مالچ چیست؟

مالچ به هر گونه ماده طبیعی یا مصنوعی گفته میشود که سطح خاک را در باغ و فضای باز و سبز پوشش می دهد.

مالچ ها, مزایای زیادی دارند از جمله کاهش سطح تبخیر آب, افزایش ذخیره رطوبت خاک, کاهش یا جلوگیری از رشد علف هرز, جلوگیری از تغییرات شدید درجه حرارت در خاک, کاهش سله بستن و کاهش فرسایش خاک, کاهش فشردگی خاک, حفاظت گیاهان چند ساله از یخ زدگی و افزایش پاکیزگی باغ یا فضای باز و سبز. انتخاب یک مالچ خاص به قابلیت دسترسی, هزینه, گیاهی که باید مالچ دهی شود و فصل سال بستگی دارد. مالچ ها باید به طور صحیح استفاده شوند. در صورتی که با ضخامت زیاد و یا از مواد نا مناسبی استفاده شود, میتواند صدمه معنی داری به درختان و سایر گیاهان وارد کند.

مالچ ها از نظر تجاری در فرم های مختلفی در دسترس هستند. دو نوع مهم مالچ, مالچ های آلی و غیر آلی هستند. با توجه به وجود کمبودهای جدی آب به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک نظیر اقلیم کشورمان، لزوم استفاده بهینه و با راندمان بالای آب در این بخش اهمیت بسیاری دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل کاربرد خاکپوش (مالچ)، در کشاورزی و اثرات آن بر کاهش تلفات تبخیر و افزایش بهره وری مصرف آب، می پردازد. نتایج پژوهش های مختلف نشان داد حضور خاکپوش بر سطح خاک با ایجاد سایه و ممانعت از نفوذ نور باعث کاهش و جلوگیری از رشد علف های هرز و با جلوگیری از تبخیر آب از سطح خاک باعث کاهش درجه حرارت و افزایش محتوای رطوبت خاک می شود. بیشتر تحقیقات انجام شده بر خاکپوش های آلی، مربوط به بقایای گیاهی نظیر کاه وکلش، برگ ها، چوب، خاک اره و خرده چوب می باشد. از بین روش های موجود کاه و کلش گندم، برگ درخت و خاک اره در حفظ درجه حرارت خاک، افزایش میزان محصول و حفظ تعادل در عناصر غذایی، حفظ بهتر رطوبت خاک و کاهش تنش رطوبتی خاک نسبت به دیگر خاکپوش ها، برتری محسوسی را نشان دادند. همچنین نتایج نشان داد که استفاده از مالچ های پلاستیکی ضمن بهبود صفات رویشی و کمی و کیفی محصولات، باعث کاهش تبخیر سطحی خاک، کاهش شیب جریان حرکت رطوبت از عمق به سطح خاک، جلوگیری از هدررفت آب توسط علف های هرز، جلوگیری از هدررفت آب در فواصل بین دو گیاه می شود. همچنین بهره وری مصرف آب را بیش از ۵۰ درصد افزایش می دهد. نقش مثبت استفاده توام سیستم آبیاری قطره ای و خاکپوش پلاستیکی در افزایش عملکرد و کاهش مصرف آب در محصولات کشاورزی، به گونه ای که عملکرد نهایی محصولات در صورت استفاده از خاکپوش در آبیاری قطره ای نسبت به آبیاری معمولی بدون خاکپوش، اختلاف معنی داری نشان می دهد.مالچ ها موادی هستند که روی سطح خاک قرار می گیرند تا رطوبت را حفظ کنند. شرایط خاک را بهبود بخشند، در طبیعت برگهای درختها روی رنین می ریزند.و لایه ای از مواد آلی ایجاد می کنند که از خاک حفاظت کرده و سبب ساخته شدن خاک می شود. در حالیکه در نظر فضای سبز شهری برگها از زیر درختان جمع آوری می شوند و روی سطح خاک باقی نمی مانند. استفاده از مالچی که خرده های چمن برگها مواد ناشی از هرس شاخه ها بدست می آید می تواند این مزایا را برای فضای باز و سبز در برداشته باشد.

– مالچ پاشی
فرآیندی است که سطح خاک را با مواد گیاهی مانند برگ ، علف شاخه ها یا بقایای محصولات و کلاه و غیره می پوشانند. پوشش مالچ فعالیت ارگانیم های خاک مثل گرم خاکی را افزایش می دهد. همچنین به بهبود بافت خاک با ایجاد خلل و فرج بزرگ و کوچک فروان کمک و در نتیجه در هنگام بارندگی آب راحت تر به داخل خاک می نماید که این امر به کاهش رداناب کمک سطحی کمک می کند. هنگامیکه مواد ارگانیگ خاک افزایش یافته که این موادارگانیگ خاک به بهبود بافت مناسب خاک ایجاد ساختار پایدار نرم کمک می کند ودر نتیجه ذرات خاک بوسیلۀ آب جا به جا نمی شوند. بنابراین ماچ پاشی نقش مهم و حیاتی را در جلوگیری از فرسایش خاک به همراه دارد . در بعضی مناطق از موادی مانند ورقه های پلاستیکی و یا سنگها برای پوشش استفاده میکنند . دراین حالت مالچ پاشی فقط برای استفاده مواد ارگانیگ قابل تجزیۀ گیاهی به کار می رود .

– ازمزایای استفاده از مالچ می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱-  حفاظت خاک از فرسایش آبی و بادی که اجزای خاک نمی توانند شسته و یا برده شوند .
۲ – بهبود نفوذ آب باران و آبیاری با حفظ بافت خاک ، باعث سفت شدن خاک و همچنین باز ماندن خلل و فرج می شود.
۳ – باعث مرطوب نگه داشتن خاک با کاهش تبخییر می گردد. گیاهانیکه به آبیاری کمتری احتیاج دارند می توانند بارن قابل دسترس با بازدۀ بیشتری در مناطق یا فصول خشک استفاده کنند.
-۴ فراهم کردن مواد غذایی برای محصولات ، هنگامی که مواد ارگانیک مالچ تجزیه می گردند مرتباً مواد غذایی آزاد شده در نتیجه باعث باروری خاک می گردد.
-۵ افزایش محتویات موارد ارگانیک ، بخشی از مواد ارگانیک مالچ تبدیل به هوموس خواهد شد.
کشاورزی زمینی (ارگانیک )
راههای زیادی برای تمرین کشاورزی ارگانیک وجود دارد، یک راه جایگزین کردن مواد ارگانیک مانند کمپوست و کود حیوانی به جای کودهای شیمیائی برای بهبود شرایط مطلوب خاک است. برای مثال در حالت استفاده از کمپوست (کود گیاهی ) مواد ارگانیک مثل قطعات گیاهی ، مواد غذایی و برگها است که برای مصرف و سوختن توسط باکتریها ، حشرات و قارچ ها باقی می ماند. آنچه باقی می ماند چیزی نیست جز سلولز و مواد معدنی گیاه که می توان آنرا در باغ استفاده کرد. مواد معدنی مانند آنچه در بقایای حلزون ، اشنۀ دریایی یا استخوان حیوانات یافت می شود نیز می تواند در باروری خاک مفید باشد. به جای استفاده از علفکشها ، کشت ارگانیک معمولاً از ایجاد سد یا مانع برای محدود کردن رویشی و رشد علفهای هرز استفاده می کند. مالچ از این روشها ست که می تواند شامل سنگ نی و یا همان حصیر ، خاک اره یا برگ باشد که دورتا دور گیاه قرار می دهند . یان مالچ نه تنها مانع از رشد علفهای هرز میشود بلکه بعضی ازآنها (مخصوصاً برگ ،حصیر یا نی و چوب ) به حفظ رطوبت خاک کمک هم می کنند. در یک بررسی انجام شده دراستهبان مشخص شد استفاده از مالچ گیاهی (تفالۀ شیرین بیان ) در افزایش کیفیت و عملکرد درختان انجیر مؤثر است. استاده از مالچ گیاهی در جلوگیری از بروز خشکسالی در درختان انجیر بسیار مؤثر بوده و در درختانی که از مالچ گیاهی استفاده شد وضعیت سبزینگی و رشد خوب بوده و از شادابی برخورد شدند، همچنین کیفیت انجیر از لحاظ قطر و رنگ افزایش داده است .مالچ دهی درختان و درختچه ها روش مناسبی برای کاهش هزینه های نگهداری فضای سبزو حفظ سلامت گیاه است که عبارتند از:
۱- صرفه جویی در زمان و هزینه ها
۲- با کاربرد سالانه مالچ هزینه های مربوط به از بین بردن علفهای هرز ۹۰ درصد کاهش می یابد
۳- هزینه خرید و کاربرد علفکشها کاهش می یابد
۴- میزان آبیاری و هزینه های مربوط به آن کاهش می یابد
۵- نیاز به ویجین علفهای هرز اطراف گیاه برطرف میشود
۶- حفظ سلامت گیاه
۷- مالچ به حفظ رطوبت کمک می کند و از دست رفتن رطوبت توسط تبخیر را ۱۰ تا ۲۵ درصد کاهش می دهد
۸- مالچ با جلوگیری از فشرده شدن خاک سبب هوادهی و تهویه بهتر خاک می شود
۹- از فرسایش خاک جوگیری میکند
۱۰- رقابت گیاه با علفهای هرز کاهش می یابد

مالچ ها می توانند در هر موقع از سال استفاده شوند اما زمان استفاده از مالچ بستگی به انتظار شما از مالچ دهی گیاهان دارد. مالچ ها با ایجاد یک لایه مجزا بین هوا و خاک دمای خاک را تنظیم میکنند به این معنی که یک خاک دارای مالچ در تابستان خنک تر از خاک مجاور خود که بدون مالچ است می باشد. بنابراین خاک دارای مالچ نسبت به خاک بدون مالچ در بهار به آهستگی گرم میشودو در پاییز نیز به آهستگی سرد میشود. درصورتی که مالچ به بستر گیاهان چند ساله موجود و گلها و نشا ها اضافه میشود، بهترین زمان اواخر بهار بعد از گرم شدن خاک میباشد .مالچ دهی در اوایل بهار ، گرم شدن خاک و رشد گیاه را به تاخیر می اندازد.لازم نیست در هنگام کود دهی مالچ را حذف نمود زیرا عناصر غذایی کود می توانند همراه آب از مالچ عبور کرده و به ریشه ها برسند.مالچ هایی که برای حفاظت گیاهان در زمستان استفاده میشوندباید سبک باشندتا بدون فشردگی ناشی از وزن برف و یخ بصورت لایه ای عایق از سرمازدگی گیاهان جلوگیری کنند. از مزایای کاربرد زمستانه مالچ این است که یخ زدگی و گرم شدن خاک را در اواخر زمستان و اوایل بهار کاهش میدهد. تکرار سیکل یخ زدن خاک در شب و گرم شدن خاک در روز در اثر نور خورشید سبب جابجایی و خارج شدن بسیاری از گیاهان کم عمق با ریشه های سطحی از خاک میشودو سیستم ریشه در معرض نور خورشید و جریان هوا قرار میگیرد و ممکن است صدمه دیده و نهایتا از بین برود . مالچ دهی با کاهش نوسانات دمای خاک از چنین مشکلی جلوگیری میکند.

– مشکلات ناشی از کاربرد غیر معمول مالچ:

تعدادی از باغبانان تصور میکنند چون استفاده از مالچ برای گیاه مزایایی دارد هر چه بیشتر استفاده کنند نتیجه بهتری میگیرند. در حالی که لایه ضخیم مالچ می تواند مشکلات زیادی برای گیاه فراهم کند. بعنوان مثال باعث میشود ریشه های گیاه بجای اینکه در خاک رشد کنند در داخل مالچ رشد نمایند. همچنین این گیاه براحتی در اثر کاربرد علف کشها و کودها و در دوره های استرس خشکی آسیب میبیند. مالچ ضخیم اطراف گیاه سبب ایجاد رطوبت بیش از حد و پوسیدگی ریشه میشود.

– نحوه کاربرد مالچ
قبل از کاربرد مالچ باید علف های هرز را حذف و گیاه را آبیاری کرد. میتوان به جای چمن اطراف درخت ، از مالچ استفاده کرد .مالچ دهی زیر درخت تا خط چکه رقابت آب و مواد غذایی را به حداقل میرساندو در نتیجه هزینه مربوط به چمن زنی و حذف علفها را کاهش میدهدو از صدمه چمن زن به تنه درخت نیز چلوگیری میکند. مالچ را ۱۵ تا ۳۰ سانتیمتر دورتر از تنه درخت و درختچه باید بکار برد زیرا تنه درختان به شرایط مرطوب مقاومت ندارند و مالچ باید دور از تنه بکار رود تا خطر صدمه بیماریها ، حشرات و جانوران کاهش یابد.
مالچ را باید روی سطح بالایی خاک نگه داشت تا از مصرف شدن ازت جلوگیری شود. هر ماده چوبی که با خاک مخلوط میشود موقتا توانایی خاک را در فراهم کردن نیتروژن برای گیاه کاهش میدهداما بر اساس تحقیقات ،چنین مالچی تنها اکسیژن سطح خاک را مصرف میکند و در قسمت حضور ریشه ها مشکلی ایجاد نمی کند

نتایج یک بررسی:
محققان واحد گیاه شناسی مرکز تحقیقات مصر به تازگی نتایج دوسالۀ بررسی خود را بر روی درختان ۱۵ سالۀ نارنگی منتشر ساخته اند . بررسی آنها به تأثیر تیمارهای استفاده از خاکپوش پوشال برنج ، خاکپوش اکالیفا (لویی) ، خاکپوش پلاستیک سیاه ، از بیخ کندن علفهای هرز با کج بیل و استفادۀ از علفکش گلای فوزیت بر کنترل علفهای هرز ، عملکرد و کیفیت میوۀ نارنگی پرداخته است.

برگرفته از : https://fanabsanat.com/fa