تیروئید؛پرکاری، کم‌کاری، علائم و راه‌های پیشگیری و درمان:

بیماری تیروئید از جمله بیماری های ارثی و اکتسابی است، که همه افراد و در هر گروه سنی، ممکن است در معرض این بیماری قرار گیرند، از انواع این بیماری: کم کاری و پرکاری تیروئید است.

تیروئید

غده تیروئید در جلوی گردن و اطراف نای قرار دارد، شکل این غده شبیه به پروانه است که بدن آن در وسط و بال‌های آن به اطراف گسترش یافته اند. تیروئید یکی از غده های مهم بدن است که وظیفه کنترل متابولیسم‌ها را بر عهده دارد. در فرایند متابولیسم، مواد غذایی وارد شده به بدن تبدیل به انرژی می‌شوند.

انرژی حاصل از متابولیسم، برای عملکرد صحیح بدن لازم می‌باشد به طوری که تامین انرژی تمام سیستم‌های بدن را انجام می‌دهد تا اندام‌های بدن وظایف خود را به درستی انجام دهند. کنترل متابولیسم از طریق تیروئید با استفاده از هورمون تیروکسین که حاوی ۴ اتم یدید و هورمون تری یدوتیرونین، حاوی ۳ اتم یدید، صورت می‌گیرد.

این دو هورمون به وسیله تیروئید تولید می‌شوند و میزان انرژی دریافتی سلول‌های بدن را تنظیم می‌کنند. اگر تیروئید عملکرد صحیحی داشته باشد و بین هورمون ها تعادل برقرار باشد، متابولیسم بدن شما به درستی کار می کند.

کنترل عملکرد تیروئید در جریان خون به وسیله غده هیپوفیز واقع در مرکز جمجمه، که در زیر مغز قرار دارد، انجام می شود. اگر میزان این هورمون از سطح مورد نیاز بالاتر یا پایین تر برود، غده هیپوفیز مقدار آن را تنظیم می کند. در این زمان هورمون تنظیم‌کننده تیروئید که TSH، نام دارد به تیروئید ارسال شده و پیام‌هایی برای تنظیم میزان مورد نیاز آن را، مخابره می کند تا تعادل و حالت طبیعی بدن را برگرداند.

پرکاری تیروئید

وقتی تولید تیروئید توسط هورمون تیروئید، بیش از اندازه مورد نیاز بدن باشد، بیماری پرکاری تیروئید در بدن اتفاق می‌افتد. به دلیل تولید مقدار زیادی از این هورمون بدن مجبور است که به سرعت انرژی حاصل از متابولیسم را مصرف نماید که در این صورت فرد احساس خستگی فراوان می‌کند. در این حالت، افزایش ضربان قلب، کاهش وزن و ضعف اعصاب، جز علائم غالب به حساب می‌آیند.

کم کاری تیروئید

تولید تیروئید به میزان کمتر از حد مورد نیاز بدن توسط هورمون تیروئید، باعث ایجاد بیماری کم کاری تیروئید می‌شود. افرادی که دچار کم کاری تیروئید هستند دائم احساس خستگی دارند، نسبت به دمای سرد کم تحمل هستند و دچار افزایش وزن می شوند.

اختلالات کم کاری و پر کاری تیروئید، ممکن است در اثر عوامل مختلفی در افراد به وجود بیاید که یکی از آن عوامل، ارثی بودن این بیماری است.

آزمایش تیروئید

تمام افراد سالم هم باید برای چک کردن میزان تیروئید خود آزمایش‌های مرتبی را انجام دهند تا از سلامت و عملکرد، این غده اطمینان حاصل کنند. افرادی که مبتلا به بیماری دیابت، مخصوصا دیابت نوع یک هستند، به دلیل اینکه بیشتر در معرض خطر این بیماری می باشند، باید پس از تشخیص بیماری دیابت، هر سال آزمایش تیروئید بدهند. ولی افراد مبتلا به دیابت نوع دو در صورت توصیه پزشک باید آزمایش را انجام دهند.

علائم پرکاری تیروئید

افرادی که مبتلا به بیماری پرکاری تیروئید هستند، علائمی از جمله: عصبی شدن، استرس و اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی، کاهش وزن، ضعف و لرزش اعضای بدن، گواتر یا بزرگ شدن غده تیروئید، احساس گرمای فراوان، قاعدگی‌های نامنظم و یا توقف قاعدگی در زنان و همچنین سوزش چشم یا مشکلات بینایی، را تجربه می کنند.

علائم کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید نیز دارای علائم مشخصی می‌باشد، از جمله این علائم: افزایش وزن بدن، احساس خستگی، فراموشی، قاعدگی‌های مکرر و با شدت فراوان در زنان مبتلا به کم کاری تیروئید، صدای بم و خشن، رشد موهای درشت و ضخیم و احساس سردی در دمای بدن، می‌باشد.

راه های پیشگیری از کم کاری و پرکاری تیروئید

با توجه به اینکه بیماری‌های کم کاری و پرکاری تیروئید علاوه بر رفتارهای خود فرد می‌تواند زمینه ی ارثی هم داشته باشد، ولی یک بیماری قابل پیشگیری است که به راحتی قابل کنترل است. استفاده از مواد مغذی از جمله، مواد غذایی حاوی روی و سلنیوم، در کنترل فعالیت این غده ما بسیار اهمیت دارد. علاوه بر این رعایت کردن یک رژیم غذایی مناسب به تعادل در میزان تیروئید بدن کمک می‌کند.

افرادی که دچار پرکاری یا کم کاری تیروئید می شوند در اسرع وقت باید به پزشک متخصص مراجعه کنند تا پروسه درمان آنها آغاز گردد و با مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک بتوانند به زودی در تعادل ترشح این هورمون تعادل ایجاد کنند.

خوشبختانه ، خوردن مواد مغذی مناسب و مصرف داروها ممکن است به کاهش علائم و بهبود عملکرد تیروئید کمک کند. مواد مغذی مفید برای این غده، ید، سلنیوم و روی هستند. پیروی از یک رژیم غذایی مناسب می تواند علائم شما را به حداقل برساند و به شما در حفظ وزن سالم کمک کند.

مواد غذایی که به بهبود عملکرد غده تیروئید کمک می کنند:

• از جمله مواد غذایی که می‌تواند در تعادل فعالیت غده تیروئید به ما کمک کند استفاده از جلبک‌های دریایی است، که سرشار از ریزمغذی ید هستند، و برای جبران کم کاری آن بسیار مفید می‌باشند.
• آجیل‌ها نیز از جمله مواد خوراکی هستند که با داشتن ریزمغذی سلنیوم در جهت تعادل ترشح غده تیروئید، بسیار اهمیت دارند. از جمله این آجیل‌ها: فندق، آجیل برزیلی و غیره می‌باشد.
• از سایر غذاهای مفید در جهت تنظیم تعادل تولید این هورمون، ماست منجمد شده، استفاده از تخم مرغ تازه و همچنین ماهی پخته شده می‌باشد.
• علاوه بر موارد فوق، برای حفظ سلامتی و تعادل غده تیروئید، استفاده از ید به میزان کافی ضروری می‌باشد، همچنین فراهم کردن میزان لازم ویتامین های A و D و ریزمغذی‌های روی و سلنیوم بسیار حائز اهمیت است.

تشخیص تیروئید

اگر احساس می‌کنید که دارای علائم بیماری‌های کم کاری یا پرکاری تیروئید هستید حتما جهت معاینه به پزشک مراجعه کرده و وضعیت خود را شرح دهید. از قطعی‌ترین روش‌ها برای تشخیص این بیماری، آزمایش خون است که در آن، میزان هورمون‌های تیروئید در خون اندازه‌گیری شده و نوع بیماری شما مشخص می‌شود. در این آزمایش خون از طریق ورید گرفته می‌شود.

پزشک متخصص ممکن است از چند آزمایش برای تشخیص تیروئید استفاده کند، که این آزمایش‌ها شامل: آزمایش های TSH، T4 و T3 می‌باشند، این آزمایش‌ها به طور دقیق عملکرد غده تیروئید شما را نشان می‌دهند. اگر در نتایج آزمایشات، میزان TSH، بالا باشد و میزان T4 پایین تر از حد تعادل باشد، فرد مبتلا به کم کاری تیروئید است.

در چه سنی بیماری تیروئید شایع می شود؟

بیماری تیروئید یک بیماری ارثی و اکتسابی است که می تواند در هر سنی برای مردان یا زنان پیش بیاید. با توجه به نوع تغذیه و فعالیت های بدنی افراد ممکن است در سنین مختلف به این بیماری مبتلا شوند. اما طبق شواهد به دست آمده، این بیماری یکی از بیماری‌های شایع در زنان ۲۰ تا ۳۰ سال می‌باشد. در این سن معمولا خانم‌ها دچار کم کاری تیروئید می‌شوند،که باید جهت کنترل وضعیت خود به صورت سالانه تیروئید خود را چک کنند.

درمان کم کاری تیروئید با استفاده از دارو

افرادی که دچار کم کاری تیروئید هستند باید به صورت روزانه از داروی Levo-T, Synthroid، که یک هورمون مصنوعی به نام تیروئید لووتیروکسین است، استفاده نمایند. این دارو حتما باید توسط پزشک متخصص تجویز شود تا میزان دوز مورد نیاز و طول دوره مصرف به درستی رعایت گردد. استفاده از این دارو کمبود ترشح هورمون را جبران می کند و باعث تنظیم ترشح تیروئید می شود.

درمان غده تیروئید

• برای درمان پرکاری تیروئید، رفتار شما بسیار کمک‌کننده است، این رفتار شامل: عدم مصرف مواد غذایی که برای بیماری شما مضر است و همچنین، انجام فعالیت‌هایی که می‌تواند به کاهش تیروئید کمک کند، می‌باشد.
• استفاده از ید رادیواکتیو: استفاده از ید رادیواکتیو به صورت خوراکی، باعث جذب این ید توسط غده تیروئید می‌شود که به کوچکتر شدن غده تیروئید کمک می‌کند.
• راه‌های دیگری که در درمان پرکاری تیروئید مفید هستند، عبارتند از: استفاده از داروهای ضدتیروئید، استفاده از مسدودکننده‌های بتا و همچنین جراحی غده تیروئید که تیروئیدکتومی نام دارد.

افراد مبتلا به بیماری تیروئید باید جهت معاینه به متخصص غدد درون ریز مراجعه نمایند و اطمینان داشته باشند که بیماری کم کاری و پرکاری تیروئید هر دو قابل درمان هستند. استفاده داروهای مکمل، ید رادیواکتیو، و عمل جراحی از درمان اختصاصی برای درمان بیماری تیروئید می‌باشد.

داروهای مورد استفاده برای درمان تیروئید

نکته قابل توجه در درمان بیماری تیروئید و استفاده از داروها این است که، دارو حتما باید با تجویز پزشک مصرف شود زیرا مصرف خودسرانه دارو ممکن است به وخیم شدن مریضی شما منجر شود. برای درمان پرکاری از داروی تیونامید استفاده می شود، که تولید هورمون‌های اضافی غده تیروئید را متوقف می‌کند.

داروهای دیگر از جمله: داروی کاربی مازول و داروی پروپیل تیوراسیل نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. دوره مصرف داروها معمولا یک تا دو ماه می‌باشد. استفاده از داروی مسدودکننده بتا نیز در درمان بیماری تیروئید مفید است.

با کنترل شدن و تنظیم میزان ترشح این هورمون، پزشک متخصص دوز داروی شما را کاهش می‌دهد تا فعالیت غده تیروئید به تعادل لازم و کافی برسد سپس مصرف دارو را قطع می کند.

درمان بیماری پرکاری تیروئید با استفاده از ید رادیواکتیو

درمان با ید رادیو اکتیو یک نوع درمان رادیوتراپی است که در جهت درمان پرکاری تیروئید به کار برده می‌شود. از روش‌های موثر در درمان پرکاری این غده به شمار می‌آید. برای انجام دادن این نوع درمان پزشک به شما یک کپسول حاوی ید رادیواکتیو می‌دهد که به صورت نوشیدنی استفاده شده و جذب غده تیروئید می‌شود. معمولا یک پک از آن برای درمان کافی می‌باشد.

درمان با ید رادیواکتیو ممکن است بعد از چند هفته یا حتی چند ماه به نتیجه برسد، به همین دلیل همزمان از داروهای کاربی مازول یا پروپیل تیوراسیل با مجوز پزشک، باید استفاده شود.

برای جلوگیری از انتقال اشعه ید به دیگران، بعد از انجام این درمان باید به نکات زیر توجه شود:

• چند روز تا چند هفته با زنان باردار و کودکان ارتباط نداشته باشید.
• زنانی که از این درمان استفاده کرده‌اند باید تا ۶ ماه، از بارداری جلوگیری کنند.
• مردانی که از این درمان استفاده کرده‌اند تا چهار ماه از پدر شدن بپرهیزند.
• درمان ید رادیواکتیو برای زنان باردار و همچنین شیرده، و افرادی که در اثر پرکاری تیروئید دچار آسیب چشمی شده‌اند، مجاز نمی‌باشد.

عمل جراحی غده تیروئید

بعضی مواقع لازم است که برای درمان پرکاری تیروئید از عمل جراحی استفاده شود و تمام یا بخشی از غده برداشته شود. در صورتی جراحی غده انجام می شود که:

• فرد به گواتر مبتلا شده و غده تیروئید، متورم و بزرگ شده است.
• پرکاری غده مشکلاتی را برای بینایی و چشم شما به وجود آورده است.
• استفاده از دارو نمی تواند برای درمان شما موثر باشد یا بعد از قطع دارو، بیماری برمی‌گردد.
• جراحی و برداشتن غده تیروئید، باعث کنترل پرکاری تیروئید می‌شود.

جراحی تیروئید

افرادی که با جراحی غده تیروئید خود را برمیدارند برای جبران فعالیت‌ها و تنظیمات متابولیسم بدن باید تا آخر عمر دارو مصرف کنند. داروهایی که برای درمان کم کاری تیروئید استفاده می‌شود برای این افراد بسیار مفید است.

بهترین رفتار برای تنظیم تیروئید بدن، پیشگیری از به وجود آمدن آن است، که آزمایش های دوره ای در جهت آگاه شدن از وضعیت میزان ترشح غده به شما کمک می کند که در صورت نیاز به درمان، به راحتی بتوانید آن را کنترل کنید.

غده تیروئید یکی از مهمترین غده‌های بدن انسان به شمار می‌رود که با تولید و تنظیم ترشح هورمون‌های تیروئیدی در تنظیم متابولیسم‌های بدن نقش اساسی دارد. حال اگر این غده به درستی نتواند فعالیت خود را انجام دهد، بیماری تیروئید به وجود می‌آید. خستگی در فرد مبتلا از علائم اصلی این بیماری است. برای درمان آن باید به دکتر متخصص غدد مراجعه شود. کم کاری و پرکاری تیروئید با تجویز داروهای مکمل به راحتی درمان می‌شوند. در صورتی که پر کاری تیروئید با دارو قابل درمان نباشد، روش جراحی و استفاده از ید رادیو اکتیو از درمان‌های موثر به شمار می‌آیند.