بحران آب، نباید باعث شود مردم در برابر مردم بایستند:

به گزارش سایت اقتصادی ایران به نقل ازتجارت نیوز، بحران آب در فلات مرکزی ایران، بار دیگر تنش‌زا شد؛ روز شنبه 11فروردین، زمانی که تعطیلات نوروز 1404، از میانه گذشته بود، کشاورزان شرق اصفهان خسته از محقق نشدن وعده‌ها در مورد جاری شدن آب در زاینده‌رود و تخصیص حقابه زمین‌‌های خود، تاسیسات انتقال آب به یزد را تخریب کردند.

این اقدام، یک هفته قطع یا افت شدید فشار آب را در مناطقی از استان یزد در پی داشته و شرایط سختی را برای شهروندان رقم زده است؛ به گونه‌ای که مردم ناچار به به تشکیل صف‌هایی برای دریافت آب از تانکر شدند و مسئولان نیز، این استان را برای امروز و فردا تعطیل کرده‌اند.

تقابل معیشت و تشنگی؛ نتیجه سیاست‌گذاری اشتباه

در این میان، یک سو حرف از معیشت است و آن سو سخن از تشنگی. کشاورزان شرق اصفهان، سال‌هاست که به تخصیص نیافتن حقابه زمین‌های خود اعتراض دارند؛ موضوعی که به گفته آنها گذران زندگی را برای مردم منطقه سخت کرده و به بیکاری و مهاجرت گسترده منجر شده است.

کشاورزان منطقه ورزنه بارها، تجمعانی را نیز در این زمینه برگزار کرده‌اند که گاه به خشونت نیز کشیده شده است. در این میان، آنها مدعی حق تاریخی خود از حقابه زاینده‌روز هستند و می‌گویند سهم آنها، صرف صنعت و کشاورزی در استان یزد می‌شود.

در مقابل، شهروندان استان یزد برای آب شرب خود به آب انتقالی از اصفهان وابسته شده‌اند. آنها از کمیت و کیفیت آب استان خود گلایه دارند و معقتدند تخریب خط لوله انتقال که در گذشته نیز رخ داده است، شرایط را برای مردم یزد سخت می‌کند.

مسئولان این استان نیز مدعی هستند که پای صنعت و کشاورزی در میان نیست و حجم آبی که به یزد منتقل می‌شود، تنها به مصرف شرب و بهداشت اختصاص می‌یابد. به گفته آنها، در پروژه انتقال آبی که از سال 1368 کلید خورده، سهم صنعت نیز پیش‌بینی شده است اما در عمل به دلیل نیاز یزد به آب آشامیدنی، این بخش اجرایی نمی‌شود.

در این میان، کارشناسان حوزه آب و محیط زیست، سال‌هاست که تاکید می‌کنند طرح‌های هزینه‌بر انتقال آب، راه‌حل مناسبی برای حل تنش‌های آبی کشور نیست. به گفته آنها سیاستگذاری‌های اشتباه مدیریتی، علاوه بر تاثیرات منفی محیط زیستی، به اختلافات قومی و استانی نیز منجر شده است.

محسن موسوی، فعال و کارشناس حوزه آب و رضا ساکی، کنشگر محیط زیست در این مورد با تجارت‌نیوز گفت‌وگو کرده‌اند.

70 درصد جمعیت و 10 درصد آب‌های تجدیدپذیر در فلات مرکزی جای دارند

محسن موسوی، فعال آب و محیط زیست در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داده است که فلات مرکزی یک حوضه آبریز مستقل از میان شش حوضه موجود در کل کشور محسوب می‌شود که شهرهای بزرگی چون تهران، شیراز، اصفهان، یزد، مشهد، سمنان، قم و همدان را در خود جای داده است.

به گفته او، بیش از ۷۰ درصد جمعیت و بخش قابل توجهی از فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی، در فلات مرکزی ایران بارگذاری شده‌اند؛ در حالی که این منطقه تنها ۱۰ درصد از آب‌های تجدیدپذیر کشور را در خود جای داده است.

موسوی، پس از اشاره به این آمارها توضیح می‌دهد: «منابع آبی زیرزمینی در فلات مرکزی، در نیم قرن اخیر، به شدت کاهش یافته‌ است؛ این وضعیت، هم شامل آب‌های تجدیدپذیر و هم شامل آب‌های تجدیدناپذیر و اصطلاحا فسیلی می‌شود.»

2 چالش «شهرهای پرجمیعت» و «مهاجرت»، به بحران آب در فلات مرکزی دامن می‌زند

این کارشناس منابع آبی در عین حال می‌افزاید: «یکی از ویژگی‌های اصلی فلات مرکزی ایران، میزبانی از چندین شهر بزرگ و پرجمعیت است که برخی از آنها صنایع متعدد آب‌بر و کم‌آب‌بر را در خود جای داده‌‌اند.»

موسوی ادامه می‌دهد: «مساله دیگر در این میان، مهاجرت است. کلان‌شهرها و شهرهای بزرگی که در فلات مرکزی واقع شده‌اند، از امکانات و زیرساخت‌های متعددی برخوردار هستند؛ در نتیجه به مقصد جذابی برای نقل مکان برخی از اقشار جامعه تبدیل شده‌اند. برای مثال، سالانه ۳۰۰ هزار نفر به جمعیت شهر تهران اضافه می‌شود.»

او می‌گوید: «دو چالش شهرهای پرجمیعت و مهاجرت، به بحران آب در فلات مرکزی دامن زده؛ چرا که آنها همین امروز نیز با کاهش کمیت و کیفیت منابع آبی مواجه هستند و ظرفیت بارگذاری بیشتر جمعیتی و صنعتی را ندارند.»

«انتقال جمعیت» و «گسترش کشاورزی گلخانه‌ای»، راه‌حل وضعیت موجود است

موسوی با اشاره به اینکه برای حل بحران آب در فلات مرکزی ایران، دیگر نمی‌توان به راه‌هایی چون انتقال آب یا سدسازی متوسل شد، جابه‌جایی جمعیت به سمت سواحل جنوبی کشور و گسترش کشاورزی گلخانه‌ای را راه‌حل وضعیت موجود می‌داند.

او توضیح می‌دهد: «برنامه هفتم توسعه مقرر کرده است که 8 درصد جمعیت ایران باید تا پایان مهلت اجرای برنامه، به سمت سواحل جنوبی سوق داده شوند. این موضوع سیاست درستی است که باید زیرساخت‌های آن تامین شود تا بارگذاری جمعیت در فلات مرکزی کاهش یابد»

این کارشناس منابع آبی می‌گوید: «گسترش کشاورزی گلخانه‌ای نیز دراین میان، اهمیت زیادی دارد و بر اساس سند امنیت غذایی، این نوع زراعت باید برای صرفه‌جویی در مصرف آب کشور، افزایش یابد.»

بحران آب، نباید باعث شود مردم در برابر مردم بایستند

بحران آب در برخی مناطق کشور، به اختلاف میان مردم استان‌های مختلف از جمله، اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد منجر شده. این در حالی است که رضا ساکی، کنشگر محیط زیست در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز، تاکید می‌کند تنش‌های آبی، نباید باعث شود مردم در برابر مردم بایستند.

او توضیح می‌دهد: «اکنون شرایط به گونه‌ای است که گویی استان‌های مختلف، کشورهای جداگانه‌ای هستند که با یکدیگر تنش مرزی دارند. خردمندان هر استان‌ باید این وضعیت را مدیریت کنند.»

ساکی، تاکید می‌کند: «آنچه اکنون کمابیش مشخص شده این است که طرح‌های انتقال آب، پروژه‌های اشتباهی بوده‌اند و به تنش‌های اجتماعی نیز منجر شده‌اند. از امروز به بعد، مهم این است که نباید اجازه داد، بین مردم استان‌های مختلف اختلاف و تنفر بیشتری ایجاد شود.»

به گفته او، تجربه نشان داده است که برخی جریان‌های رسانه‌ای تلاش می‌کنند در آتش اختلاف‌ها بدمند اما افراد و نخبگان تاثیرگذار و شخصیت‌های سیاسی باید هیجانات را کاهش دهند.

حل بحران آب زمان‌بر است و به مطالعات کارشناسی نیاز دارد

کنشگر محیط زیست تاکید می‌کند: «نکته‌ای که هم مسئولان، هم اهالی رسانه و فعالان اجتماعی و هم مردم استان‌های درگیر با بحران آب باید به آن توجه داشته باشند این است که موضوع تنش آبی، چالش پیچیده‌ای است که حل آن به زمان و مطالعات کارشناسی نیاز دارد.»

ساکی می‌افزاید: «چنین چالشی نباید به مسائل و تنش‌های بزرگ‌ اجتماعی منجر شود؛ چرا که همه ما صرف نظر از اینکه در چه استانی زندگی می‌کنیم، ایرانی و ساکن یک کشور هستیم.»

افزایش 45 درصدی اختلافات قومی بر اثر طرح های انتقال آب

پیش از این نیز، محمد درویش، کنشگر محیط زیست، با استناد به پژوهش‌های دانشگاهی به تجارت‌نیوز گفته بود که اجرای طرح‌های انتقال آب، اختلاف و تنش میان اقوام ایران را در فلات مرکزی کشور، تا ۴۵ درصد افزایش داده‌اند.

او اجرای سند ملی امنیت غذایی و کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی، خودداری از ایجاد صنایع آب‌بر جدید در فلات مرکزی کشور و بازچرخانی آب را راه‌حل‌های مقابله با بحران آب در ایران دانسته بود.

به گزارش سایت اقتصادی ایران به نقل ازتجارت‌نیوز، در حالی که کارشناسان بر اثرات مخرب طرح‌های شیرین‌سازی و انتقال آب و همچنین سدسازی‌های بی‌رویه، هم از نظر محیط زیستی و هم اجتماعی تاکید دارند، برخی مقامات ملی و استانی هنوز هم به دنبال اجرای چنین پروژه‌هایی هستند. به گونه‌ای که برخی از کنشگران و کارشناسان محیط زیست گلایه دارند که اینگونه طرح‌ها، معمولا راحت‌تر از پروژه‌های موثرتر آبخیزداری و آبخوانداری، بودجه دریافت می‌کنند.