سارا زارع: خبرهای خوش برای کشاورزان مثل سراب است؛ وعده‌های بی‌سرانجامی که هر بار یکی زیر گوششان می‌خواند و تمام. از بیمه و پرداخت خسارت گرفته تا وام‌های کم‌سود که هیچ وقت نصیبشان نشده است. در میان کشاورزان اما شالیکاران با زحمت زیادی که کاشت برنج برایشان دارد از همه بی‌نصیب‌ترند؛ کار زیاد به ازرای دستمزدی ناچیز. گاهی حتی اوضاع آن‌قدر خراب است که مرغوب‌ترین برنج جهان روی دستشان می‌ماند و مجبورشان می‌کند تا دسترنجشان را با قیمتی کمتر از آنچه باید، برای فروش بگذارند. حالا اما چند سالی است که پای مافیا به موضوع برنج باز شده، مافیایی که با تمام توان توافق بر سر منافع برنجکاران داخلی را وتو می‌کند و با واردات برنج‌های نامرغوب و ارزان خارجی، بازار برنج کشور را در دست گرفته است. سال ۹۲ بود که دولت مصوب کرد هرساله همزمان با فصل برداشت برنج داخلی از ابتدای مرداد تا ابتدای آذر، ثبت سفارش و واردات برنج خارجی ممنوع شود. ‏مصوبه‌ای امسال وزارت جهاد کشاورزی با ابلاغ نامه‌ای به سازمان توسعه تجارت، آن را تا ابتدای شهریور به تعویق انداخت. گفته می‌شود دولت زیر فشار مافیای این محصول، ممنوعیت واردات برنج در فصل برداشت را لغو کرده است.
رنج شالیکاری
نیمی از شالیزارها به برنج تبدیل می‌شوند؛ آن هم نه به این سادگی. اغلب زنان در فصل کاشت، شالی‌ها را درون آب می‌کارند. پنج ماه طول می‌کشد تا محصول ثمره دهد. کارگران روزانه ۵۰ هزار تومان دستمزد می‌گیرند، آن‌هم نه در تمام ایام سال بلکه تنها در ماه‌های کاشت، داشت و برداشت. هر زمین‌دار، کارگرانش را برای هر سه‌مرحله به خدمت می‌گیرد. دستمزد‌ها، گاهی روزانه و گاهی هرچند ماه یک‌بار از سوی کارفرما پرداخت می‌شود. شالیزارها در شمال کشور دیگر به شیوه سنتی گذشته اداره نمی‌شوند. صاحبان زمین از خانواده و همسایه برای شالیکاری کمک نمی‌گیرند و ترجیح می‌دهند کارگرانی را برای این کار استخدام کنند. برخی از زمین‌داران، حتی ساکن منطقه نیستند و استخدام کارگر را هم به معتمدان خود در روستا سپرده‌اند. زمان کاشت و برداشت به نسبت شرایط آب و هوایی متغییر است. مرغوب‌ترین برنج جهان از زمین‌های شمال ایران برداشت می‌شود؛ محصولی که همیشه زور زحمتش به سودش چربیده اما کشاورزان شمالی با آن خو گرفته‌اند. خاک و آب‌وهوا تأثیر مستقیمی بر مرغوبیت برنج دارد؛ برای همین است که استان‌های شمالی برنج مرغوب‌تری تولید می‌کنند و استان‌های جنوبی‌تر، برنج بیشتری. کاشت اول در شمال کشور از فروردین آغاز می‌شود، مرداد اما ماه ثمره است؛ ماه برداشت محصول. در همین زمان کاشت دوم آغاز می‌شود. شالیکارن می‌گویند معمولا کاشت اول محصول بیشتری دارد. مرداد برای برنجکاران شمالی سراسر امید است؛ امیدی که هر از چند گاهی خبر واردات برنج آن هم بسیار بیشتر از میزان مورد نیاز کشور، آن را کمرنگ می‌کنند.
در موضوع واردات ریگی به کفش داریم
اعلام آزادشدن واردات برنج در ماه گذشته همه را شوکه کرد. برنجکاران از سویی و مسئولان از‌سوی‌دیگر، اعتراض خود را نسبت به این موضوع نشان داده‌اند. جمیل علیزاده، رئیس اتحادیه شالیکاران، یکی از معترضان به تصمیم اخیر دولت درباره واردات برنج است. او به «وقایع‌اتفاقیه» می‌گوید: ما هرساله حدود ۸۰۰ هزار تن نیاز به واردات برنج داریم. این نیاز واقعی کشور است و نه نیازی است که آن را از کسی پنهان کنیم و نه نیازی که آن در بوق و کرنا کنیم. خود کشاورزان هم این را می‌دانند که برنج تولیدی ما در ایران کفاف مصرف داخلی برای همه اقشار را نمی‌دهد؛ بنابراین بدون جنجال و سروصدا می‌توانستیم این ۸۰۰ هزار تن را وارد کنیم. علیزاده توضیح می‌دهد که باید بازار را طوری تنظیم می‌کردیم که بازار، ترکیبی از برنج‌های وارداتی و داخلی باشد. تنظیم بازار باید به گونه‌ای باشد که ابتدا برنج‌های تولید داخل به بازار بیاید و پس از آن برنج را وارد کنیم اما باز این واردات نباید از سقف ۸۰۰ هزار تن مورد نیاز بالاتر برود.
او با انتقاد از تصمیم مسئولان که گفته می‌شود تحت‌تأثیر فشارهای بیرونی هم بوده، می‌گوید: آزاد کردن واردات برنج در فصل برداشت نشان می‌دهد که ما درباره این موضوع ریگی به کفش داریم. کم‌کم به این نتیجه می‌رسیم که این بازی‌ها سهوی نیست و این نمی‌تواند اشتباه یک کارشناس باشد. به نظر می‌رسد نیت برهم‌زدن بازار، یک نیت عمدی است. دولت به‌جای تلاش برای تنظیم بازار، متأسفانه تلاش می‌کند تا بازار تنظیم‌شده را هم برهم بزند وگرنه اعلام اینکه واردات برنج آزاد شده و تکرار دائم آن، باعث دلسردی و نا امیدی کشاورزان می‌شود.
پس از آزادی واردات برنج آن هم درست در زمانی که بیشتر شالیزارهای کشور در حال برداشت بود، اعتراضات زیادی از سوی برخی مسئولان مطرح شد. اعتراضاتی که با بهانه تنظیم بازار و حمایت از مصرف‌کنندگان برای کاهش قیمت برنج داخلی به آنها پاسخ داده شد. علیزارده اما می‌گوید اینها تنها توجیهاتی است که اصلا برای ما قابل‌قبول نیست. او می‌گوید: اگر دولت فکر می‌کند با این کار قیمت برنج پایین خواهد آمد به‌شدت در اشتباه است. برنج ایران بازار مصرفی خود را دارد؛ بنابراین بهانه‌های حمایت از حقوق مصرف‌کننده کاملا بی‌اساس است زیرا برنج داخلی مصرف‌کننده خودش را دارد و برنج وارداتی هم مصرف‌کننده خودش. به نظر می‌رسد در این موضوع اگر ناآگاهی وجود نداشته باشد، حتما شیطنتی وجود دارد که این شیطنیت دولت را هم تحت‌تأثیر قرار داده است. اشتباه بزرگ‌تر اما سپردن تنظیم بازار محصولات کشاورزی به وزارت کشاورزی است. سه سال پیش هم اعلام کردم که سپردن این محصولات به وزارتخانه کشاورزی اشتباه محض است و باز هم این را می‌گوییم. او با اظهار تأسف درباره آزادشدن واردات برنج و شنیده‌هایی که آن را به یک مافیای بزرگ در کشور نسبت می‌دهد، می‌گوید: ما نمی‌خواهیم بگوییم واردات برنج تحت تأثیر مافیا بوده یا نه اما آنچه مشخص بوده، این است کسانی که نفعشان در واردات برنج تأمین می‌شود با دلایل و بهانه توانسته‌اند تأثیر بگذارند و دولت را مجاب کنند تا واردات را در فصل برداشت آزاد کند.
واردات برنج، تأمین نیاز دلالان است
حالا دیگر سر این موضوع توافق وجود دارد که دولت با این تصمیم در پی تأمین منفت کسانی است که بازار واردات را در دست دارند. حسن خسته‌بند، نماینده مردم بندرانزلی در مجلس شورای اسلامی درباره حواشی پیش‌آمده درزمینه آزادی واردات برنج می‌گوید: مافیای برنج ابزاری برای توجیه واردات برنج به کشور است. مافیای برنج از گذشته وجود داشتند و برنج در دستشان مانده و در تلاش هستند تا باوجود کارشناسان و افرادی که در دستگاه‌های کشور دارد، بتوانند واردات برنج را توجیه کنند. او با بیان اینکه میزان تمایل مافیای برنج برای واردات در زمان برداشت محصول برنج بیشتر است، می‌گوید: بدترین زمان واردات برنج زمانی است که کشاورز در حال برداشت محصول خود از سطح مزارع است و درعین‌حال بهترین زمان برای مافیای برنج نیز همین مقطع است تا بیایند دست به واردات برنج بزنند و پس‌ازاینکه واردات برنج انجام شد،  به صورت مفتی از کشاورزان محصولاتشان را بخرند. مافیای برنج پس از خرید مفتی محصول از کشاورزان در اواخر زمستان برنج‌های خود را از انبارها درمی‌آورند و به قیمت چندبرابر می‌فروشند. او با اشاره به روشدن دست مافیای برنج در ادوار گذشته ادامه می‌دهد: این شگردی است که همه‌ساله مافیای برنج به‌کار می‌برند و در خیلی از مواقع با تلاش نمایندگان مجلس شورای اسلامی دستشان رو می‌شد و واردات برنج خنثی می‌شد. به گفته خسته‌بند، نمایندگان استان‌های شمالی در مجلس پیگیر منع واردات برنج پس از تعطیلی مجلس خواهند بود.