مطابق با قانون تجارت، زمانی که یک شرکت قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران داشته باشد، اولویت شرکت در افزایش سرمایه با سهامداران فعلی شرکت است. از همین رو، در این روش افزایش سرمایه، شرکت اوراقی را تحت عنوان “حق تقدم خرید سهام” منتشر می‌کند. سپس با توجه به درصد مالکیت هر یک از سهامداران و نیز درصد افزایش سرمایه، تعداد مشخصی حق‌ تقدم‌ در اختیار سهامداران قرار می‌دهد.

آشنایی با حق تقدم خرید سهم، موضوع بسیار مهمی در آموزش بورس است. بنابراین همه فعالان بازار سرمایه فارغ از اینکه از کدام روش تحلیلی (مانند تحلیل بنیادی، تحلیل تکنیکال یا تابلو خوانی) برای خرید و فروش سهم استفاده می‌کنند، باید از جزئیات آن باخبر باشند.

بعد از تصمیم‌گیری مجمع در خصوص افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران، حق تقدم‌ به سبد دارایی یا پرتفوی سهامداران اضافه خواهد شد. نماد حق تقدم یک سهم، از اضافه شدن حرف “ح” در انتهای نماد اصلی ساخته می‌شود. مثلا نماد “افقح” در واقع نماد مربوط به حق تقدم‌ خرید سهام “افق” است. یا مثلا “دالبرح” نماد مربوط به حق تقدم خرید سهام “دالبر” است. تعداد حق تقدمی‌ که به سهامداران تخصیص پیدا می‌کند، با توجه به درصد افزایش سرمایه و نیز تعداد فعلی سهام وی مشخص می‌شود.

به عنوان مثال، فرض کنید شرکتی قصد داشته باشد از این طریق ۱۰۰ درصد افزایش سرمایه بدهد. در این صورت، به تعداد سهام هر سهامدار، به وی حق تقدم تخصیص پیدا می‌کند. یعنی اگر سهامداری، هزار سهم داشته باشد، هزار حق‌ تقدم‌‌ نیز به دارایی او اضافه می‌شود. یا اگر شرکت قصد افزایش سرمایه ۵۰ درصدی داشته باشد، به این سهامدار ۵۰۰ سهم حق تقدم‌ اختصاص می‌یابد.

تصمیم‌ گیری افراد در خصوص نحوه برخورد با حق تقدم‌ در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرد:

الف) تبدیل حق تقدم‌ به سهم:

فرآیند کلی تبدیل حق تقدم به سهم در این بخش مورد بررسی قرار می‌گیرد. دارندگان حق تقدم باید در مهلت مشخص شده، ارزش اسمی هر سهم را به حساب شرکت واریز نمایند. سپس این موضوع را به شرکت اطلاع دهند. ارزش اسمی هر سهم نیز هزار ریال یا صد تومان است. البته اگر سهامداران مطالبه‌ای از شرکت داشته باشند، بنا به تصمیم شرکت ممکن است این مبلغ از کل مبلغی که باید به شرکت پرداخت نمایند، کسر گردد. پس از آن، باید منتظر طی شدن مراحل قانونی آن توسط شرکت باشند. فرآیند تبدیل حق تقدم‌ به سهم، زمان‌بر است. ممکن است این فرآیند ماه‌ها به طول بیانجامد. اما در حالت کلی می‌توان گفت پس از انتشار آگهی ثبت افزایش سرمایه شرکت در سایت کدال، این فرآیند پایان می‌پذیرد.

سهامداران هر شرکت می توانند با مراجعه به پرتال امور سهامداران شرکت، گواهی حق تقدم خود را دریافت کنند. در این گواهی به جزئیاتی مانند مبلغ قابل پرداخت بابت حق‌تقدم خرید سهام و چگونگی پرداخت آن، مهلت زمانی و … اشاره می‌شود.

به عنوان مثال

به عنوان مثال، تصویر زیر مربوط به گواهینامه حق تقدم خرید سهام شرکت تامین سرمایه امین است. همانطور که مشاهده می‌شود، این سهامدار بابت سود نقدی دریافت نشده از شرکت مطالبه دارد. با توجه به این موضوع، این سهامدار نیاز نیست بابت تبدیل حق تقدم به سهم، هیچ‌گونه وجهی به شرکت پرداخت کند.

ذکر این نکته ضروری است که جزئیات این فرآیند از طریق سایت کدال نیز منتشر می‌شود. بنابراین برای مشاهده جزئیات و فرآیند افزایش سرمایه باید به سایت کدال مراجعه کنید. پس از ورود به این سایت، از قسمت جستجوی اطلاعیه‌ها، نماد مورد نظر را انتخاب کنید. سپس اطلاعیه‌های مربوط به افزایش سرمایه را پیدا کرده و مشاهده کنید. توصیه می‌شود برای اطلاع کامل از جزئیات، فایل‌های پیوست اطلاعیه را نیز در صورت وجود، مطالعه نمایید.

به عنوان مثال، بخشی از اطلاعیه‌های شرکت تامین سرمایه امین در تصویر زیر نشان داده شده است.

در قسمت پیوست‌های اطلاعیه مربوط به مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام این شرکت، تصویر مربوط به آگهی پذیره نویسی افزایش سرمایه منتشره در روزنامه رسمی شرکت قابل دریافت است. توصیه می‌شود برای اطلاع از جزئیات، این بخش را نیز بررسی کنید.

همانطور که اشاره شد، می‌توانید از طریق سایت شرکت به پرتال امور سهامداران آن وارد شوید و گواهی حق تقدم خود را دریافت کنید. در صورتی که پس از بررسی گواهینامه حق تقدم خود و همچنین پس از بررسی اطلاعیه‌های موجود در سایت کدال، سؤال یا ابهامی داشتید می‌توانید با امور سهام شرکت مربوط تماس حاصل نمایید.

ب) فروش حق تقدم‌‌:

از زمانی که معاملات حق تقدم در بازار آغاز می‌شود، به مدت ۶۰ روز ادامه پیدا می‌کند. البته ممکن است به درخواست شرکت و تایید سازمان بورس، این زمان نیز تمدید شود. سهامدارانی که به آن‌ها حق تقدم تخصیص پیدا کرده است می‌توانند در این بازه‌ی زمانی آن را بفروشند. فقط در این مرحله، از لحاظ تعداد معامله محدودیتی برای افراد وجود ندارد. بنابراین هر فرد می‌تواند بارها حق تقدم‌ را بخرد و بفروشد.

دامنه نوسان قیمت حق‌ تقدم‌ شرکت‌های بورسی، دو برابر دامنه نوسان سهم شرکت است. در شرکت‌های فرابورسی، دامنه نوسان حق تقدم با دامنه نوسان سهم شرکت برابر است.

ج) عدم واریز وجه اسمی و عدم فروش حق تقدم‌:

در صورتی که دارنده حق تقدم، نسبت به آن بی‌تفاوت باشد و در مهلت مقرر آن را نفروشد و وجه اسمی آن را در مهلت مقرر به حساب شرکت واریز نکند، این حالت به وجود می‌آید.

مدتی بعد از متوقف شدن معاملات نماد حق تقدم شرکت، نماد حق‌ تقدم‌ از سبد دارایی همه افراد خارج می‌شود. پس از بررسی‌های شرکت، تعداد حق تقدم‌هایی که وجه اسمی آن‌ها به حساب شرکت واریز نشده است، مشخص می‌شود. شرکت در مرحله‌ای به نام “پذیره‌ نویسی عمومی” آن‌ها را به فروش می‌رساند. پس از فروش حق‌تقدم‌های استفاده نشده و کسر هزینه و کارمزد فروش، وجه حاصل از آن در اختیار سهامدارانی که از حق‌تقدم‌ خود استفاده نکرده‌اند، قرار خواهد گرفت. جزئیات مربوط به این فرآیند از طریق سایت کدال منتشر می‌شود. می‌توانید مشابه آنچه پیش‌تر توضیح داده شد، وارد این سایت شده و اطلاعیه‌های مربوط به این موضوع را نیز مشاهده کنید. همچنین در صورت وجود هرگونه سؤال یا ابهام، باید با امور سهام شرکت مربوط تماس حاصل نمایید.

به عنوان مثال، تصویر زیر مربوط به اطلاعیه پذیره‌نویسی عمومی حق تقدم خرید سهام دالبر است در سایت کدال منتشر شده است.

در مرحله پذیره‌ نویسی عمومی، علاوه بر قیمت خرید، وجه اسمی هر حق تقدم (هزار ریال) نیز از حساب خریدار کسر می‌گردد. خریداران حق تقدم در این مرحله، به هیچ وجه امکان فروش آن را ندارند. در نتیجه باید منتظر تکمیل شدن فرآیند تبدیل حق‌ تقدم‌ به سهم باشند.

اطلاعیه نتایج حاصل از فروش حق تقدم استفاده نشده دالبر که در سایت کدال منتشر شده نیز در تصویر زیر نمایش داده شده است.

در این اطلاعیه نحوه دریافت مبلغ حاصل از فروش حق تقدم‌های استفاده نشده برای سهامدارانی که از حق تقدم‌ خود استفاده نکرده‌اند در سایت کدال اعلام می‌شود.

سوالات متداول