نظام اقتصادی به عنوان یکی از مهمترین ارکان بنیان اقتصادی هر کشور نقش بسزایی در فرهنگ، معیشت و پیشرفت جوامع ایفا میکند. پدیدههایی مثل فقر و ثروت، عدالت و بیعدالتی و ایجاد انگیزه فردی یا عدم وجود آن، همگی تحت تأثیر نظام اقتصادی و در چهارچوب آن بهوجود میآیند.
یک سیستم اقتصادی یا نظم اقتصادی، زنجیره ای از سیستم تولید، تخصیص منابع و توزیع کالاها و خدمات در یک جامعه یا یک منطقه جغرافیایی معین است. این شامل ترکیبی از نهادها، سازمانها، فرایندهای تصمیم گیری و الگوهای مصرف است که ساختار اقتصادی یک جامعه خاص را تشکیل می دهد.
هر سیستم اقتصادی نمایانگر تلاشی برای حل سه مشکل اساسی و وابسته به یکدیگر است:
دسته بندی اقتصاد
سیستم های اساسی و مدرن اقتصادی با توجه به مکانیزم تخصیص منابع آن به سه دسته زیر تقسیم میگردند:
- اقتصاد بازار یا اقتصاد باز (Market Economy)
سیستم اقتصادی که در آن تولید و توزیع کالاها و خدمات با مکانیزم بازارهای آزاد هدایت میشود، انجام میگیرد.
همچنین در اقتصاد بازار تصمیمات مربوط به سرمایه گذاری، تولید و توزیع توسط سیگنال های قیمتی ایجاد شده توسط نیروهای عرضه و تقاضا هدایت می شود.
مشخصه اصلی اقتصاد بازار، وجود بازارهای عاملی است که نقشی غالب در تخصیص سرمایه و عوامل تولید دارند.
- اقتصاد دستوری (Planned Economy)
سیستمی که تصمیمات سرمایهگذاری و تولید، به عنوان جزئی از یک برنامه تولیدی یکپارچه، توسط سیستم سیاسی حاکم یا سایر سازمانهای بدنه سیاسی که کنترل عوامل تولید را برعهده دارند، گرفته میشود.
مقایسه انواع اقتصاد
اقتصاد دستوری | اقتصاد بازار | |
بصورت کلی صنعت توسط دولت مدیریت و کنترل میشود | مالک شرکتها بخش های خصوصی هستند. | مالکیت |
دولتها انگیزه کمتری برای بازدهی و سوودد دهی دارند. | سود دهی عامل اصلی فعالیت مالکان و مدیران میباشد. | اهداف |
قیمتها توسط دولت کنترل میشود | قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین میشود. | قیمت |
با توجه به مالیکت دولتی بیشتر شرکتها هدف کارایی بیشتر در این بخش کمرنگ تر است | کاهش هزینه ها و کارایی بیشتر هدف اصلی است | کارایی (بهره وری) |
شاید دولت توزیع عادلانه تری از منابع را فراهم کند | بازار احتمالا منجر به مساوی نگه داشتن درآمد و ثروت میشود. | مساوات |
شوروی ، چین (تا سال ۱۹۷۰) کوبا | هنگ کنگ ، سنگاپور(دخالتهای محدود دولت) | مثال |
ناکارآمدی، بروکراسی، کسری در بخشهای مختلف و آزادی کمتر | نابرابری، شکست بازار، انحصارگری | مشکلات |
اقتصاد بازار (Market Economy)
- سود بردن به این معنی است که کالا و یا خدمات را به قیمتی بیشتر از هزینه تولید آن به فروش رسیده شود
- افراد و بنگاه ها بر اساس منافع شخصی خود و بدون دخالت دولت حرکت می کنند.
- بازار بدون هر گونه دخالتی از خارج از آن عمل می کند.
- مجموع تصمیم میلیون ها فرد نهایتاّ نتایج کلی و اساسی اقتصاد را تعیین می کنند.
- تعامل متقاضی ها و عرضه کنندگان در بازار تعیین کننده مقدار و قیمت و کالا است.
- رفتار خریداران و فروشندگان در این نظام تعیین می کند که چه چیزی تولید شود، به چه مقدار تولید شود، چگونه تولید شود و چه کسی آن را دریافت کند.
- در یک بازار آزاد که تحت کنترل دولت نیست در صورتی کالاها و خدمات تولید می شوند که تولید کننده بتواند سودی را جمع آوری کند.
نتیجه
ترکیب کالاها و خدماتی که در هر بازار آزاد یافت می شود به وسیله سلیقه و ترجیحات مصرف کنندگان تعیین می شود و مصرف کنندگان با این تصمیم که کالا یا خدمتی را خریداری بکنند یا نکنند رأی به تولید و یا عدم تولید آن می دهند.
اقتصاد دستوری (Planned Economy)
- اقتصاد دستوری اقتصادی است که درآن دولت به جای بازار آزاد، تعیین می کند که چه محصولی به چه میزانی تولید شود و با چه قیمتی به فروش برسد.
- دولت نحوه ی سرمایه گذاری و میزان درآمد را تعیین می کند.
- برنامه ریزی های اصلی اقتصادی برعهده ی دولت است که ابزارهای لازم تولید یا نظارت بر تولید را در سطح جامعه در اختیار دارد.
- در اقتصاد دستوری نه تنها دولت تعیین قیمت ها و کنترل و نظارت بر فرآیند تولید را بر عهده دارد، بلکه حتی گاها به محدود کردن یا به طور کلی منع رقابت در بخش خصوصی نیز اقدام می کند.
- در یک اقتصاد کاملا دستوری رقابت به طور کلی وجود ندارد چرا که اقتصاد و تجارت در انحصار دولت مرکزی است.
- تعیین اولویت های اقتصادی توسط دولت (چگونگی و زمان ایجاد رشد اقتصادی، چگونگی تخصیص منابع به تولید و …)
- اداره مشاغل به صورت انحصاری و یا با کمک نهادهای زیر مجموعه دولت (موسسات مالی، شرکت های ارائه خدمات عمومی و بخش های تولیدی)
- تنطیم تمامی قوانین و مقررات و دستورالعمل ها طبق برنامه ی مدون دولت انجام میگردد.
اثر اقتصاد در بازاریابی بین الملی
وضعیت اقتصادی بازار بر محصول یا خدماتی که ارائه میشود و همچنین نحوه ارائه آن به مشتریان هدف، تاثیر میگذارد. همچنین اقتصاد محلی بر نحوه برخورد با مصرف کنندگان تاثیر میگذارد. در همین راستا، یک استراتژی بازاریابی موثر، شرایط اقتصادی را در نظر میگیرد.