زخم پای دیابتی یک زخم باز بر روی پای افراد مبتلا به دیابت است که اغلب در کف پا دیده می‌شود. این زخم تقریباً در ۱۵ درصد افراد مبتلا به دیابت بروز داده که ۶ درصد این افراد در اثر ابتلا به عفونت یا دیگر عوارض مرتبط با زخم در بیمارستان بستری می‌شوند. خطر زخم شدن پا و قطع عضو همگام با افزایش سن و مدت ابتلا به دیابت بیشتر می‌شود.
تبلیغات سایت اقتصادی ایران:
سایت اقتصادی ایران به اطلاع می رساند:در صورت تمایل جهت تبلیغات در وبسایت،
می‌توانیدبا مدیرمسئول سایت اقتصادی ایران تماس حاصل نمایید.
پست الکترونیک: mradeli@yahoo.com
تلفنهای تماس: ۰۹۲۱۴۰۲۹۷۵۳
۰۹۹۸۱۴۸۰۴۱۴
علت زخم پای دیابتی
نوروپاتی محیطی و ایسکمی اندام‌های انتهایی عوامل اولیه بروز زخم پای دیابتی است. این دو عارضه در اثر بیماری شریان‌های محیطی به وجود می‌آیند. نوروپاتی و ایسکمی به ترتیب به معنای آسیب عصبی و کمبود جریان خون می‌باشند.
نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت
نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت یک عامل سرعت‌بخش در بروز ۹۰ درصد زخم‌های دیابتی است. بالا بودن مزمن قند خون به اعصاب از جمله حسی، حرکتی و خودمختار آسیب می‌رساند. نوروپاتی دیابتی همچنین سیستم ایمنی را ضعیف و توانایی بدن در مقابله با عفونت را مختل می‌کند.
اعصاب حسی افراد را قادر به احساس درد، دما و موارد دیگر می‌کنند. هنگامی که این اعصاب در افراد دیابتی آسیب می‌بینند دیگر توانایی احساس گرما، سرما و درد را نخواهند داشت. فرد دیابتی به دلیل بی‌حسی و فقدان احساس در پای خود بریدگی، زخم، سوختگی ناشی از آب داغ یا قرارگیری پا در معرض سرمای شدید را متوجه نمی‌شوند. سپس امکان دارد این زخم یا ناحیه آسیب‌دیده عفونی شده یا در اثر توانایی اندک بدن در مقابله با عفونت‌ها به‌خوبی التیام نیابد.
نوروپاتی محیطی سبب ضعف عضلانی و ازدست‌رفتن انعکاس‌ها در مچ پا نیز می‌شود. این وضعیت می‌تواند نحوه راه‌رفتن فرد را تغییر داده و به بروز بدشکلی‌ها و ناهنجاری‌های پا منجر شود. از جمله چنین عوارضی می‌توان به انگشت چکشی، بیماری پای شارکوت و انحراف شست پا اشاره کرد. این موارد در بروز زخم‌های پا نقش مهمی داشته و با ایجاد فشار غیرعادی به برخی نواحی کف پا آن‌ها را بیشتر مستعد ابتلا به زخم می‌کنند.
کفش‌هایی که به دلیل ابتلا به ناهنجاری‌ها و بدشکلی‌های ساختاری پا دیگر مناسب پوشیدن نیستند ممکن است در اثر اصطکاک با انگشتان سبب بروز زخم و تاول بر روی نواحی بی‌حس پا شوند. زخم در صورت عدم درمان می‌تواند عفونی شده، به استخوان سرایت کرده و استئومیلیت ایجاد کند. استئومیلیت عفونت استخوان و یک بیماری جدی است که نیازمند جراحی است.
بیماری شریان‌های محیطی
دیابت با ایجاد التهاب و تصلب شرایین (سفت شدن شریان‌ها) به عروق خونی نیز آسیب می‌رساند. تنگ شدن شریان‌ها سبب ایجاد ایسکمی می‌شود. ایسکمی شرایطی است که در آن گردش خون در شریان‌ها محدود شده و اکسیژن، گلوکز و مواد مغذی در دسترس بافت‌های بدن به طرز قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
هنگامی که گردش خون ضعیف، شریان‌های دست و پا را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد به آن بیماری شریان‌های محیطی گفته می‌شود. بیماری شریان‌های محیطی با محدودکردن جریان خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی به محل زخم، خطر عفونی شدن زخم را افزایش داده و التیام زخم را آهسته یا ناممکن می‌کند.
شیوع این بیماری در میان بیماران دیابتی ۲ تا ۸ برابر بیشتر بوده و نزدیک به نیمی از بیماران دارای زخم پای دیابتی، مبتلا به این بیماری نیز شناخته شده‌اند. تشخیص بیماری شریان‌های محیطی در مبتلایان به زخم پای دیابتی اهمیت دارد زیرا حضور این بیماری سبب کاهش سرعت یا عدم التیام زخم‌ها شده و زمینه بروز عوارض دیگر را نیز فراهم می‌کند.
ازآنجایی‌که بیماران دیابتی حتی در صورت آسیب بافتی شدید نیز علائم رایج بیماری شریان‌های محیطی را از خود بروز نمی‌دهند، تشخیص این بیماری در آن‌ها چالش‌برانگیز است. از جمله این علائم می‌توان به احساس درد متناوب پس از راه‌رفتن (کلادیکیشن) اشاره کرد.
بیماری دیابت یا قند نوعی بیماری متابولیکی است. در این بیماری بدن فرد مبتلا، قادر به استفاده از کربوهیدرات یا همان قند به‌عنوان سوخت اصلی در بدن نیست.
انواع زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی دارای چندین نوع است که عبارت‌اند از:
زخم‌های نوروپاتیک
در بروز این زخم‌ها نوروپاتی محیطی ناشی از بیماری شریان‌های محیطی وجود داشته اما هیچ‌گونه ایسکمی مشاهده نمی‌شود.
زخم ایسکمیک
زخم‌های ایسکمیک هنگامی بروز می‌دهند که فرد به بیماری شریان‌های محیطی مبتلا بوده اما به نوروپاتی محیطی دچار نمی‌باشد.
زخم نوروایسکمیک
این موارد هنگامی بروز می‌دهند که فرد به هر دو بیماری شریان‌های محیطی و نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت ابتلا دارد.
تشخیص درست و شناسایی عامل زخم دیابتی به دلیل تأثیرگذاری بر برنامه درمانی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
عوامل خطر
همان گونه که قبلاً اشاره شد، نوروپاتی محیطی ناشی از دیابت و بیماری شریان‌های محیطی دو عامل خطر مهم برای بروز زخم پای دیابتی هستند.
دیگر عوامل خطر شامل مصرف سیگار، کنترل نامناسب قند خون و سابقه ابتلا به زخم پا هستند. علاوه بر این موارد، برخی گروه‌های جمعیتی از جمله موارد زیر از نظر ابتلا به زخم پای دیابتی در معرض خطر بالاتری قرار دارند:
- بومیان آمریکایی
- آمریکاییان آفریقایی‌تبار
- اسپانیایی‌ها
- مردان مسن
- افراد دیابتی وابسته به انسولین
- افراد مبتلا به مشکلات چشمی، قلبی و کلیوی مرتبط با دیابت
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های زخم پای دیابتی شامل موارد زیر می‌شوند:
- پدیدارشدن ترشحات بر روی جوراب‌ها
- قرمزی و تورم
- بوی بد (در صورت پیشرفت قابل‌توجه زخم)
جمع‌شدن خون و نشت مایعات، در نهایت مسئول تغییر رنگ پوست در پاها می‌شود. هنگامی که خون به‌جای بازگشت به قلب، در وریدها جمع شود، نارسایی وریدی باعث تغییر رنگ در پاها می‌گردد.
درمان زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی به‌عنوان یک ورودی برای بیماری‌های عفونی سیستمیک همچون سلولیت، استئومیلیت و زخم پای دیابتی به شمار می‌رود. به همین دلیل، باید هر چه سریع‌تر دبریدمان و درمان با داروهای آنتی‌بیوتیک را برای افراد مبتلا انجام داد. همچنین، قند خون افراد دیابتی باید بادقت پایش شود زیرا بالا بودن قند خون می‌تواند بیماری‌زایی میکروارگانیسم‌های عفونی را افزایش دهد. هدف درمان افزایش سرعت فرایند التیام زخم و کاهش احتمال ابتلا به عفونت است.
فرایند درمان معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
کنترل بهینه قند خون
برای درمان زخم پای دیابتی قند خون خود را باید مدام کنترل کنید.
دبریدمان:
به برداشت تمامی پوست‌های ضخیم، بافت‌های عفونی و مرده، مواد باقی‌مانده از پانسمان، ذرات خارجی و… دبریدمان گفته می‌شود.
آنتی‌بیوتیک
مصرف آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک برای درمان عفونت‌های عمیق، ترشحات و سلولیت
کاهش فشار
کاهش فشار وارد شده بر زخم با پوشیدن کفش‌های مخصوص، قالب‌ها، گچ‌گیری پا و استفاده از ویلچر یا عصا
مرطوب نگه‌داشتن زخم
فراهم‌کردن یک محیط مرطوب برای زخم به تسریع درمان کمک می‌کند.
سایر روش‌ها
درمان با فاکتورهای رشد و یا درمان سلولی در صورت عدم التیام زخم
مراقبت از زخم پای دیابتی
زخم‌ها درصورتی‌که به‌وسیله پانسمان یا داروهای موضعی پوشیده و مرطوب نگه داشته شوند، سریع‌تر التیام یافته و احتمال ابتلای آن‌ها به عفونت کمتر است. محصولات حاوی سالین، فاکتورهای رشد، پانسمان زخم و جایگزین‌های پوستی به‌شدت در التیام زخم مؤثر هستند.
ناحیه زخم باید از گردش خون کافی و مناسب بهره‌مند باشد. کنترل دقیق مقدار قند خون در فرایند درمان زخم پای دیابتی از اهمیت بالایی برخوردار است. کنترل قند خون التیام زخم را سرعت بخشیده و خطر ابتلا به عوارض را کاهش می‌دهد.
روند درمان نیاز به صبر و حوصله دارد و در مجموع شامل بر انجام اقدامات اولیه به‌منظور بهبود گردش خون جهت تسهیل روند بستن زخم، پاک‌سازی زخم، درمان واریس و حتی اقدامات جراحی در موارد لزوم است.
گزینه‌های جراحی
بسیاری از زخم‌های پای دیابتی بدون نیاز به جراحی قابل‌درمان هستند. بااین‌حال، امکان دارد در موارد زیر نیاز به انجام جراحی باشد:
- برداشت فشار از ناحیه مبتلا از جمله تراشیدن یا خارج کردن استخوان
- اصلاح بد شکلی‌هایی همچون انگشت چکشی، انحراف شست پا و برآمدگی استخوانی جنب شست پا
- درمان عفونت‌هایی همچون استئومیلیت با خارج کردن استخوان عفونی
مدت التیام زخم بسته به عوامل زیر می‌تواند از چندین هفته تا چندین ماه متغیر باشد:
