رشد اقتصادی ایران منفی شد ،آینده چه می‌شود؟
مرکز آمار اعلام کرد رشد اقتصادی ایران در بهار ۱۴۰۴ منفی شد. کاهش تولید در کشاورزی، صنعت و توقف رشد نفت از عوامل اصلی این عقبگرد است.
به گزارش سایت اقتصادی ایران به نقل ازبنکر (Banker)، تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد اقتصاد کشور پس از پنج سال رشد متوالی، در بهار ۱۴۰۴ با کاهش تولید ناخالص داخلی مواجه شده است.
این داده‌ها بیانگر آن است که بخش‌های مهمی مانند کشاورزی، صنعت، آب و برق و حتی حوزه نفت با افت قابل توجهی روبه‌رو شده‌اند.
کارشناسان معتقدند این روند هشداری جدی درخصوص ناترازی انرژی، فشار تورمی، ضعف سرمایه‌گذاری و رکود تقاضا است. اگرچه بانک مرکزی نسبت به بهبود شرایط در نیمه دوم سال ابراز امیدواری کرده، اما تحقق این چشم‌انداز منوط به اصلاحات ساختاری است.
افت تولید ناخالص داخلی
به نوشته خراسان، طبق داده‌های رسمی، تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ۱۴۰۰ در سه‌ماهه نخست امسال با احتساب نفت به ۲۴۲۷ هزار میلیارد تومان رسید. این رقم نشان‌دهنده کاهش ۰.۱ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل است.
اگر نفت از محاسبات حذف شود، تولید ناخالص داخلی به ۱۸۰۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد که افت ۰.۴ درصدی را نسبت به بهار ۱۴۰۳ ثبت کرده است. این ارقام عملاً پایان یک دوره پنج‌ساله رشد مثبت اقتصادی در فصل بهار را نشان می‌دهد.
ردپای ناترازی انرژی در اقتصاد ایران
یکی از برجسته‌ترین نکات گزارش مرکز آمار، رشد منفی ۱۱.۸ درصدی بخش تأمین آب و برق است. این عدد با فاصله‌ای چشمگیر نسبت به سایر بخش‌ها، نقش پررنگ ناترازی انرژی را در عملکرد اقتصادی کشور برجسته می‌کند.
افزایش مصرف، تغییرات اقلیمی و فرسودگی زیرساخت‌ها از عوامل اصلی کاهش عرضه انرژی بوده است. بحران انرژی علاوه بر کاهش مستقیم ارزش افزوده این بخش، اثرات دومینویی بر کشاورزی، صنعت و سایر بخش‌های اقتصادی گذاشته است.
عقبگرد صنعت و کشاورزی
بخش کشاورزی در بهار امسال رشد منفی ۲.۷ درصدی را تجربه کرد. خشکسالی، کمبود منابع آب و افزایش هزینه‌های تولید از عوامل اصلی این کاهش بوده‌اند. ادامه این وضعیت می‌تواند حتی امنیت غذایی کشور را تهدید کند.
در بخش صنعت نیز مشکلات انرژی و قطعی‌های مکرر برق، باعث کاهش شیفت‌های تولید شد. نتیجه این شرایط، ثبت رشد منفی ۱.۷ درصدی در صنعت و ۱.۲ درصدی در گروه صنایع و معادن بدون نفت بوده است.
توقف رشد بخش نفت پس از پنج سال
بخش استخراج نفت و گاز طبیعی که در پنج سال گذشته همواره رشد مثبتی را تجربه کرده بود، در بهار ۱۴۰۴ تقریباً متوقف شد. نرخ رشد این بخش تنها ۰.۸ درصد گزارش شده است.
آخرین بار که این بخش رشد منفی داشت به سال ۱۳۹۹ بازمی‌گردد. کاهش رشد بخش نفت به‌طور مستقیم به معنای کاهش درآمدهای ارزی دولت و محدود شدن ظرفیت‌های مالی آن است.
فشار تورمی و افت مصرف خانوار
یکی دیگر از نشانه‌های هشداردهنده در گزارش مرکز آمار، کاهش ۱.۱ درصدی مصرف نهایی خصوصی است. این شاخص که به‌طور مستقیم بیانگر قدرت خرید خانوارهاست، نشان می‌دهد فشار تورمی و کاهش درآمد واقعی باعث محدود شدن مصرف شده است.
کاهش مصرف خانوارها نه‌تنها سطح رفاه عمومی را کاهش داده، بلکه رکود تقاضا برای کالاها و خدمات را تشدید کرده و در نتیجه چرخه تولید و اشتغال نیز آسیب دیده است.
سرمایه‌گذاری همچنان در سراشیبی
ضعف سرمایه‌گذاری به‌عنوان یک مشکل ساختاری در اقتصاد ایران ادامه دارد. آمارها نشان می‌دهد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بهار امسال ۱.۹ درصد کاهش داشته است.
در حالی‌که بخش ساختمان رشد اندک ۰.۴ درصدی را ثبت کرده، سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات با افت ۳.۳ درصدی مواجه بوده است. این روند نشان می‌دهد بنگاه‌های اقتصادی نه توان مالی و نه انگیزه کافی برای نوسازی تجهیزات و توسعه ظرفیت تولید را دارند.
کاهش صادرات و واردات؛ زنگ خطر تجارت خارجی
بر اساس گزارش مرکز آمار، صادرات کالا و خدمات در بهار ۱۴۰۴ با ۴.۹ درصد کاهش همراه بوده و واردات نیز افت چشمگیر ۱۱.۸ درصدی را تجربه کرده است.
کاهش صادرات نشان‌دهنده ضعف تقاضای خارجی برای محصولات ایرانی یا موانع موجود در مبادلات تجاری است. از سوی دیگر، افت واردات به‌ویژه در بخش کالاهای سرمایه‌ای و مواد اولیه، چشم‌انداز تولید داخلی را تیره‌تر می‌کند.
ایست موقت یا هشدار رکود؟
جمع‌بندی آمارهای بهار ۱۴۰۴ نشان می‌دهد اقتصاد ایران با یک عقبگرد خفیف اما معنادار مواجه شده است. این وضعیت می‌تواند دو پیام اصلی داشته باشد:
- اگر اصلاحات فوری در بخش انرژی، سرمایه‌گذاری و سیاست‌های تجاری انجام شود، کاهش رشد بهاری صرفاً یک ایست موقت خواهد بود.
- اما در صورت بی‌توجهی، این کاهش می‌تواند به رکودی عمیق‌تر تبدیل شود.
کارشناسان معتقدند برای بازگشت به مسیر رشد پایدار باید سه محور اصلی مورد توجه قرار گیرد:
- اصلاح و توسعه زیرساخت‌های انرژی
- تقویت قدرت خرید خانوارها و حمایت از تقاضای داخلی
- بازنگری در سیاست‌های سرمایه‌گذاری و تجارت خارجی
چشم‌انداز نیمه دوم سال
معاون سیاست‌گذاری پولی بانک مرکزی ابراز امیدواری کرده است که با بهبود شرایط تأمین انرژی و ارتقای نظام تأمین مالی، اقتصاد ایران در نیمه دوم سال بتواند بار دیگر رشد مثبت را تجربه کند. با این حال، تحقق این هدف مستلزم اقدامات جدی در رفع موانع ساختاری و افزایش اعتماد فعالان اقتصادی است.
برگرفته از : https://banker.ir
