به گزارش سایت اقتصادی ایران به نقل ازتجارت نیوز، دارو به عنوان یکی از اساسی‌ترین نیازهای نظام سلامت، نقشی حیاتی در درمان بیماران دارد. اما در سال‌های اخیر، کمبود و گرانی دارو به یکی از جدی‌ترین مشکلات حوزه بهداشت و درمان کشور تبدیل شده است. افزایش قیمت‌ها و سهم بیش از ۶۰ درصدی بیماران از هزینه‌های دارو، بار مالی سنگینی را بر دوش خانواده‌ها تحمیل کرده است. این وضعیت نه تنها دسترسی عادلانه به خدمات درمانی را تهدید می‌کند بلکه نشان‌دهنده کاستی‌های جدی در سیاست‌گذاری و مدیریت منابع دارویی کشور است.

کافی است مسئولان سلامت کشور سری به داروخانه‌هایی مانند 13 آبان، هلال‌ احمر و… بزنند تا با تعداد بسیاری از مراجعانی که به دلیل نداشتن وجه کافی برای تامین دارو قید خرید دارو و البته ادامه درمان را می‌زنند، مواجه شوند. بر اساس قانون قرار بود سهم افراد بیمه شده از پرداخت هزینه‌‌ها بین 20 تا 30 درصد باشد اما امروز دقیقا 63 درصد از هزینه‌های درمانی و دارویی برعهده بیمار است و تنها کمی بیش از 30 درصد این هزینه‌‌ها را بیمه باید پرداخت کند. بیمه‌هایی که عمدتا در پرداخت همین سهم اندک به داروخانه‌ها، بیمارستان‌‌ها و… ناتوان هستند و اختلالات گسترده‌ای در حوزه سلامت ایجاد کرده‌اند.

سهم دولت در تامین سلامت مردم

تأمین سلامت مردم یکی از وظایف اصلی دولت‌هاست و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، دولت سهم عمده‌ای در پرداخت هزینه‌های دارویی دارد تا بیماران کمتر تحت فشار مالی قرار گیرند. با این حال، در ایران بخش قابل توجهی از هزینه‌ها همچنان بر عهده بیماران است. عدم تخصیص بودجه کافی برای یارانه دارویی، نوسانات ارزی و مشکلات بیمه‌ها، باعث شده دولت نتواند نقش حمایتی خود را به شکل مطلوب ایفا کند.

وقتی نتوانیم مواد اولیه را به موقع وارد کنیم، خطوط تولید متوقف می‌شوند و این یعنی کمبود دارو در بازار

یکی از عوامل اصلی کمبود و گرانی دارو در کشور، وابستگی شدید تولیدکنندگان داخلی به مواد اولیه وارداتی است. بیش از 70 درصد مواد اولیه دارویی از خارج وارد می‌شود و تخصیص ارز برای خرید این مواد همواره با تأخیر یا کمبود مواجه است.

مهرداد سیفی، یکی از داروسازانی که در چرخه تولید دارو فعالیت می‌کند به تجارت‌نیوز می‌گوید: مشکل اصلی ما عدم تخصیص به‌موقع ارز و بوروکراسی پیچیده اداری است. وقتی نتوانیم مواد اولیه را به موقع وارد کنیم، خطوط تولید متوقف می‌شوند و این یعنی کمبود دارو در بازار. متأسفانه سازمان‌های ذی‌ربط توجه کافی به این بحران ندارند و هشدارهای ما نادیده گرفته می‌شود.

تولید دارو در داخل کشور همه مشکلات را حل نمی‌کند ، صنعت تولید دارو در کشور به شدت به مواد اولیه‌ای که از خارج وارد می‌شود وابسته است

او می‌افزاید: همین مسایل باعث شده تا بسیاری از شرکت‌های کوچک تولیدکننده که زمانی سهم به‌سزایی در تولید دارویی کشور داشتند یا خط تولید خود را متوقف کنند و یا با حداقل توان به کار ادامه دهند. اینکه فکر کنیم تولید دارو در داخل کشور همه مشکلات را حل می‌کند کاملا اشتباه است.

این داروساز ادامه می‌دهد: صنعت تولید داروی ما در کشور به شدت به مواد اولیه‌ای که از خارج وارد می‌شود وابسته است. در این شرایط اگر واردات مواد اولیه به موقع، به میزان لازم و البته با قیمت منطقی انجام نشود نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که خودکفایی در بخش تولید دارو به موفقیت برسد.

نبود نظارت دقیق بر فرایند تولید و کنترل کیفی از عمده دلایلی است که باعث می‌شود داروهایی که در تولید انبوه وارد بازار می‌شوند از کیفیت لازم برخوردار نباشند

در کنار مساله کمبود، موضوع کیفیت داروهای داخلی نیز مطرح است. برخی بیماران و پزشکان از اثربخشی پایین‌تر داروهای تولید داخل نسبت به نمونه‌های خارجی گلایه دارند. مهرداد سیفی با تایید این مساله آن را معلول دو علت عمده می‌داند و می‌گوید: نبود نظارت دقیق بر فرایند تولید و کنترل کیفی یکی از عمده دلایلی است که باعث می‌شود داروهایی که در تولید انبوه وارد بازار می‌شوند از کیفیت لازم برخوردار نباشند.

او می‌افزاید: تولیدکننده دارویی را که باید برای تایید به سازمان غذا و دارو بدهد با کیفیت تولید می‌کند اما وقتی پای تولید انبوه به میان می‌آید به دلیل مشکلاتی مانند همان نبود مواد اولیه و… کیفیت این داروها به شدت کاهش پیدا می‌کند.

این داروساز دلیل دیگر کیفیت پایین داروهای تولید داخل را فشار اقتصادی بر تولیدکنندگان می‌داند و اظهار می‌دارد: وقتی تولیدکننده مجبور به رعایت قیمت‌های دستوری برای فروش محصولات دارویی خود می‌شود در حالی که هزینه تولید خیلی بیشتر از قیمتی است که برای فروش تعیین می‌شود چاره‌ای جز این ندارد که برای فعال نگه داشتن چرخه تولید از موادی با کیفیت پایین‌تر استفاده کند.

سیفی در پایان می‌گوید: وقتی هزینه تولید بالا می‌رود و مواد اولیه با مشکل تأمین می‌شود، برخی تولیدکنندگان ناگزیر به کاهش کیفیت می‌شوند. این موضوع نه تنها سلامت بیماران را تهدید می‌کند بلکه اعتماد عمومی به داروی ایرانی را نیز کاهش می‌دهد.

داروی بی‌کیفیت روند درمان را طولانی می‌کند

پرویز عطایی، متخصص بیماری‌های عفونی نیز در این باره به تجارت‌نیوز می‌گوید: متاسفانه مساله کیفیت پایین داروهای تولید داخل هر روز بیشتر از قبل چرخه درمان را با مشکل مواجه می‌کند. در واقع وقتی بیماران از داروهای بی‌کیفیت استفاده می‌کنند روند درمان طولانی می‌شود و به این ترتیب هزینه‌‌ها نیز بالا می‌رود.

او می‌افزاید: مساله پایین بودن کیفیت داروهای داخلی سال‌هاست که با انکار مسئولان حوزه سلامت همراه است اما بسیاری از همکاران من برای اینکه به جوابی قانع کننده در این باره برسند با هزینه شخصی برخی از داروها را برای سنجش کیفیت درمانی آنها مورد آزمایش قرار داده و متاسفانه نتایج بسیار ناامیدکننده بوده است.

این متخصص بیماری‌های عفونی اظهار می‌دارد: در بسیاری موارد حتی ارائه مدرک برای پایین بودن کیفیت داروها هم نادیده گرفته می‌شود. از یک طرف تولید داخلی کیفیت لازم را ندارد و از سوی دیگر بسیاری از داروها به واسطه همین تولید داخل نمونه خارجی‌شان وارد نمی‌شود و این مساله تنها به ضرر بیماران تمام می‌شود؛ ضمن اینکه هزینه‌های درمانی آنها را بالا می‌برد ممکن است به قیمت جانشان تمام شود.

نتایج آزمایش‌های کیفی داروها باید منتشر شود

عطایی در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: مشکل اصلی در نبود نظارت دقیق بر کیفیت داروهای داخلی است. اگر وزارت بهداشت به صورت شفاف نتایج آزمایش‌های کیفی را منتشر کند و استانداردها سختگیرانه‌تر شود، ما پزشکان هم اعتماد بیشتری به داروهای ایرانی پیدا می‌کنیم. در غیر این صورت، بیمار و پزشک هر دو ترجیح می‌دهند به سمت داروهای وارداتی بروند.

او در پایان هشدار می‌دهد: وقتی بیمار داروی بی‌کیفیت مصرف می‌کند، نه‌تنها روند درمان کند می‌شود، بلکه ممکن است بیماری پیشرفت کند یا عوارض جانبی شدیدتری بروز پیدا کند. این مساله تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است.