نوآوری و توسعه فناوری فرآیندی پیچیده، زمان‌بر و هزینه‌بر است و این در حالیست که توسعه این بخش کمک زیادی به رشد اقتصادی کشور می‌کند. نمود این مسئله در سال ۱۴۰۱ با تعیین شعار سال با عنوان «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین» به خوبی مشاهده شد. بسیاری از کسب‌وکار‌های نوآورانه، به‌ویژه در مراحل ابتدایی فعالیت خود با چالش‌های فراوانی در تامین منابع مالی مواجه‌اند. به دلیل دشواری دسترسی به منابع بانک‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا فرشتگان کسب‌وکار، کارآفرینان و نوآوران، همواره به دنبال یافتن منابع مالی جایگزین با دسترسی آسان‌تر بوده‌اند. یکی از رویکرد‌های نوین در این حوزه «تامین مالی جمعی» یا «Crowdfunding» است که هدف آن تامین منابع مالی لازم برای راه‌اندازی و توسعه کسب‌وکار از طریق جمعی از افراد مستقل است. در این روش منابع مالی معمولا از طریق اینترنت و پلتفرم‌های تامین مالی جمعی و با مشارکت‌های محدود افراد متعدد تامین می‌شود.

در واقع تامین مالی جمعی یک فعالیت مشارکتی است که طیف وسیعی از مردم را قادر می‌سازد با پرداخت هر چند جزئی در بسیاری از فعالیت‌ها مشارکت کنند. در این روش، جمعی از افراد به سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌ها اقدام می‌کنند. در حقیقت کارآفرینان به جای تامین سرمایه از گروه‌های کوچک سرمایه‌گذار با حجم بزرگی از سرمایه، سعی می‌کنند که از مشارکت‌کنندگان فراوانی با حجم کوچکتر سرمایه استفاده کنند.

مزایای استفاده از تامین مالی جمعی

یکی از مهمترین مزایای تامین مالی جمعی، تجمیع مبالغ اندک سرمایه و ایجاد فرصت سرمایه‌گذاری برای افرادی که است که به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نوآورانه علاقه دارند، اما به دلیل محدود بودن منابع مالی، امکان ورود به سرمایه گذاری خطرپذیر را ندارند. از طرفی، با توجه به اینکه جذب منابع مالی با این روش به ارائه وثیقه توسط تامین شونده نیازی ندارد، فرآیند آن سریع و آسان‌تر است.

یکی دیگر از قابلیت‌های تامین مالی جمعی عدم دخالت و واگذاری کنترل مدیریتی شرکت به سرمایه‌گذاران است. همچنین در این روش مشارکت‌کنندگان علاوه بر اهداف مالی، آثار اجتماعی طرح را در نظر می‌گیرند و در بسیاری از این طرح‌ها کسب‌وکار‌ها در کنار فعالیت خود یک مشوق با آثار اجتماعی مثبت را نیز دخیل می‌کنند که به پیشبرد طرح‌های اجتماعی نیز کمک می‌کند.

وقتی یک شرکت از تامین مالی جمعی استفاده می‌کند، همزمان با مطرح شدن ایده شرکت و جذب مشارکت کنندگان، اعتبار و شهرت شرکت نیز افزایش می‌یابد که علاوه بر این که موجب تبلیغات شرکت و محصولات تولیدی آن می‌شود، می‌تواند منجر به جذب سرمایه گذاران بزرگ و منابع مالی بیش‌تر شود.

علاوه بر این موارد، مزیت‌های دیگر استفاده از تامین مالی جمعی، افزایش فرهنگ سرمایه‌گذاری، کاهش ریسک شرکت‌ها با افزایش روش‌ها و حجم جذب سرمایه، جایگزینی مناسب برای کاهش فشار بر روی بانک‌ها برای تامین مالی، افزایش شاخص توسعه مالی و دیگر موارد است.

معایب تامین مالی جمعی

در کنار تمام مزایای ویژه تامین مالی جمعی، این روش معایبی نیز دارد. عدم آشنایی و اطمینان مردم به سرمایه‌گذاری در طرح‌های تامین مالی جمعی موجب شده تا برخی از طرح‌ها در تامین مالی از این طریق با مشکل مواجه شده و به اهداف خود نرسند. عدم وجود پلتفرم مناسب برای معرفی محصول و جذب سرمایه‌گذار از طریق آن نیز یکی از چالش‌های بر سر راه این روش تامین مالی است.

در مواردی که افراد زیادی روی پروژه سرمایه‌گذاری کرده‌اند و منتظر به نتیجه رسیدن پروژه هستند، فشار سرمایه‌گذاران می‌تواند منجر به اتخاذ تصمیمات نامناسب در مدیریت شرکت شود که تا حدی شرکت را با مشکل مواجه می‌کند. البته این مسئله به ندرت وجود دارد چرا که اغلب سرمایه‌گذاران حق دخالت در امور اجرایی شرکت‌ها را ندارند، اما به هر حال یکی از مشکلاتی است که یک طرح تامین مالی جمعی ممکن است با آن مواجه شود.

وجود قوانین نامناسب و حتی عدم وجود قوانین نیز در مواردی این طرح‌ها و مشارکت‌کنندگان آن‌ها را با مشکلاتی مواجه کرده است.

به هر حال یکی از مهمترین مولفه‌ها در تامین مالی جمعی اعتماد و استقبال مشارکت‌کنندگان از طرح‌ها است و هر اقدامی که به افزایش آن کمک کند، در واقع موجب تسهیل استفاده از تامین مالی جمعی و هرگونه خدشه‌ای به اعتبار که باعث عدم اعتماد مشارکت‌کنندگان شود، مانعی بر سر راه استفاده از این روش است.

انواع تامین مالی جمعی

تامین مالی جمعی به چهار دسته تقسیم می‌شود. در تامین مالی جمعی مبتنی بر اهداء، افرادی که تمایل به شرکت در تامین مالی دارند، مبالغی را بدون انتظار بازگشت سرمایه برای حمایت از طرح می‌پردازند. این نوع تامین مالی جمعی معمولا برای تامین مالی طرح‌هایی که اهداف بشر دوستانه و حمایت اجتماعی دارند، استفاده می‌شود. در این مدل سرمایه‌گذار به دنبال حس همکاری برای جهانی بهتر و کمک به همنوع و یا یک مسئله زیست محیطی است.

در تامین مالی جمعی مبتنی بر قرض، سرمایه‌گذاران انتظار درآمد دوره‌ای و بازگشت اصل پولشان را دارند. در این مدل در واقع افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند، منابع خود را در مدت معین و با نرخ بهره‌ای توافقی، در اختیار افرادی قرار می‌دهند که به آن‌ها نیاز دارند.

در سومین مدل تامین مالی جمعی نیز که مبتنی بر سهام است، پاداش سرمایه‌گذاران جمعی در ازای سرمایه‌گذاری در سهام، سود سهام و یا حق رأی است. این نوع در عمل پیچیده‌ترین حالت تامین مالی جمعی است و سرمایه گذاران سود حاصل از درآمد نهایی سهام را دریافت کنند و یا حتی می‌توانند بخشی از سهام شرکت را در صورت فروش به دست آورند.

گزارش‌ها نشان می‌دهد تامین مالی مبتنی بر سهام در مقایسه با سایر روش‌ها بیش‌ترین جمع‌آوری پول را به خود اختصاص داده است.

در آخرین مدل نیز که مبتنی بر پاداش است، تامین مالی پروژه از طریق اعطای حق و یا سهام نیست و در اصل پس از جمع‌آوری وجوه، پروژه مستقل از پلتفرم و سرمایه‌گذاران فعالیت خواهد نمود. تنها تعهد کارآفرین در این مدل تامین مالی جمعی، تحویل به موقع پاداش‌های وعده داده شده به مشارکت‌کنندگان در کمپین است. در واقع در این مدل تعهد به رشد پایدار، اهمیت دارد و این مسئله باعث شده تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش تا به امروز بهترین نتایج و بیشترین پیشرفت را به خود اختصاص دهد. یکی از انواع این مدل مثل پیش‌فروش خروجی طرح است. برای مثال اگر ایده یک تامین مالی جمعی، تولید ساعت باشد، این کمپین می‌تواند با پیش فروش اولین ساعت‌هایی که تولید می‌کند، سرمایه‌گذاران را جذب کند.

بیش از یک دهه است که تامین مالی جمعی به عنوان یکی از راه‌های جذب سرمایه در دنیا به کار گرفته می‌شود. در ایران نیز به تازگی چند پلتفرم تامین مالی جمعی با همراهی نهاد‌های مالی شروع به فعالیت کرده‌اند. صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری نیز برای توسعه و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری جمعی به این حوزه وارد شده است. البته زیرساخت و فرهنگ مشارکت در تامین مالی جمعی هنوز در ایران آنچنان رشد نکرده است، اما با توجه به نیاز مبرم بخش تولید به سرمایه‌گذاری و تاکید شعار سال به کاهش تورم و رشد تولید، باید برنامه مناسبی برای استفاده بیش‌تر شرکت‌ها از تامین مالی جمعی و ترغیب مردم به شرکت در این طرح‌ها در نظر گرفته شود.