مجموع جزایر و شهرستان ابوموسی با وسعتی بیش از ۶۸ کیلومتر مربع مشتمل بر جزایر ابوموسی، جزیره تنب کوچک، سیری، فرور بزرگ و فرور کوچک است. جزیره ابوموسی با وسعت ۱۲ کیلومتر مربع، تنب بزرگ با ۱۱ کیلومتر مربع و تنب کوچک با ۲ کیلومتر مربع مساحت همراه با سایر جزایر ایرانی خلیج فارس، دنباله چین خوردگی های زاگرس محسوب می شود.
جزیره ابوموسی یکی از ۱۴ جزیره استان هرمزگان و نزدیک ترین و پهنه خشکی از خاک ایران به خط استوا است که در طول ۲۲۲ کیلومتری بندرعباس و ۷۵ کیلومتری بندر لنگه واقع است.
نام جزیره ابوموسی به صورت های مختلف در تاریخ ایران به کار گرفته شده است که از آن جمله می توان به ابوموسا، غضنفر، بوم موسی – بوموف، بابا موسی، و گپ سبزو اشاره کرد.
این جزیره با طول و عرض حدود ۵/ ۴ کیلومتر به عنوان یکی از مراکز صدور نفت خام کشور با ظرفیتی قابل توجه محسوب می شود. به دلیل نبود آب شیرین و اراضی مناسب کشاورزی بیشتر مردم ابوموسی ماهیگیرند. در این جزیره، معدن خاک سرخ نیز وجود دارد.جزیره تنب بزرگ به مساحت بیش از ۱۰ کیلومتر در فاصله ۱۴ مایل دریایی از جنوب غربی جزیره قشم واقع شده است.
جزیره تنب کوچک مثلث شکل و در ۶ مایلی غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد. فاصله آن تا مرکز استان از طریق دریا حدود ۱۰۵ مایل دریایی و مساحت آن حدود ۲ کیلومتر مربع است.
این جزیره غیرمسکونی است.خلیج فارس و جزایر آن از جمله ابوموسی در روزگار عیلامیان به ویژه در زمان سلطنت «شیلهک این شوشیناک» در ۱۱۶۵ سال پیش از میلاد تحت تسلط این سلسله بوده است.
در دولت ماد نیز جزایر خلیج فارس جزو یکی از ایالت های جنوب غربی و سپس جزو ساتراپ (استان) چهاردهم دولت ماد به نام «درنگیانه» و بخشی از کرمان بود. در دوران هخامنشیان این جزایر از جمله جزایر ابوموسی و تنب کوچک و بزرگ به موجب بند ۶ ستون اول کتیبه بیستون جزو استان پارس بوده است.
همچنین در دوران اشکانیان در روزگار سلطنت مهرداد اول (۱۷۱- ۱۳۸ پیش از میلاد) بنادر و جزیره های پارس تحت حکومت این سلسله قرار گرفت.
در عهد ساسانیان جزایر و بنادر خلیج فارس جزو قلمرو ایران و شهر اردشیر از استان پارس و جزو پادکیسان نیمروز بود.پس از ورود اسلام به ایران در دوره اقتدار آل بویه از ۳۲۲ هجری قمری بنادر و جزایر سراسر کرانه های خلیج فارس در قلمرو فرمانروایی آنها قرار داشت.
این فرمانروایی به دست سلجوقیان کرمان ادامه داشت تا این که پس از انقراض ملوک کیش در سال ۶۲۶ هجری قمری در روزگار اتابکان فارس و ایلخانان مغول والی های دریای فارس یا ملوک هرمز در جزیره کیش سکنی گزیدند و تا سال ۷۷۹ هجری قمری بر تمام جزایر خلیج فارس و دریای مکران- عمان- حکومت کردند.
تیموریان نیز خراج جزیره کیش و سایر جزایر خلیج فارس را تا سال ۸۷۳ هجری قمری که در ایران حکومت داشتند، جزو فارس محسوب و وصول می کردند.با ورود پرتغالی ها به خلیج فارس و آغاز فعالیت های استعمار نوین در منطقه، جزایر این خلیج از جمله ابوموسی به اشغال دریانوردان پرتغالی درآمد.
در روزگار سلطنت شاه عباس صفوی، پس از یک دوره طولانی نبرد، جزایر و بنادر ایرانی در خلیج فارس از جمله ابوموسی، قشم، هرمز و بحرین به وسیله نیروهای ایرانی آزاد شد که به همین مناسبت بندر گمبرون به بندر عباس تغییر نام یافت.در سال ۱۱۴۷ هجری قمری (۱۷۳۵میلادی) نادرشاه افشار، لطیف خان دشتستانی را به سمت حاکم ایالت های جنوب ایران و کاپیتانی کل سواحل و بنادر و جزایر خلیج فارس منصوب کرد که این فرد در سال ۱۷۳۶ میلادی به بحرین لشکر کشید و شیخ جبار هوله، یاغی بحرین را شکست داد و کلید دژ بحرین را برای نادرشاه فرستاد.
کریم خان زند نیز در سال ۱۱۷۹ هجری قمری (۱۷۶۵ میلادی) بر سراسر منطقه فارس و جزایر خلیج فارس از جمله ابوموسی و بحرین و … اعمال حاکمیت کرد.در دوره قاجاریه آقامحمدخان پس از شکست دادن جانشینان کریم خان زند، موفق شد بر تمام ایران از جمله بنادر و جزایر خلیج فارس مسلط شود.
در روزگار فتحعلی شاه هم جزایر دریای پارس از جمله کیش، بحرین، ابوموسی، هندرابی، تنب بزرگ و تنب کوچک، فارور و … جزو ایالت فارس محسوب می شد و در سال ۱۲۶۳ ه.ق کرانه ها و جزیره های خلیج فارس از جمله جزیره ابوموسی بخشی از ایالت «بنادر خلیج فارس» شد.
در سال ۱۸۵۳ اسعتمار بریتانیا که از سال ۱۸۱۹ به بهانه حفظ امنیت در خلیج فارس استقرار یافته بود در راه تثبیت سلطه خود، حکام منطقه را در کنفراسی جمع کرد و آنها قراردادی را تحت عنوان صلح جاویدان امضا کردند که به موجب آن بریتانیایی ها اجازه یافتند نه تنها به بهانه مبارزه با دزدان دریایی بلکه به بهانه حفظ امنیت خلیج فارس بتوانند در هر حادثه ای که در کرانه های خلیج فارس اتفاق می افتد مداخله کنند. در سال ۱۸۱۹ میلادی بریتانیا در پی این کوشش ها جزایر ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک را که از روزگار کهن در تملک ایران و جزو لاینفک خاک آن بود به اشغال خود درآورد.
دولت ایران در دهه نخست قرن ۱۳ بارها حق حاکمیت خود را بر جزایر تنب و ابوموسی اعلام کرد و در تاریخ ۵ اسفند ۱۳۰۸ هم وزارت خارجه ایران، نامه اعتراضی را مبنی بر برافراشتن پرچم بریتانیا بر فراز جزایر ابوموسی و تنب بزرگ به وزیر مختار بریتانیا در تهران نگاشت.
حکومت ایران در طول سال های بعد نیز همواره ضمن انجام اقدام هایی مشابه و نامه نگاری های متعدد که همگی از اسناد معتبر حق حاکمیت ایران محسوب می شوند، بر احقاق حق خود پای می فشرد.تا این که در نیمه دوم سال ۱۹۷۱ دو کشور توافق کردند که یک روز پیش از خروج نیروهای بریتانیایی از خلیج فارس، ایران نیروهای خود را به جزایر مسکونی ابوموسی و تنب بزرگ و جزیره غیرمسکونی تنب کوچک اعزام کند و بدین ترتیب پس از حدود ۸۰ سال که سیاست استعمار برخلاف حقوق مسلم تاریخی مانع اعمال حاکمیت ایران بر این جزایر شده بود، پس از گفت وگوهای طولانی و پیگیر، بار دیگر این جزایر تحت حاکمیت بر حق ایران قرار گرفت.
امارات متحده عربی اینک بر پایه همین توافق است که پس از ۳۴ سال بر ادعاهای خود مبنی بر مالکیت جزایر سه‌گانه ایرانی اصرار می ورزد. در واقع ادعاهای امارات پس از نزدیک به ۳۰ سال بر اساس خلقیات ناسیونالیستی اعراب یک ادعای حیثیتی فاقد مبنای حقوقی و سیاسی است که خود امارات هم به آن واقف است اما به اصرار این کشور در متن برخی بیانیه ها گنجانده می شود تا عقب نشینی عرب در برابر عجم تعبیر نشود.
ااماراتیها فراموش نمی کنند که رابطه کشورشان با ایران طی چند سال گذشته بر اثر اصرار بر همین ادعا تیره بود و همین موضوع اثرات اقتصادی و سیاسی منفی ای برای دو همسایه در پی داشت. ایرانی ها نیز که سه جزیره را جزو لاینفک خاک ایران می‌دانند به خاطر دارند که تکرار ادعاهای موهوم امارات خریداری در بین اعراب نیز ندارد.
برگرفته از : http://www.persiangulfstudies.com/fa/pages/801
