سندرم ایمپاستر یا حس جعلی بودن در جهانی واقعی چیست؟

سایت اقتصادی ایران به نقل ازرویداد۲۴: در جهانی که موفقیت‌های فردی به‌سرعت در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند، بسیاری از افراد با وجود دستیابی به موفقیت، تحصیلات بالا یا ارتقاء شغلی، در درون خود با تردیدی مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کنند: “آیا واقعاً لایق این جایگاه هستم؟ “، “نکند دیگران به‌زودی متوجه شوند که من آن‌قدر‌ها هم خوب نیستم؟ “. این احساس، آن‌طور که روانشناسان می‌گویند، سندرم ایمپاستر (Impostor Syndrome) یا همان حس جعلی بودن نام دارد؛ پدیده‌ای روان‌شناختی که میلیون‌ها انسان در سراسر جهان آن را تجربه می‌کنند.

سندرم ایمپاستر چیست؟

سندرم ایمپاستر نوعی الگوی ذهنی است که در آن فرد، موفقیت‌ها و توانمندی‌های خود را نادیده می‌گیرد یا باور ندارد، و آنها را نتیجه شانس، روابط، یا خطای دیگران می‌داند. افرادی که دچار این سندرم هستند، معمولاً دچار ترس دائمی از افشا شدن می‌شوند؛ گویی به‌زودی دیگران خواهند فهمید که آنها «واقعاً شایسته نیستند» و تنها تظاهر به موفق بودن دارند.

این واژه نخستین‌بار در سال ۱۹۷۸ توسط دو روانشناس به‌نام‌های پاولین کلنس و سوزان ایمز مطرح شد. آنها مشاهده کردند که بسیاری از زنان حرفه‌ای با وجود موفقیت‌های تحصیلی و شغلی، خود را شایسته این دستاورد‌ها نمی‌دانند و تصور می‌کنند به‌زودی «لو» می‌روند.

چه کسانی بیشتر درگیر سندرم ایمپاستر می‌شوند؟

هر کسی ممکن است در برهه‌ای از زندگی خود دچار حس جعلی بودن شود. اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این سندرم در میان دانشجویان نخبه، افراد تازه‌وارد به موقعیت‌های جدید، کارمندان ارتقاء یافته، هنرمندان، نویسندگان، پزشکان و حتی مدیران سطح بالا شایع‌تر است.

همچنین، زنان، اقلیت‌های قومی یا افرادی که از محیط‌های پر از فشار و رقابت وارد فضا‌های حرفه‌ای شده‌اند، بیشتر مستعد تجربه این حس هستند. برای مثال، زنی که وارد یک محیط کاری مردسالار می‌شود یا دانش‌آموزی که از یک شهر کوچک وارد دانشگاهی سطح بالا می‌شود، ممکن است دچار شک و تردید در ارزش واقعی خود شود.

علائم سندرم ایمپاستر

افراد دچار سندرم ایمپاستر معمولاً:

موفقیت‌های خود را به شانس یا لطف دیگران نسبت می‌دهند.

دچار اضطراب دائمی برای عملکرد بهتر هستند.

احساس می‌کنند که “حق ندارند” در موقعیت فعلی باشند.

از گرفتن مسئولیت‌های جدید خودداری می‌کنند تا مبادا شکست بخورند.

دچار کمال‌گرایی وسواسی می‌شوند و هر اشتباه کوچک را دلیلی بر نالایق بودن خود می‌دانند.

تلاش می‌کنند بی‌وقفه ثابت کنند که لیاقت جایگاهشان را دارند.

چرا سندرم ایمپاستر خطرناک است؟

اگرچه در ظاهر این سندرم فقط یک احساس شخصی است، اما در واقع تأثیرات عمیقی بر زندگی و سلامت روان افراد دارد. افرادی که مداوماً خود را “جعل‌شده” می‌دانند، در معرض اضطراب، افسردگی، فرسودگی شغلی و حتی انزوا قرار می‌گیرند. آنها ممکن است فرصت‌های مهمی مانند ارتقاء شغلی، سخنرانی، ارائه یا همکاری را از ترس “لو رفتن” رد کنند.

در بلندمدت، این الگوی فکری منفی باعث می‌شود فرد نتواند از دستاورد‌های خود لذت ببرد یا اعتمادبه‌نفس واقعی بسازد. در نهایت، این مسئله می‌تواند به خودتحقیری مزمن و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.

چگونه می‌توان با سندرم ایمپاستر مقابله کرد؟

خوشبختانه راهکار‌هایی برای مدیریت و کاهش اثرات این سندرم وجود دارد:

آگاهی و پذیرش: قدم اول، شناخت این سندرم و پذیرش اینکه حس شما الزاماً واقعیت نیست، بلکه نتیجه الگو‌های فکری نادرست است.

مستندسازی موفقیت‌ها: لیستی از موفقیت‌ها، تحسین‌ها، نمرات، پروژه‌های انجام‌شده و حتی ایمیل‌های قدردانی تهیه کنید. این فهرست به شما کمک می‌کند در لحظات شک، به شواهد عینی تکیه کنید.

صحبت با دیگران: گفت‌و‌گو با همکاران، مشاور یا حتی دوستان می‌تواند به شما نشان دهد که تنها نیستید و دیگران هم تجربه‌هایی مشابه دارند.

تمرین خودشفقتی: به خودتان مانند یک دوست نگاه کنید. اشتباهات را نشانه ضعف نبینید، بلکه آنها را بخشی از مسیر یادگیری بدانید.

بازنگری در انتظارات: کمال‌گرایی یکی از عوامل اصلی سندرم ایمپاستر است. یاد بگیرید که “خوب بودن کافی‌ست” و قرار نیست همیشه بی‌نقص باشید.

سندرم ایمپاستر در عصر شبکه‌های اجتماعی

در دنیای امروز، با گسترش اینستاگرام، لینکدین و دیگر شبکه‌های حرفه‌ای، فشار مقایسه خود با دیگران بیش از گذشته شده است. افراد در معرض عکس‌ها و روایت‌های بی‌نقص از موفقیت دیگران قرار دارند؛ و همین مقایسه‌های دائمی، حس جعلی بودن را تقویت می‌کند. لازم است بدانیم که اغلب آنچه می‌بینیم، نمایش دست‌چین‌شده واقعیت است نه تمام آن.