کولونوسکوپی یک روش برای معاینه است که از آن در تشخیص تغییرات و یا ناهنجاری‌های روده به ویژه روده بزرگ و راست روده استفاده می‌شود. در طی این معاینه، یک لوله انعطاف پذیر بلند به نام کولونوسکوپ به داخل روده وارد می‌شود. وجود یک دوربین فیلمبرداری کوچک در انتهای این لوله به پزشک امکان می‌دهد تا کاملا داخل آن را مشاهده کند. در صورت لزوم و در حین کولونوسکوپی می‌توان پولیپ‌ها یا انواع دیگر بافت‌های غیر طبیعی را از بین برد. هم‌چنین نمونه برداری از بافت‌های مشکوک (بیوپسی) هم در طی این معاینه قابل انجام است.
کولونوسکوپی چگونه انجام می شود؟
کولونوسکوپی زمانی انجام می‌شود که فرد آمادگی لازم را داشته باشد. نمی‌توان به یک باره او را برای انجام چنین معاینه‌ای آماده کرد. آن‌چه که یک فرد برای انجام این کار تجربه می‌کند به سه بخش تقسیم می‌شود:
اقدامات پیش از انجام کولونوسکوپی
قبل از این کار لازم است که روده‌های فرد تمیز و خالی شود. باقی ماندن هر مقدار مدفوع در داخل روده بزرگ ممکن است مشاهده ضایعات موجود در روده بزرگ و راست روده را پنهان کرده و معاینه را با اشتباه رو به رو کند. برای تخلیه کامل احتمالا پزشک موارد زیر را توصیه می‌کند:
- از روز قبل باید رژیم غذایی خاصی داشته باشید. معمولا ۲۴ ساعت قبل از این معاینه نمی‌توانید غذاهای جامد بخورید. نوشیدنی‌ها هم ممکن است به مایعات شفاف مثل آب، یا چای و قهوه بدون شیر و آب گوشت محدود شود. هم‌چنین باید از نوشیدنی‌های قرمز که ممکن است با خون اشتباه گرفته شوند، خودداری کنید. در بیشتر موارد توصیه می‌شود که شب قبل از این عمل چیزی نخورید.
- ممکن است نیاز به مصرف یک ملین داشته باشید. پزشک این ملین را به صورت قرص یا مایع تجویز می‌کند. احتمالا یک شب قبل از انجام آن به شما دستور داده می‌شود که ملین را مصرف کنید یا هم شب قبل و هم صبح عمل این کار را انجام دهید.
- از کیت اِنما استفاده کنید. در بعضی موارد برای تخلیه روده بزرگ ممکن است لازم باشد که از یک کیت تنقیه بدون نسخه در ساعات قبل از معاینه یا شب پیش از آن، استفاده کنید. به طور کلی این روش فقط برای تخلیه روده بزرگ موثر است و معمولا به عنوان یک روش کلی برای تخلیه روده توصیه نمی‌شود.
- داروهای خود را تنظیم کنید. داروهای خود را حداقل یک هفته قبل از معاینه به پزشک یادآوری کنید. این کار به ویژه در افرادی که مبتلا به دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی هستند و یا از داروها و مکمل‌های حاوی آهن استفاده می‌کنند ضروری است. هم‌چنین لازم است که پزشک از مصرف داروهای رقیق کننده خون مثل وافارین یا آسپرین و یا داروهای ضد انعقاد جدیدتر مثل دبیگاتران -که برای کاهش خطر لخته شدن خون و سکته مغزی استفاده می‌شود- و یا داروهایی که پلاکت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مطلع باشد. گاهی توصیه می‌شود که بیمار دوز داروهای خود را تنظیم کرده و یا به طور موقت مصرف آن‌ها را متوقف کند.
آن چه در طول کولونوسکوپی روی می دهد
معمولا افراد برای انجام این کار به یک آرامبخش یا داروی بیهوشی نیاز دارند. این دارو گاهی به شکل قرص است، اما در مواردی هم ممکن است آن را همراه با داروی ضد درد به صورت وریدی تزریق کنند تا احساس نارحتی به حداقل برسد. برای انجام این کار در بیشتر مواقع فرد به پهلو بر روی تخت درازمی‌کشد، در حالی که زانوها به سمت سینه کشیده شده‌اند. سپس پزشک کولونوسکوپ را از مقعد وارد می‌کند.
این لوله طولانی، شامل یک لوله و یک چراغ است که به پزشک اجازه می‌دهد تا هوا یا دی اکسید کربن را به داخل روده پمپ کند. هوا یا دی اکسید کربن، روده بزرگ را باد می‌کند تا دید بهتری از پوشش داخلی روده برای پزشک فراهم شود. وقتی اسکوپ جا به جا می‌شود یا هوا وارد می‌شود، ممکن است احساس گرفتگی شکم یا تمایل به دفع مدفوع داشته باشید. این دستگاه هم‌چنین حاوی یک دوربین فیلمبرداری کوچک در نوک آن است. این دوربین تصاویر را به یک مانیتور خارجی ارسال می‌کند تا پزشک بتواند داخل روده را مشاهده کند. پزشک هم‌چنین می‌تواند ابزارهایی را از طریق کانال برای گرفتن نمونه‌های بافتی (نمونه برداری) یا برداشتن پولیپ‌ها و یا سایر بخش‌های غیر طبیعی موجود در روده وارد کند. این کار معمولا بین سی تا شصت دقیقه طول می‌کشد.
آن چه پس از کولونوسکوپی روی می دهد
پس از انجام این معاینه، حدود یک ساعت طول می‌کشد تا اثر آرامبخش از بین برود. در این شرایط فرد به یک همراه نیاز دارد تا او را به خانه ببرد. در برخی افراد، از بین رفتن اثر آرامبخش ممکن است یک روز طول بکشد. در طول این مدت باید از رانندگی یا انجام کارهایی که به دقت زیادی نیاز دارند خودداری کنید. اگر در طول معاینه، پزشک یک پولیپ را برداشته باشد، احتمالا به شما توصیه می‌شود که به طور موقت رژیم غذایی خاصی داشته باشید. ممکن است تا چند ساعت بعد از معاینه احساس نفخ کنید و یا دچار گاز شوید تا هوای موجود در روده را تخلیه کنید. پیاده روی می‌تواند به رفع و کاهش هر نوع ناراحتی ناشی از این کار کمک کند.
هم‌چنین اولین دفع مدفوع بعد از این کار ممکن است با کمی خون همراه باشد. این موضوع معمولا نگران کننده نیست. در صورت تداوم دفع خون و یا داشتن درد شکمی همراه با تب بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. این مسئله گرچه بعید است اما ممکن است در چند ساعت اول پس از معاینه و یا چند روز آینده روی دهد.
کولونوسکوپی روده چه زمانی لازم است؟
زمانی که فرد با علائم خاصی در ناحیه روده مثل یبوست، کاهش وزن غیر قابل توضیح، اسهال و… به پزشک مراجعه می‌کند و شناسایی علت مسئله از طریق روش‌های دیگر دشوار است، این روش توصیه می‌شود. کلونوسکوپی امکان مشاهده جزئیات داخلی روده را برای تشخیص دقیق‌تر فراهم می‌کند. کالج جراحان آمریکا تخمین می‌زند که حدود نود درصد پولیپ‌ها و تومورهای روده از طریق غربالگری با این روش قابل تشخیص هستند. به طور کلی این کار برای رسیدن به اهداف زیر انجام می‌شود:
بررسی علائم و نشانه‌های سرطان روده
کولونوسکوپی می‌تواند به پزشک کمک کند تا دلایل احتمالی درد شکم، خونریزی مقعدی، یبوست مزمن، اسهال مزمن و سایر مشکلات روده‌ای را شناسایی کند.
تشخیص سرطان روده بزرگ
در افراد بالای ۵۰ سال که در خطر بیشتر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند، ممکن است که پزشک انجام غربالگری سرطان روده از طریق کلونوسکوپی را توصیه می‌کند. این کار معمولا در فاصله ده ساله و گاهی زودتر انجام می‌شود. این روش یکی از بهترین روش‌های غربالگری روده بزرگ است.
از بین بردن پولیپ‌های روده
ممکن است که پزشک برای بررسی و از بین بردن پولیپ‌های اضافی این روش را توصیه کند. از بین بردن پولیپ‌ها باعث کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ می‌شود.
عوارض کولونوسکوپی
این روش معمولا با عوارض کمی همراه است. به ندرت ممکن است که پس از کلونوسکوپی، عوارض زیر در فرد مشاهده شود:
- واکنش نامطلوب به آرامبخش مورد استفاده در طول معاینه
- خونریزی در محلی که نمونه بافت (بیوپسی) گرفته شده و یا پولیپ و سایر بافت‌های غیر طبیعی برداشته شده است.
- پارگی یا سوراخ شدن در دیواره روده بزرگ یا راست روده
پزشک بعد از این که بیمار را از خطرات احتمالی و ضرورت انجام این معاینه آگاه کرد، از او می‌خواهد تا رضایت نامه‌ای را برای آن امضا کند. انجام این کار هم در کلینیک‌های پزشکی و یا بیمارستان‌ها و هم در مطب پزشکان، در صورت وجود تجهیزات کامل پزشکی امکان پذیر است. یک روش دیگر به نام کلونوسکوپی مجازی با استفاده از سی تی اسکن یا ام آر آی هم برای گرفتن عکس از روده بزرگ وجود دارد. افراد می‌توانند از این روش به جای غربالگری سنتی کلونوسکوپی استفاده کرده تا عوارض کمتری را تجربه کنند. با این حـال این روش هم معایبی دارد؛ مثلا امکان تشخیص پولیپ‌های کوچک با آن دشوار است و ممکن است شناسایی بیماری با دقت کافی انجام نشود.
طول کولونوسکوپ به اندازه‌ای است که بتواند روده بزرگ و راست روده را بررسی کند
نتایج کولونوسکوپی
پزشک بعد از انجام این معاینه، نتایج به دست آمده را بررسی و ارزیابی کرده و نتیجه نهایی را به بیمار ارائه می‌دهد. این نتیجه به یکی از دو شکل زیر است:
نتیجه منفی
زمانی نتیجه این معاینه منفی در نظر گرفته می‌شود که پزشک، هیچ نوع ناهنجاری در روده پیدا نکند. او ممکن است توصیه کند که این معاینه را مجددا در زمان‌های زیر انجام دهید:
- در ۱۰ سال آینده. اگر به طور متوسط در معرض خطر سرطان روده بزرگ قرار دارید. این کار معمولا در افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌شود.
- در ۵ سال آینده. اگر سابقه وجود پولیپ در معاینات قبلی داشته باشید.
- در یک سال آینده. اگر مدفوع باقی مانده در روده بزرگ مانع از مشاهده دقیق و کامل روده در طی کلونوسکوپی شود.
نتیجه مثبت
اگر پزشک در طی معاینه، پولیپ یا بافت غیر طبیعی در روده مشاهده کند، نتیجه معاینه مثبت ارزیابی می‌شود. بیشتر پولیپ‌ها سرطانی نیستند، اما برخی از آن‌ها می‌توانند پیش سرطانی باشند. پولیپ‌های برداشته شده در حین این معاینه برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شوند تا از نظر سرطانی بودن، غیر سرطانی بودن و یا پیش سرطانی بودن بررسی شوند.
بسته به اندازه و تعداد پولیپ‌ها، ممکن است لازم باشد که در آینده برنامه دقیق‌تری را دنبال کنید و مراقب باشید. اگر پزشک یک یا دو پولیپ با قطر کمتر از یک سانتی‌متر در روده پیدا کند، بسته به سایر عوامل خطر، ممکن است معاینه مجدد را برای ۵ تا ۱۰ سال آینده توصیه کند. هم‌چنین پزشک انجام مجدد کلونوسکوپی را برای موارد زیر هم لازم می‌داند:
- مشاهده بیش از دو پولیپ
- مشاهده یک پولیپ بزرگ‌تر از یک سانتی‌متر
- وجود پولیپ و هم‌چنین مدفوع باقی مانده در روده بزرگ که از معاینه کامل آن جلوگیری می‌کند
- وجود پولیپ‌هایی با مشخصه‌های سلولی خاص که نشان دهنده خطر ابتلا به سرطان در آینده است
- پولیپ‌های سرطانی
کولونوسکوپ با وارد کردن هوا به داخل روده امکان مشاهده بهتر بافت آن را فراهم می‌کند
هم‌چنین در صورتی که پزشک با پولیپ یا بافت غیر طبیعی دیگری مواجه شود که امکان برداشت آن در حین کولونوسکوپی فراهم نباشد، ممکن است انجام عمل جراحی برای خارج کردن آن را توصیه کند.
حرف آخر
روده بزرگ یکی از بخش‌های دستگاه گوارش است که غذا را می‌گیرد، مواد مغذی را جذب کرده و مواد زائد را به شکل مدفوع، از بدن خارج می‌کند. معمولا برای تشخیص یک ناهنجاری یا بیماری در آن، از غربالگری کلونوسکوپی استفاده می‌شود. در این روش به کمک یک لوله نازک و انعطاف پذیر که دارای چراغ و دوربین است، فضای داخل روده‌ها را مشاهده می‌کنند. در طی این معاینه، پزشک می‌تواند از بافت‌های غیر طبیعی برای بیوپسی نمونه گیری کند و یا پولپپ‌های موجود را حذف کند. چنان چه در زمینه کولونوسکوپی و انجام آن به راهنمایی تخصصی پزشکی نیاز دارید، می‌توانید از مشاوران متخصص حال کمک بگیرید. آیا شما تا حالا معاینه با کلونوسکوپ را تجربه کرده‌اید؟
سوالات متداول
کولونوسکوپی چگونه انجام می شود؟
در این روش یک لوله باریک و انعطاف پذیر مجهز به دوربین را از طریق مقعد وارد روده فردی که به پهلو و روی تخت دراز کشیده می‌کنند. پزشک از یک مانیتور خارجی می‌توانند وضعیت داخل روده را مشاهده کند.
انجام کولونوسکوپی چقدر طول می کشد؟
برای انجام این روش لازم است که فرد مقداری آرامبخش دریافت کند تا کمتر احساس ناراحتی کند. مدت زمان انجام آن در مجموع بین سی تا شصت دقیقه خواهد بود.
جواب کولونوسکوپی چقدر طول می کشد؟
بعضی از نتایج بلافاصله به فرد ارائه می‌شود. اما در صورتی که در حین انجام آن از بافتی نمونه گیری شود، به آزمایشگاه فرستاده شده و نتایج بررسی بافت معمولا بعد از چند روز تا چند هفته آماده می‌شود.
قبل از کولونوسکوپی چی بخوریم؟
برای این معاینه لازم است که روده بیمار تخلیه و تمیز باشد. بنابراین مصرف مواد غذایی ملین که امکان تخلیه روده را فراهم کند ضروری است. هم چنین در ۲۴ ساعت قبل از عمل نمی‌توان هیچ نوع غذای جامدی مصرف کرد.
بعد از کولونوسکوپی چی بخوریم؟
معمولا پزشکان به افراد توصیه می‌کند که بلافاصله بعد از عمل و تا ۲۴ ساعت اول از خوردن غذاهای حجیم خودداری کرده و مایعات زیاد و غذاهای نرم که قابلیت هضم بهتری دارند مصرف کنند.
برای انجام کولونوسکوپی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
شما می‌توانید این کار را در بیمارستان، کلینیک و یا مطب مجهز پزشک و تحت نظر یک پزشک متخصص گوارش انجام دهید.
منابع:
برگرفته از : https://haal.ir/blog/experiments/what-is-colonoscopy
