سردفتران برای چه کسانی نمی‌توانند سند تنظیم کنند؟

سایت اقتصادی ایرانبه نقل ازخبرگزاری میزان –طبق ماده ۴۹ قانون ثبت اسناد و املاک مصوب ۱۳۱۰، وظایف مسئولین دفا‌تر (سردفتران) شامل: ثبت اسناد مطابق مقررات قانون، دادن سواد مصدق (کپی برابر اصل) از اسناد ثبت‌شده به اشخاصی که مطابق مقررات حق گرفتن سواد دارند، تصدیق صحت امضا و قبول و حفظ اسنادی است که مردم نزد آنها به امانت می‌گذارند.اما همانطور که سردفتران اسناد رسمی موظف به انجام تکالیف قانونی خود هستند، طبق قوانین موجود در انجام وظایف خود محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایی نیز دارند. به همین سبب سردفتر اسناد رسمی طبق قانون در شرایط خاص و برای برخی افراد حق تنظیم و ثبت سند را نخواهد داشت.

موانع تنظیم و ثبت سند رسمی

موارد ممنوعیت تنظیم سند رسمی، شامل مواردی مانند ثبت اسناد مخالف با مقررات، نظم عمومی و اخلاق حسنه، ثبت اسناد غیررسمی، ثبت معاملات سرپرست افراد صغیر و محجور بدون اجازه کتبی دادستان، بازداشت بودن ملک موضوع خواسته، عدم دریافت گواهی پایان‌کار، عدم پرداخت تمام یا بخشی از ثمن معامله، رهن بودن ملک موضوع خواسته، ممنوع‌المعامله بودن و ثبت سند برای برخی از اقوام و خویشاوندان را نام برد.

یکی از موارد ممنوعیت ثبت سند برای سردفتر اسناد رسمی، ممنوعیت ثبت سند برای اقوام و خویشان نسبی و سببی تا درجه خاصی است که در ماده ۳۱ قانون دفاتر اسناد رسمی ذکر شده است.

این ماده مقرر می‌دارد: سردفتران و دفتریاران نباید اسنادی را که مربوط به خود یا کسانی که تحت ولایت یا وصایت یا قیمومت آن‌ها هستند و یا با آن‌ها قرابت نسبی یا سببی تا درجه چهارم از طبقه سوم دارند یا در خدمت آنها هستند ثبت نمایند و در صورتی که در محل دفترخانه دیگری نباشد سند با حضور دادستان شهرستان محلی که دفترخانه در حوزه آن واقع است یا رئیس دادگاه بخش یا نماینده آنها با توضیح مراتب در ذیل آن در همان دفترخانه تنظیم و‌ ثبت خواهد شد.

این ماده به طور خلاصه به این امر می‌پردازد که سردفتران و دفتریاران نمی‌توانند اسنادی را برای خود، بستگان نزدیک، افراد تحت ولایت یا قیمومت خود یا کارمندانشان ثبت کنند، مگر در شرایط خاصی که در ماده ذکر شده است.

قرابت نسبی و سببی تا درجه چهارم به چه معناست؟

قرابت نسبی به معنای رابطه خونی (مثل پدر، مادر، فرزند، خواهر، برادر، عمو، دایی و…) است.

قرابت سببی نیز به معنای رابطه‌ای است که از طریق ازدواج ایجاد شده است مانند همسر، خانواده همسر و…

برای درک بهتر، قرابت‌ها، در سه طبقه دسته‌بندی می‌شوند:

طبقه اول:

پدر، مادر، فرزند

طبقه دوم:

پدربزرگ، مادربزرگ، نوه و خواهر و برادر

طبقه سوم:

عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها مانند پسرعمو، دخترخاله و…

درجه قرابت: به هر نسل، یک درجه گفته می‌شود.

قرابت تا درجه چهارم از طبقه سوم یعنی چه؟

این ممنوعیت ثبت سند شامل بستگان نسبتاً دورتر هم می‌شود، مانند:

نوه‌های عمو، عمه، دایی و خاله (پسرعموی‌زاده، دخترخاله‌زاده و…)

و نتیجه‌های برادر و خواهر

به زبان ساده‌تر، هرکس که ارتباط خونی یا سببی نسبتاً نزدیکی با سردفتر داشته باشد تا سطح نوه‌های عمو و خاله، شامل این ممنوعیت می‌شود.

چرا این نوع محدودیت برای ثبت سند رسمی وجود دارد؟

این نوع ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها معمولاً به منظور جلوگیری از تقلب، اطلاعات محرمانه و رعایت مقررات اتخاذ می‌شوند. دلایلی که برای وجود این نوع ممنوعیت وجود دارد شامل این موارد می‌شود:

جلوگیری از سوءاستفاده و تقلب:

از آنجا که ممکن است در مواردی سردفتر در مورد اسناد خویشان و نزدیکانش دقت کافی نداشته باشد یا تحت تأثیر روابط خانوادگی قرار بگیرد، این نوع محدودیت پیش‌بینی شده است.

حفظ بی‌طرفی و اعتبار اسناد رسمی:

باتوجه به اینکه سردفتر اسناد رسمی نباید به نفع افراد خاصی عمل کند، این محدودیت برای حفظ بی‌طرفی سردفتر درنظر گرفته شده است.

مقابله با تضاد منافع:

سردفتر نباید در جایی که خودش یا بستگانش ذی‌نفع هستند، سند تنظیم کند.

سردفتر در چه صورت می‌تواند برای خویشاوندان خود سند رسمی ثبت کند؟

در صورتی که در آن محل هیچ دفترخانه دیگری وجود نداشته باشد، ثبت سند رسمی با حضور دادستان یا رئیس دادگاه بخش یا نماینده آنها انجام می‌شود.

این نظارت قضایی باعث می‌شود که سند همچنان معتبر و بدون شبهه ثبت شود.

فواید ماده ۳۱ قانون دفاتر اسناد رسمی:

• جلوگیری از فساد و رانت در تنظیم اسناد
• افزایش شفافیت و بی‌طرفی در عملکرد دفترخانه
• حفظ اعتماد مردم به دفاتر اسناد رسمی
•  ایجاد راهکار نظارتی (حضور دادستان) در موارد استثنا

به طور خلاصه باید گفت، سردفتر نمی‌تواند اسناد مربوط به خودش، بستگان نزدیک حتی نوه‌های عمو و خاله، افراد تحت سرپرستی‌اش یا کارمندانش را ثبت کند. اگر در آن منطقه دفترخانه دیگری نباشد، ثبت سند فقط با نظارت دادستان یا رئیس دادگاه ممکن است.