افزایش فاصله طبقاتی و فقرا:

اطلاعات تازه‌ای که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده نشان از افزایش اختلاف طبقاتی بین خانوارها در سال ۱۴۰۳ دارد.

به گزارش سایت اقتصادی ایران به نقل از بنکر (Banker)، این اطلاعات که در قالب شاخص «ضریب جینی» ارائه شده که شاخصی ریاضی است که بین صفر و یک تعریف می‌شود و هر چه به یک نزدیک‌‌تر باشد، شکاف درآمدی بالاتری را نشان می‌دهد.

گزارش مرکز آمار ایران حاکی است ضریب جینی شهرها از ۳۶٫۹۶ درصد به ۳۸٫۲ درصد افزایش یافته است.

در مقابل، این ضریب در روستاها از ۳۶٫۴۳ درصد به ۳۵٫۸۳ درصد اُفت کرده است.

بنابراین، در یک نتیجه‌گیری ساده ‌شده می‌توان این طور برداشت کرد که اختلاف طبقاتی و نابرابری درآمدی در طول سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۱ در شهرها بیشتر شده اما در روستاها کاهش یافته است.

ضریب جینی در سال ۱۴۰۱ برابر با ۳۸٫۷۷ درصد بوده در حالی که در سال گذشته به ۳۹٫۷۹ درصد رسیده است.

به عبارت دیگر، ضریب جینی در کل کشور تقریبا یک واحد درصد افزایش را فقط در سال گذشته تجربه کرده است.

نگاهی به ضریب جینی در ۴۰ سال گذشته

روند ضریب جینی کشور از سال ۶۳ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد بیشترین ضریب جینی و نابرابری اقتصادی در سال ۱۳۶۳ و معادل ۴۹٫۹۱ واحد بوده است.

در ادامه این متغیر یک کاهش شدید را تا سال ۶۵ داشته و روند ضریب جینی از سال ۶۵ تا ۸۶ تقریبا با ثبات پیش رفته است.

این ضریب از سال ۸۶ تا ۹۲ کاهش شدیدی را تجربه کرده به ‌طوری که در سال ۹۲ به کمترین سطح در ۴۰ سال اخیر رسیده است.

آمارها نشان می‌دهد ضریب جینی در این سال معادل ۳۶٫۵ بوده و گویای بهترین وضعیت درآمدی برای آحاد جامعه بوده است.

سپس از سال ۹۲ تا ۹۷ ضریب جینی افزایش یافته و به ۴۰٫۹۳ رسیده است.

این قله در سال ۹۷ ماندگار نبوده و روند صعود آن در سال ۹۸ شکسته شده است.

پس از آن ضریب جینی وارد کانال نزولی خود شده و تا سال ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده است به‌ طوری که در سال ۱۴۰۱ در سطح ۳۸٫۷۷ قرار داشته است.

تا اینکه ضریب جینی در سال گذشته روند بهبود نابرابری در کشور به شرایط قبل بازگشت و با افزایش ضریب جینی، میزان اختلاف طبقاتی در سال ۱۴۰۲ بالاتر از دو سال پیشین خود یعنی ۱۴۰۱ و ۱۴۰۰ قرار گرفت.

حالا با تازه‌ترین آمارها نیز مشخص شده ضریب جینی وضعیت بدتری پیدا کرده و اختلاف طبقاتی بیشتر شده است.

تایید افزایش فقرا

آمارهای تازه از افزایش ضریب جینی و به عبارتی، بیشتر شدن فاصله طبقاتی میان ایرانی‌ها در حالی منتشر می‌شود که اردیبهشت ماه امسال، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی عنوان کرده بود که «بعد از سال ۱۳۹۶ حدود ۵۰ درصد نسبت به گذشته به جمعیت فقرای کشور افزوده شده‌ است.»

در این گزارش آمده بود که «خط فقر در سال‌های ۱۴۰۰ به بعد با افزایش بیشتری نسبت به انتهای دهه ۹۰ مواجه شده، به‌ طوری که دامنه آن نیز غیرفقرا یعنی طبقه متوسط را نیز در برگرفته است.

داده‌ها نشان می‌دهند که نرخ خط فقر درسال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ با رشد بیش از ۶۸ درصدی مواجه شده و تأمین درآمد برای طبقه متوسط و کارگر را سخت کرده است.»

شکاف فقر چیست؟

شکاف فقر، شاخصی است که نشان می‌دهد فاصله غیرفقرا با خط فقر چقدر است.

این شاخص از دو جنبه قابل تفسیر است:

نخست آنکه سطح رفاه غیرفقرا چقدر بوده و احتمال افزایش جمعیت فقیر در کشور چقدر بالاست.

دوم اینکه از نگاه بودجه‌ای، غیرفقرا تا چه اندازه ظرفیت پرداخت مالیات برای مخارج عمومی را دارند تا صرف سیاست‌های مقابله با فقر شود.

شکاف فقر تا سال ۹۷ تقریبا ثابت بوده و سطح نزولی بسیار کمی داشته است.

تا پیش از سال ۹۷ غیرفقرا به‌طور میانگین ۱٫۸ برابر خط فقر درآمد داشته‌اند.

بعد از سال ۹۷ و با شروع تحریم‌ها، وقوع تورم‌های بالا و کاهش شدید ارزش پول ملی، وضعیت رفاه غیرفقرا و فقرا افت شدیدی داشته است.

این افت در خصوص غیرفقرا به نحوی بوده است که این گروه به صورت میانگین حدود ۱.۶ برابر خط فقر درآمد داشته‌اند؛ بنابراین در سال‌های اخیر رفاه طبقه متوسط نیز افت شدیدی پیدا کرده است.

در پی این رخداد غیرفقرا به خط فقر نزدیک‌تر شده و احتمال ورودشان به زیر این خط افزایش یافته است.

طبقه متوسط آب رفته است

گزارش دیگری که توسط معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران تولید شده است عنوان شده که «اندازه طبقه متوسط ایران از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۸ به‌طور سالانه ۱۱درصد کوچک‌تر شده است.»

این آمار به آن معناست که:

«اگر تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی که در سال ۲۰۱۲ میلادی توسط امریکا و اتحادیه بر ایران تحمیل شد، وجود نداشت، طبقه متوسط ایران سالانه ۱۱درصد رشد می‌کرد.»

این در حالی است که در سال ۲۰۱۹ میلادی میزان کوچک‌تر شدن طبقه متوسط در ایران به بیش از ۲۰ درصد رسید.

این نشان می‌دهد تحریم‌های تحمیلی با گذشت زمان روند کاهشی طبقه متوسط در ایران را تشدید کرده است.

روندی که افراد بیشتری را از طبقه متوسط به دهک‌های درآمدی پایین‌تر سوق داده و مهاجرت طبقه متوسط رو به بالا را افزایش داده است.

ضریب جینی «همه ‌چیز» نیست

البته این موضوع را باید اضافه کرد که کاهش ضریب جینی به خودی خود به معنای کاهش فقر نیست.

ضریب جینی فقط شاخصی است که گویای میزان اختلاف طبقات جامعه از نظر درآمدی بوده و به ‌طور کامل نمی‌تواند حاکی از کاهش فقر باشد.

به بیان ساده‌تر ممکن است همراه با فقیر‌تر شدن جامعه ضریب جینی کاهش یابد و اصطلاحا مردم در فقر با هم برابر‌تر شوند.

به ‌طور مثال ممکن است دولت‌ها با افزایش نرخ انرژی، بخشی از منابع حاصل از آن را به صورت «یارانه نقدی» به مردم بازپس بدهند.

کاری که بیش از ۱۵ سال است که در حال انجام است و همواره پس از شوک حاصل از افزایش قیمت بنزین، دولت‌ها تلاش کرده‌اند مبلغی را به عنوان یارانه به صورت نقدی به مردم بدهند.

با این اقدام، ممکن است ضریب جینی هم کاهش پیدا کند.

چون به هر حال پول بیشتری در اختیار مردم قرار گرفته و طرف عرضه تحریک شده است.

اما در میان مدت و حتی درازمدت، با افزایش تورم مبلغ یارانه نقدی نیز عملاً خنثی شده است.

تیر خلاص بر این گونه اقدامات حمایتی نیز با نوسان‌های ارزی رخ می‌دهد که به کاهش ارزش پول ملی می‌انجامد.

نکته: یارانه نقدی در هنگام تولد (سال ۱۳۸۵) بالغ بر ۴۶ دلار ارزش داشت و در حال حاضر به کمتر از ۶ دلار رسیده است.

برگرفته از : https://banker.ir